Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Podział majątku, a rejestracja i prowadzenie firmy, spółki czy przedsiębiorstwa na wspólnej nieruchomości, gruncie, domu czy lokalu małżonków

Zgodnie z art. 31 § 1 KRO z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny), a przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Powyższy stosunek majątkowy jest więc stosunkiem ściśle związanym z okresem trwania związku małżeńskiego i jako taki, wraz z nim ulega rozwiązaniu. W myśl zaś art. 567 § 1 KPC w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. Powyższa regulacja stanowi jednak jedynie ogólny zarys postępowania prowadzonego w zakresie stosunków majątkowych byłych małżonków. Regulację szczegółową w tej kwestii stanowią zaś odpowiednio stosowane przepisy o dziale spadku, a więc art. 680-689 KPC, które nadto w swojej treści odwołują się do przepisów o zniesieniu współwłasności ( art. 617-625 KPC).

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;

5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;

6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;

8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;

10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Podział majątku, a rejestracja i prowadzenie firmy, spółki czy przedsiębiorstwa na wspólnej nieruchomości, gruncie, domu czy lokalu małżonków Poznań Warszawa

Wprawdzie przepisy KRO nie ustanawiają domniemania prawnego przynależności składników majątkowych do majątku wspólnego, jednak przy istnieniu powyższej zasady możliwe jest skonstruowanie domniemania faktycznego (art. 231 KPC). Nabycie określonej rzeczy z majątku osobistego małżonka musi wynikać wyraźnie nie tylko z oświadczenia współmałżonka, ale przede wszystkim z całokształtu okoliczności istotnych prawnie z punktu widzenia przepisów KRO (tak m.in.SN w wyroku z dnia 17.05.1985 r., sygn. akt III CKN 119/85, OSPiKA 1986, nr 9-10, poz. 195). O tym, czy nabyty przedmiot majątkowy wejdzie w skład majątku wspólnego, decydują zatem okoliczności obiektywne wskazane w art. 31 w zw. z art. 33 KRO. Zatem dla oceny, czy dany przedmiot wejdzie do majtku wspólnego, w zasadnie nie mają znaczenia oświadczenia małżonków, w szczególności tego z małżonków, który był stroną czynności prawnej skutkującej nabyciem przedmiotu. Przede wszystkim decydujący o zaliczeniu przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego jest czas ich nabycia, bowiem majątkiem tym są objęte przedmioty nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej (art. 31 KRO). Jedynie w ściśle i wyczerpująco wymienionych przez KRO wypadkach nabycie w czasie trwania ustroju wspólności ustawowej przedmiot majątkowy nie zwiększy zasobów majątku wspólnego, lecz stanie się z mocy art. 33 KRO przedmiotem majątku osobistego.

Trzeba podkreślić, iż domniemanie, zgodnie z którym majątek nabyty w trakcie małżeństwa jest wspólny, może zostać obalone. Z tym, iż przynależność określonego składnika majątkowego do majątku osobistego musi udowodnić zainteresowany tym małżonek (tak np. SN w postanowieniu z dnia 06.02.2003 r., sygn. akt IV CKN 1721/2000, LexisNexis nr 377919).

Z art. 31 KRO wynika, że do majątku wspólnego wchodzą przedmiotowy majątkowe nabyte zarówno ze środków pochodzących z majątku wspólnego, jak i ze środków pochodzących z majątku osobistego każdego z małżonków. Wyjątek stanowi surogacja przewidziana w art. 33 pkt 10 KRO. Jeśli chodzi o surogację, to w postępowaniu dowodowym najpierw musi zostać ustalone, że zostały spełnione jej warunki, i dopiero na tej podstawie staje się możliwe stwierdzenie, że przedmiot nabyty zastąpił poprzedni składnik majątku osobistego. Strona, która twierdzi, że nastąpiła surogacja, obowiązana jest wykazać konkretne środki finansowe, z których nastąpiło nabycie przedmiotu majątkowego (tak SN w wyroku z dnia 09.01.2001 r., sygn. akt II CKN 1194/00, LexisNexis nr 388285).

Zgodnie z art. 43 § 1 i 2 KRO oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Stosownie do art. 43 § 3 KRO przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobisty pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Pierwszą przesłanką ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym jest istnienie ważnych powodów przemawiających za ustaleniem udziałów innych niż równe. Dopiero w drugiej kolejności badaniu podlega druga przesłanka, a mianowicie stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego. Ponieważ obie przesłanki muszą wystąpić łącznie, stwierdzenie niewystępowania jednej z nich przesądza o oddaleniu wniosku. Ustawa nie definiuje pojęcia ważnych powodów, o których mowa w art. 43 § 2 KRO

W doktrynie prawniczej (tak m.in. T. Sokołowski w Komentarzu do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pod red. H. Doleckiego i T. Sokołowskiego, 2010) wskazuje się, że te powody dotyczą oceny, kwalifikacji zachowania drugiego małżonka oraz spowodowanych przez niego takich stanów rzeczy, które stanowią przyczynę niższej wartości majątku wspólnego niż ta, która wystąpiłaby, gdyby postępował właściwie. Chodzi tutaj przede wszystkim o nieprawidłowe, rażące lub uporczywe nieprzyczynianie się do zwiększania majątku wspólnego, pomimo posiadanych możliwości zdrowotnych i zarobkowych. Z drugiej jednak strony nieprawidłowe postępowanie polegać może na rażącym i odbiegającym od obiektywnych wzorców braku staranności o zachowanie istniejącej już substancji majątku wspólnego. Nie stanowią jednak ważnych powodów okoliczności niezależne od małżonka i przez niego niezawinione, w szczególności związane z nauką, chorobą czy bezrobociem (M. Sychowicz (w:) K. Piasecki (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy, 2006, s. 232).

Podział majątku, a rejestracja i prowadzenie firmy, spółki czy przedsiębiorstwa na wspólnej nieruchomości, gruncie, domu czy lokalu małżonków Poznań Warszawa

W myśl ustalonego orzecznictwa SN, za ważne uznane mogą być takie tylko powody, których doniosłość wynika z zasad współżycia społecznego (postanowienie SN z dnia 28 kwietnia 1972 r., III CRN 626/71). W orzecznictwie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1972 r., III CRN 235/72, OSNC 1973, nr 10, poz. 174; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1973 r., III CRN 227/73, OSNC 1974, nr 11, poz. 189) podkreśla się, że ważne powody w rozumieniu art. 43 § 2 KRO nie zachodzą w każdym wypadku faktycznej nierówności przyczyniania się małżonków do powstania majątku wspólnego, lecz wówczas, gdy małżonek, przeciwko któremu zostało skierowane żądanie ustalenia nierównego udziału, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniał się do powstania majątku wspólnego stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych. Wskazał także trafnie Sąd Najwyższy, że: „Przy ocenie istnienia „ważnych powodów” w rozumieniu art. 43 KRO należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli” (postanowienie SN z dnia 5 października 1974 r., III CRN 190/74).

Ocena ważnych powodów musi być zatem kompleksowa, ponieważ częściowe tylko negatywne postępowanie może być skutecznie skompensowane inną, pozytywną formą aktywności, kształtującą majątek wspólny. Ważnych powodów, o których mówi art. 43 KRO, nie należy utożsamiać z ważnymi powodami w rozumieniu art. 52 § 1 KRO (postanowienie SN z dnia 27 czerwca 2003 r., IV CKN 278/2001, OSNC 2004, nr 9, poz. 146). Jak wskazano niżej w uwagach do art. 52 KRO, ważnymi powodami w rozumieniu art. 52 § 1 KRO są okoliczności mające majątkowy charakter. Te ważne powody mogą w szczególności stanowić takie sytuacje jak to, że małżonkowie żyją w rozłączeniu i zupełnie samodzielnie nabywają poszczególne przedmioty majątkowe, a także okoliczność trwonienia wspólnego majątku, alkoholizm, narkomania, hazard, wreszcie brak przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny czy dokonywanie zbyt ryzykownych operacji finansowych.

Jak wskazuje Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 czerwca 2003 r., w art. 43 § 2 KRO, „okoliczności natury majątkowej mieszczą się już w niejednakowym przyczynianiu się małżonków do powstania majątku wspólnego, ważnymi powodami są zaś względy natury etycznej, które sprawiają, że w danych okolicznościach równość udziałów małżonków w majątku wspólnym wyraźnie kolidowałaby z zasadami współżycia społecznego”. Sąd Najwyższy wskazuje także, że „w porównaniu ze zniesieniem wspólności ustawowej decyzja o ustaleniu nierównych udziałów w majątku wspólnym powoduje znacznie poważniejsze skutki. W pierwszym wypadku oboje małżonkowie zachowują swoje jednakowe uprawnienia do majątku wspólnego, tyle tylko, że skonkretyzowane w postaci równych udziałów, w drugim natomiast uprawnienia jednego z małżonków ulegają zwiększeniu, uprawnienia zaś jego współmałżonka – ograniczeniu, a nawet mogą być całkowicie wyeliminowane wskutek pozbawienia go udziału w majątku wspólnym.

To przemawia za bardziej restryktywną wykładnią „ważnych powodów” w rozumieniu art. 43 § 2 KRO” Nadto należy zauważyć, że przepis art. 43 § 3 KRO stanowi, że ustalając nierówne udziały małżonków w majątku wspólnym sąd ma obowiązek uwzględnienia nakładu osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci oraz we wspólnym gospodarstwie domowym. Przepis ten wysławia więc szczególną zasadę nakazującą, aby przy stosowaniu art. 43 § 2 KRO zawsze uwzględniać nakład tej pracy małżonka. Nadto skoro przepis art. 43 KRO stanowi także podstawę do przyjęcia domniemania równego przyczynienia się obojga małżonków do powstania majątku wspólnego, to w związku z tym na małżonku wnoszącym o ustalenie nierównych udziałów spoczywa ciężar dowodu, że stopień jego przyczynienia się był większy. Dowód dotyczący różnego stopnia przyczynienia się dotyczy przede wszystkim skutku postępowania małżonków i nie może ograniczać się do wykazania tylko zbyt niskiej staranności o powiększanie majątku.

Stosownie do przepisu art. 45 § 1 KRO, każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny za wyjątkiem wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Z treści art. 45 KRO wynika, że rozliczenie nakładów i wydatków wchodzi w grę, gdy zaistniały przesunięcia pomiędzy majątkami: objętym wspólnością ustawową i majątkami osobistymi każdego z małżonków (zostały dokonane wydatki i nakłady z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty jednego z nich lub odwrotnie: z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek wspólny). Podobnie rzecz się ma, jeżeli chodzi o spłatę długu jednego z małżonków z majątku wspólnego (art. 45 § 3 KRO). Rozliczenie nakładów i wydatków, o jakim mowa w powołanym wyżej przepisie, nie wchodzi w grę, gdy były one czynione z majątku wspólnego na ten majątek.

O zwrocie wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty któregoś z małżonków sąd orzeka z urzędu i ustala wartość tych nakładów bez względu na inicjatywę dowodową uczestników postępowania (tak Sąd Najwyższy w uchwale z 21 lutego 2008r, w sprawie III CZP 148/07, opublikowanej w OSN z 2009/2/23/37). Tak w doktrynie jak i w orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że sąd orzeka o zwrocie wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny tylko na wniosek małżonka uprawnionego do żądania zwrotu poczynionych wydatków i nakładów (art. 45 § 1 KRO). Żądanie to powinno być zgłoszone w formie pisemnego wniosku zawierającego zarówno określenie wysokości żądanej kwoty, jak i przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a zgłaszający takie żądanie obowiązany jest je udowodnić zgodnie z ogólnymi regułami obowiązującymi w postępowaniu cywilnym (art. 6 KC, art. 232 KPC).

Podział majątku, a rejestracja i prowadzenie firmy, spółki czy przedsiębiorstwa na wspólnej nieruchomości, gruncie, domu czy lokalu małżonków Poznań Warszawa

Podział majątku firmy, spółki czy przedsiębiorstwa

Decydujące znaczenie dla przynależności określonego przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego małżonków ma czas jego nabycia w relacji do czasu powstania wspólności majątkowej małżeńskiej oraz pochodzenie środków przeznaczonych na jego nabycie. Zgodnie z art. 31 KRO wspólność majątkowa obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub jednego z nich zarówno ze środków pochodzących z majątku wspólnego jak i pochodzących z majątku osobistego każdego z małżonków z wyjątkiem surogacji przewidzianej w art. 33 pkt 10 KRO. Do majątku wspólnego należą w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego wchodzą więc dochody netto uzyskane z działalności prowadzonej w oparciu o przedsiębiorstwo przynależne do majątku osobistego małżonka. Natomiast do czasu ustalenia kosztów ich uzyskania i pokrycia ich z przychodów składnik przedsiębiorstwa stanowią przychody. Składnikiem przedsiębiorstwa są także pożytki cywilne przynoszone przez przedsiębiorstwo.

Podzielić należy pogląd prezentowany już w poprzednim stanie prawnym, że nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przedmioty służące do prowadzenia przedsiębiorstwa powinny należeć do tej samej masy majątkowej co przedsiębiorstwo. W konsekwencji rozpatrywać należy przynależność przedsiębiorstwa jako całości do majątków małżonków, a nie przynależność poszczególnych składników przedsiębiorstwa do jednego z majątków małżeńskich.

Przedsiębiorstwem we właściwym tutaj znaczeniu jest stosunek prawny w postaci zespołu zorganizowanych składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do działalności gospodarczej i traktowany jako całość. W jego skład wchodzą także pewne korzystne sytuacje faktyczne chronione przez prawo takie jak posiadane informacje o rynku, znajomość jego realiów. Przedsiębiorstwo powstaje przez stworzenie zorganizowanego zespołu składników materialnych i niematerialnych w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Jeżeli powstaje ze składników pochodzących z różnych mas majątkowych, tj. z majątku wspólnego małżonków i z majątku osobistego jednego lub obojga małżonków, to wówczas powstaje kwestia przynależności przedsiębiorstwa jako całości do majątków małżonków.

Na tle dotychczasowych poglądów doktryny i orzecznictwa można przyjąć, że przedsiębiorstwo sfinansowane z różnych środków wejdzie proporcjonalnie do wartości użytych dla jego uzyskania środków z majątku osobistego i z majątku wspólnego, w odpowiedniej ułamkowej części do majątku osobistego na zasadzie surogacji i do majątku wspólnego na podstawie art. 31 § 1 KRO. Rozwiązanie to trafnie oceniane jest krytycznie, jako sprzeczne z celem wspólności ustawowej, a nadto prowadzące do znacznych trudności w zarządzie majątkiem.

Odmiennie natomiast oceniana jest sytuacja, gdy między wysokością wydatków z obu majątków istnieje znaczna dysproporcja. Wówczas, na podstawie porównania wielkość środków zużytych z każdego z majątków, należy zaliczyć nabyte za nie przedmioty do tego z majątków, z którego pokryto przeważającą część należności, zaś środki pochodzące z drugiego majątku powinny być potraktowane jako wydatek na majątek, do którego dokonano zaliczenia (wyrok SN z dnia 12 maja 2000 r., V CSK 50/00, postanowienie SN z dnia 10 kwietnia 2013 r., IV CSK 521/12).

Względy te skłaniają do podzielnia stanowiska wyrażonego w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 1962 r., III CO 2/62, (OSNC 1963, nr 10, poz. 217), zgodnie z którym przedmiot majątkowy nabyty w jakiejkolwiek części z majątku wspólnego, w braku odmiennej umowy małżonków, wchodzi do majątku wspólnego. Do majątku osobistego wchodzi natomiast roszczenie o zwrot nakładu czy wydatku.

Rozważając to zagadnienie Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały opowiedział się przeciwko tak szerokiej interpretacji pojęcia surogacji, by każde zaangażowanie środków pieniężnych, pochodzących z majątku nie objętego wspólnością ustawową, musiało prowadzić do traktowania nabytego przedmiotu majątkowego jako stanowiącego w odpowiedniej części składnika majątku osobistego małżonka. W sytuacji, gdy po ustaniu wspólności ustawowej, w toku podziału majątku, który był nią objęty, każdy małżonek ma prawo na podstawie art. 45 KRO żądać zwrotu wydatków i nakładów, jakich ze swego majątku osobistego dokonał na majątek wspólny, to wydatkowane w ten sposób fundusze utraciły swój pierwotny charakter majątku osobistego, stając się przysporzeniem na rzecz majątku objętego wspólnością ustawową. Surogacja – jak wskazał – wchodzi zatem w rachubę tylko wówczas, gdy wskutek czynności prawnej nie następuje w sensie ekonomicznym żadna istotna zmiana w stanie poszczególnych mas majątkowych (osobistego majątku małżonka bądź majątku wspólnego), a w związku z tym nabytego w drodze surogacji przedmiotu majątkowego nie można traktować jako dorobku. W ten sposób ujęta istota surogacji nie pozwala domniemywać jej tylko na tej podstawie, że małżonek- nabywca użył na zakup przedmiotu majątkowego częściowo funduszu pochodzącego z jego majątku osobistego. Do stwierdzenia konieczne jest takie skonkretyzowanie w umowie nabytego przedmiotu lub jego części, które wystarcza do uznania tego, co zostało nabyte, za ekonomiczny odpowiednik przedmiotu należącego do majątku osobistego nabywcy, którego ten w związku z kupnem się wyzbył.

W odniesieniu do rozważanej kwestii prowadzi to do uznania, że przedsiębiorstwo, które powstało w oparciu o środki pochodzące z majątku wspólnego i majątku osobistego wchodzi do majątku wspólnego, jeżeli małżonkowie nie umówili się inaczej. Taka kwalifikacja przedsiębiorstwa będzie więc uzasadniona tym bardziej, jeżeli małżonkowie postanowili o przynależności przedsiębiorstwa do ich majątku wspólnego. Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 grudnia 2014 r. III CSK 87/14

Podział majątku, a rejestracja i prowadzenie firmy, spółki czy przedsiębiorstwa na wspólnej nieruchomości, gruncie, domu czy lokalu małżonków Poznań Warszawa

Sprzedaż, zabranie, darowizna, kradzież czy przywłaszczenie majątku wspólnego przez męża albo żonę

Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód skutkuje ustaniem wspólności majątkowej. Zgodnie z art. 684 KPC w związku z art. 567 § 3 KPC w związku z art. 46 KRO, skład i wartość majątku podlegającego podziałowi byłych małżonków ustala sąd. Przyjmuje się powszechnie, że stan majątku ustala się według daty ustania wspólności, natomiast jego wartość według cen z chwili dokonywania podziału, czyli zamknięcia rozprawy (por.: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 września 1974 roku, III CZP 58/74; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2010 roku, IV CSK 429/09; oraz T. Demendecki, Komentarz do art. 684 KPC w: A. Jakubecki (red.) Komentarz aktualizowany do Kodeksu postępowania cywilnego). Co do zasady, przedmiotem postępowania o podział jest majątek, który był objęty wspólnością majątkową i istniał w dacie jej ustania. Ruchomości i nieruchomości wchodzące w skład majątku w tej dacie muszą jednak istnieć w dacie dokonywania podziału, bowiem decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia mają okoliczności istniejące w dacie zamknięcia rozprawy ( art. 316 KPC w związku z art. 13 § 2 KPC).

O rozstrzygnięciach sądu dotyczących dzielonego mienia decydują we wszystkich sprawach działowych, okoliczności istniejące w chwili podziału (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1979 roku, III CRN 137/79, OSN 1980, z. 2, poz. 33). Zasadą jest bowiem, że podział majątku wspólnego obejmuje składniki należące do tego majątku w dacie ustania wspólności ustawowej oraz istniejące w chwili dokonywania podziału.

Co do zasady, nie jest wyłączone dokonywanie przez małżonków „przesunięć” między majątkiem wspólnym, a ich majątkami osobistymi w drodze czynności prawnych. Ograniczenie w tym zakresie jest tylko jedno, aby takie „przesunięcia” nie doprowadziły w istocie do likwidacji majątku wspólnego. Na ten temat wielokrotnie wypowiadał się już Sąd Najwyższy, dopuszczając dokonywanie takich czynności prawnych (por.: uchwała z dnia 16 stycznia 1964 r., III CO 64/63, OSNCP 1964, nr 11, poz. 220; wyrok z dnia 17 listopada 1967 r., I CR 296/66, OSNCP 1968, nr 7, poz. 125; uchwała 7 sędziów z dnia 10 kwietnia 1991 r. III CZP 76/90, OSN 1991, z. 10-12, poz. 17; uchwała z dnia 19 grudnia 1991 r., III CZP 133/91, z. 7-8, poz. 171; postanowienie z dnia 20 lutego 2008 r., II CSK 451/07).

Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach dopuszczał takie przesunięcia w zakresie wszelkich składników majątku wspólnego, takich jak: pieniądze, ruchomości, nieruchomości i prawa majątkowe. Zgodne przesunięcia składników majątkowych z majątku wspólnego do osobistego mieszczą się w służącym małżonkom prawie zarządu majątkiem wspólnym. Rozporządzeniu przez małżonka w czasie trwania wspólności ustawowej przedmiotem wchodzącym w skład majątku wspólnego na rzecz drugiego małżonka za jego zgodą nie sprzeciwiają się w szczególności przepisom art. 36-40 KRO regulującym zarząd majątkiem wspólnym. Dysponowanie składnikami wchodzącymi w skład majątku dorobkowego stanowi bowiem wyłączne prawo małżonków, byle nie sprzeciwiał się temu konkretny przepis prawa, w tym art. 35 KRO

Rozliczeniu w ramach sprawy o podział majątku podlegają środki pieniężne pobrane przez małżonka ze wspólnego rachunku bankowego byłych małżonków i zużyte na jego prywatne potrzeby. W judykaturze prezentowany jest pogląd, zgodnie z którym jeśli ulokowane na rachunku bankowym środki stanowiące składnik majątku wspólnego zostały przeznaczone na własne obiektywnie usprawiedliwione potrzeby związane z utrzymaniem jednego z małżonków, choćby zużycie tych składników w czasie trwania wspólności ustawowej nastąpiło bez zgodny drugiego współmałżonka, brak jest podstaw do konstruowania odpowiedzialności odszkodowawczej pomiędzy małżonkami (tak między innymi Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 2 października 2008 roku, II CSK 203/08).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniach z dnia 17 kwietnia 2000 r. sygn. V CKN 25/00 oraz z dnia 12 maja 2016 r. sygn. IV CSK 600/15 treść art. 45 KRO nie wyczerpuje zakresu ewentualnych rozliczeń między małżonkami, dotyczących czasu, kiedy pozostawali oni we wspólności majątkowej. Każdy z małżonków może żądać rozliczenia z tytułu nieuzasadnionego zbycia i roztrwonienia przez drugiego małżonka składników majątku wspólnego. Roszczenie takie ma charakter odszkodowawczy i swą ogólną podstawę znajduje w art. 415 KC., może zatem obejmować nie tylko powstałą stratę, ale i utracone korzyści, które weszłyby do majątku wspólnego. Rozliczenie tej straty przeprowadza się między innymi w taki sposób, że kwoty, które małżonek obowiązany jest zwrócić na rzecz majątku wspólnego, dolicza się do wartości tego majątku, a następnie zalicza na udział małżonka zobowiązanego do zwrotu.

Podział majątku, a rejestracja i prowadzenie firmy, spółki czy przedsiębiorstwa na wspólnej nieruchomości, gruncie, domu czy lokalu małżonków Poznań Warszawa

Gdy więc środki te zostaną wydatkowane w sposób nieusprawiedliwiony, drugiemu małżonkowi należy się zwrot połowy tych środków wydatkowanych w sposób nieuzasadniony. Roszczenie to należy traktować podobnie jak roszczenie z tytułu zwrotu wydatków z majątku wspólnego na majątek osobisty, a jego podstawę stanowi art. 415 KC Zaś, ciężar wykazania usprawiedliwionego charakteru potrzeb, spoczywa na małżonku, który wydatkował owe środki (tak między innymi Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 19 czerwca 2009 roku, V CSK 485/08, Krystyna Skiepko „Komentarz do spraw o podział majątku wspólnego małżonków.” Warszawa 2015 rok).

W sytuacji gdy więzi gospodarcze zostają zerwane, a środki wspólne stron zużywa ten z małżonków, przy którym pozostają ich małoletnie dzieci należy uznać, że przeznaczanie wówczas środków na utrzymanie rodziny jest działaniem w granicach prawa, a słuszność zużytkowania środków podlega ochronie z punktu widzenia zasad współżycia społecznego.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Odnośnie rozliczenia wartości udziału uczestnika w przedsiębiorstwie spółki cywilnej (…) Sąd Rejonowy wskazał, iż w tym zakresie oparł się na dokumentach w postaci umowy spółki cywilnej, fakturach dokumentujących zakup i odsprzedaż towaru w ramach prowadzonej działalności, zeznaniach stron i świadków E. W., J. R. i S. K., a w końcu na opinii biegłego z zakresu wyceny przedsiębiorstw. Z umowy spółki cywilnej wynikał, iż została ona zawiązana w dniu 18 czerwca, działalność rozpoczęła w dniu 1 lipca, a wspólnicy wnieśli do spółki pracę własną w wymiarze proporcjonalnym do liczby i wielkości zamówień. Z zeznań świadków wynikało jednak, że w pewnym stopniu angażowany był przy prowadzeniu działalności spółki majątek wspólny stron. W ocenie Sądu tylko twierdzenia o zaciągnięciu przez wnioskodawczynię pożyczki w miejscu pracy i przekazaniu jej mężowi na cele rozpoczęcia działalności nie polegają na prawdzie. Wnioskodawczyni nie była w stanie sprecyzować, na jaki cel środki te zostały przeznaczone, uczestnik zaś podał, iż faktycznie pożyczka w pracy była przez wnioskodawczynię zaciągana, ale była przeznaczona na sfinansowanie bieżących potrzeb rodziny, a nie na działalność gospodarczą. Uczestnik zaprzeczał ponadto aby w rozpoczęcie działalności angażowane były środki finansowe stron i podawał, iż wraz ze wspólnikiem korzystali z kredytu kupieckiego, co umożliwiało im zakup towarów z odroczonym terminem spłaty, ich odsprzedaż i pokrycie ceny dopiero z uzyskanej od klienta zapłaty. Taki sposób prowadzenia zakupów potwierdził S. K., a znajduje to również potwierdzenie w przedłożonych przez uczestnikach dokumentach zakupu i sprzedaży towarów w (…) spółki (…).

Sąd podkreślił, że majątek wspólników spółki cywilnej, w tym prowadzone przez nich przedsiębiorstwo, nie wchodzi do majątku wspólnego stron (art. 33 pkt 3 KRO). Ponieważ jednak do działalności używano składników majątku wspólnego stron, co należy traktować jako wniesienie do spółki rzeczy wspólnych do używania (art. 862 KC), Sąd I instancji uznał, iż możliwe jest poczynienie rozliczeń z tytułu spółki cywilnej na podstawie art. 45 KRO (tak też SN w postanowieniu z dnia 16 stycznia 2013 r., III CSK 193/12). Bacząc, iż przedsiębiorstwo spółki cywilnej powstało w oparciu o pracę uczestnika i jego wspólnika wykonywaną w początkowej fazie całkowicie przy wykorzystaniu majątku prywatnego wspólników (w tym majątku wspólnego stron) uznał, iż doszło do poczynienia nakładu z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestnika, gdyż dzięki korzystaniu z nieruchomości wspólnej na celem magazynowe i biurowe, z samochodu, telefonu i komputera wchodzących do majątku wspólnego wspólnicy w pierwszym okresie działalności nie ponieśli wydatków, które w przypadku braku możliwości korzystania z majątku wspólnego stron musiałyby być poniesione. Tym samym zaoszczędzili wydatki, co zaowocowało osiągnięciem zysków przeznaczonych na zakup środków trwałych, wynajem magazynu i biura.

Wartość przedsiębiorstwa została przez Sąd Rejonowy ustalona w oparciu o opinię biegłego z zakresu wyceny przedsiębiorstw, który dokonał wyceny w dwóch wariantach, przy czym w wariancie I posłużył się metodą majątkową uwzględniającą, iż wspólnicy tworzą kapitał intelektualny przedsiębiorstwa, więc brak jest nadwartości (ponad składniki materialne) tego przedsiębiorstwa, zaś w II wariancie posłużył się metodą dochodową i ustalił wartość przedsiębiorstwa wraz z goodwill, przy czym z uwagi na fakt, że wspólnicy osobiście świadczą pracę na rzecz spółki i z tego tytułu otrzymują wynagrodzenie w postaci wypracowanego zysku netto obniżył wartość przedsiębiorstwa o to wynagrodzenie. Podał, iż gdyby przedsiębiorstwo stało się przedmiotem transakcji sprzedaży lub uczestnik zbyłby swoje udziały to dla celów wyceny wartości rynkowej należałoby pomniejszyć osiągane przez spółkę wyniki finansowe o koszt pracy wspólników. Biegły podkreślił, iż w spółce cywilnej ekwiwalentem za wykonywaną przez właścicieli pracę jest wypracowany zysk netto, który podlega podziałowi między wspólników. Wskazał, iż nie można jednoznacznie ustalić jej stanu majątkowego ze względu na brak kompletu dokumentów księgowych, wobec czego należy zastosować metodę kapitalizacji prostej w oparciu o skorygowany koszt pracy wspólników zysk netto. Dodatkowo podkreślił, iż w wycenie przedsiębiorstw zatrudniających pracowników należy uwzględnić, że to pracownicy wytwarzają tzw. kapitał intelektualny, przekładający się nie tylko na efekty finansowe i tworzący w nim składniki niematerialne, jak renoma czy marka.

Podział majątku, a rejestracja i prowadzenie firmy, spółki czy przedsiębiorstwa na wspólnej nieruchomości, gruncie, domu czy lokalu małżonków Poznań Warszawa

Spółka na dzień 13 lutego nie zatrudniała pracowników, kapitał intelektualny był gromadzony przez wspólników i przynależny do nich osobiście, więc wycenie powinien podlegać jedynie majątek rzeczowy przedsiębiorstwa. Przy przyjęciu, iż goodwill firmy jest nierozerwalnie związany z osobami wspólników biegły ustalił wartość udziału uczestnika na kwotę 90.090,25 zł, a przy przyjęciu, iż goodwill powiększa wartość przedsiębiorstwa, którą pomniejszona jest jedynie o koszt świadczenia pracy najemnej wstępnie ustalił wartość udziału uczestnika na kwotę 598.273,68 zł. Po skorygowaniu tych wartości wskaźnikiem inflacji i wskaźnikiem w postaci średniego oprocentowania obligacji skarbowych sprzedawanych w tym okresie biegły ustalił, iż wartość udziału do 1/2 części w przedsiębiorstwie spółki (…) wynosi w wariancie I, czyli bez uwzględniania kapitału intelektualnego wspólników 114.928,12 zł (57.464,06 zł stanowi udział wnioskodawczyni), a przy wliczeniu kapitału jako niematerialnego składnika przedsiębiorstwa w wariancie II – 763.217, 74 zł (381.608,87 zł udział wnioskodawczyni).

W opinii uzupełniającej wyjaśnił, iż przy określaniu wartość przedsiębiorstw prowadzonych przez osoby fizyczne należy uwzględniać nakład pracy tych osób w kosztach prowadzenia działalności. Kapitał intelektualny w spółce cywilnej zawiera się w osobie wspólnika i jest on transferowany przez tę osobę przez pracę nakładczą. Nadwyżka środków finansowych wypracowanych przez wspólników w trakcie wspólności majątkowej, która nie została rozdysponowana na cele wspólnego życia pozostaje w przedsiębiorstwie w formie majątku, który winien podlegać podziałowi między stronami, dlatego właściwy jest wariant I. Wyjaśnił, iż w przedsiębiorstwie nie wypracowano nadwartości, dlatego nabywca kupując przedsiębiorstwo nabyłby tylko składniki materialne (zapasy magazynowe, środki trwałe, wyposażenie), dlatego zasadnym było uwzględnienie w wycenie tylko ich. Jednocześnie biegły podał, że wartość udziału w wariancie II została wyliczona na podstawie generowanych dochodów, jak robi się to dla spółek prawa handlowego, przy czym została ona pomniejszona o zysk netto wspólników , który to stanowi wartość nakładu pracy właścicieli.

Po zapoznaniu się z przedłożonymi przez strony dokumentami prywatnymi, które zawierały argumentację przemawiającą za przyjęciem wartości określonej w I albo II wariancie Sąd uznał, iż w realiach niniejszej sprawy zastosowany powinien zostać wariant I, albowiem obliczenie wartości przedsiębiorstwa spółki cywilnej metodą majątkową przy uwzględnieniu, iż wszystkie składniki materialne związane są ściśle z osobami właścicieli, adekwatnie odzwierciedla rynkową wartość zbywczą tego przedsiębiorstwa. Z uwagi na to, iż uczestnik i jego wspólnik dysponują specjalistyczną wiedzą i ich kontakty z klientami opierają się na umiejętnym wykorzystywaniu tej wiedzy, to zbycie przedsiębiorstwa na rzecz osób trzecich musiałoby skutkować otrzymaniem ekwiwalentu jedynie składników materialnych nabytych w ramach przedsiębiorstwa i używanych do jego prowadzenia. W związku z tym Sąd I instancji ustalił, że został poczyniony nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika, który odpowiada wartością jego hipotetycznemu udziałowi w powyższym przedsiębiorstwie przy czym nakład ten przypisany został w całości uczestnikowi. Sąd przyjął do rozliczeń pomiędzy stronami wartość określoną w wariancie I, z tym że z uwagi na niestandardowe sformułowanie przez biegłego wniosków opinii omyłkowo jako wartość nakładu z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestnika w orzeczeniu podziałowym wskazano kwotę 57.464,06 zł , zamiast kwoty 114.928,12 zł (wartość udziału do 1/2 przynależnego uczestnikowi w przedsiębiorstwie i). Błąd ten wpłynął na nieprawidłowe obliczenie wartości majątku wspólnego i błędne ustalenie wysokości dopłaty.

Odnośnie żądania rozliczenia dochodów osiągniętych przez uczestnika z prowadzonej działalności gospodarczej  Sąd uznał, iż brak jest podstaw do rozliczeń w tym zakresie. Wszak przedsiębiorstwo spółki cywilnej w żadnej części nie stanowiło majątku wspólnego stron, a wnioskodawczyni wnosiła o rozliczenie dochodów osiągniętych z działalności jako pożytków z majątku wspólnego (art. 207 KC). Jednocześnie Sąd Rejonowy wskazał, iż nawet przy ustaleniu, że przedsiębiorstwo spółki cywilnej (…) w jakiejś części stanowi majątek wspólny stron, nie byłoby możliwe rozliczenie dochodów uzyskiwanych przez uczestnika z prowadzonej działalności po ustaniu wspólności majątkowej. W tej kwestii wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 16 grudnia 2011 r. (V CSK 28/11), w którym stwierdził, iż dochód uzyskiwany przez byłego współmałżonka jako właściciela przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55 1 KC dzięki jego osobistej pracy, nie jest równoznaczny z pożytkami i innymi przychodami z tego przedsiębiorstwa, podlegającymi rozliczeniu w postępowaniu działowym.

Nie ulega wątpliwości, iż w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej stron uczestnik A. P. zawarł ze S. K. umowę spółki cywilnej, celem wspólnego prowadzenia przez nich przedsiębiorstwa pod nazwą (…) s.c. A. P., S. J. (obecnie K.). Na uwagę w tym miejscu zasługuje, iż wedle art. 861 § 1 KC wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki cywilnej własności lub innych praw albo na świadczeniu usług. Wprawdzie z § 4 umowy  wynikało, że wspólnicy wnieśli do spółki jako wkład pracę własną w wymiarze proporcjonalnym do liczby i wielkości zamówień (k. 63), to jednak jak wynikało z zeznań stron, w tym uczestnika, a także zeznań przesłuchanych świadków, iż w początkowym okresie funkcjonowania spółki (…) s.c. spółka posiadała siedzibę w nieruchomości wspólnej małżonków położonej przy ul., miała tam pomieszczenia magazynowe, korzystano z komputera, telefonu i samochodu stanowiących składniki majątku wspólnego małżonków. Oczywistym jest, że w związku z tym spółka odniosła określone korzyści majątkowe, albowiem nie musiała ponosić choćby wydatków na zakup czy najem pomieszczeń magazynowych i biurowych, jak również nie musiała nabywać sprzętu (telefon, komputer) niezbędnego do prowadzenia przez wspólników działalności gospodarczej. W orzecznictwie wyrażono zaś trafny poglądu, iż suma zaoszczędzonych wydatków powodujących wzrost wartości majątku odrębnego, podlega zwrotowi przy podziale majątku wspólnego (por. postanowienie SN z dnia 10 lipca 1976 r., II CRN 126/79), jako nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty tego małżonka, który był wspólnikiem spółki cywilnej.

Podział majątku, a rejestracja i prowadzenie firmy, spółki czy przedsiębiorstwa na wspólnej nieruchomości, gruncie, domu czy lokalu małżonków Poznań Warszawa

Tak przyjmując i mając na uwadze, iż spółka cywilna, w której jednym ze wspólników jest uczestnik odniosła określone korzyści majątkowe w postaci zaoszczędzonych wydatków w związku z korzystaniem ze składników majątku wspólnego stron, a gdyby nie taka możliwość to nie byłoby faktycznie możliwości prowadzenia przedsiębiorstwa (…) s.c., to w tej sytuacji zgodzić należało się z Sądem I instancji, iż w skład majątku wspólnego wchodzi nakład z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty uczestnika w postaci pokrycia jego wkładu w spółce cywilnej (…) s.c. i podlega on rozliczeniu w tym postępowaniu na podstawie art. 45 KRO stosowanego w drodze analogii.

Ustalając wartość tegoż nakładu, o czym była mowa wyżej, należało odnieść się w tym zakresie do wartości udziału w spółce cywilnej jaki przysługiwał uczestnikowi wedle stanu tego przedsiębiorstwa na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskie, a wedle cen obecnych. Co ważne, ustalenie tej kwestii, co nie ulega wątpliwość, wymagało posiadania wiadomości specjalnych w rozumieniu art. 278 § 1 KPC, zatem koniecznym było dopuszczenie na potrzeby niniejszego postępowania dowodu z opinii biegłego, co też Sąd I instancji uczynił dopuszczając dowód z opinii biegłego sądowego P. W..

Biegły sporządził opinię sądową, w której ustalił „wartość udziału przynależnego wnioskodawczyni w Przedsiębiorstwie (…) s.c.” wedle stanu na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej i cen obecnych wedle dwóch wariantów – w wariancie nr I na kwotę 57.464,06 zł, a w wariancie nr II na kwotę 381.608,87 zł (k. 248). Z treści przedmiotowej opinii wyraźnie wynika jednak, że podane wyżej wartości nie odnoszą się do wartości udziału do ½ części jaki przysługuje uczestnikowi w spółce cywilnej (…) s.c., ale odpowiada udziałowi do ½ części jaki miałby przysługiwać wnioskodawczyni w udziale przysługującym uczestnikowi w spółce. Oznacza to, co trafnie zauważyła wnioskodawczyni w apelacji, iż ewentualna wartość nakładu z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty uczestnika faktycznie wynosiła nie 57.464,06 zł lub 381.608,87 zł, lecz wedle wariantu nr I – 114.928,12 zł (57.464,06 zł x 2), a wedle wariantu nr II – 763.217,74 zł (381.608,87 zł x 2).

Skoro Sąd I instancji przyjmując wariant wyceny nr I wadliwie ustalił, że wartość nakładu z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty uczestnika wynosiła 57.464,06 zł, to z przyczyn podanych wyżej, należało w uwzględnieniu apelacji wnioskodawczyni zmienić zaskarżone postanowienie w zakresie jego punktu I podpunktu 1. Sentencji jedynie o tyle, że ustalić wartość tego składnika majątkowego na kwotę 114.928,12 zł.

W zakresie wyceny udziału w przedsiębiorstwie Sąd Odwoławczy bacząc na ogół okoliczności faktycznych rozpatrywanej sprawy doszedł do przekonania, iż Sąd I instancji wyceniając ten składnik majątku wspólnego trafnie oparł się na wariancie nr I przedstawionym przez biegłego P. W., w którym wartość przysługującego uczestnikowi udziału w przedsiębiorstwie wyceni na kwotę 114.928,12 zł. Jak przekonująco wyjaśnił biegły P. W. zarówno w opinii pisemnej opinii, jak też w ustnej opinii uzupełniającej, w tym konkretnym wypadku ustalenie wartości udziału w spółce musiało nastąpić poprzez uwzględnienie okoliczności, iż uczestnik i jego wspólnik w kluczowym dla sprawy okresie czasy nie zatrudniali pracowników i działalność przedsiębiorstwa opierała się na ich własnej pracy świadczonej na rzecz spółki. Dlatego też dla celów wyceny wartości rynkowej spornego przedsiębiorstwa należało pomniejszych osiągane przezeń wyniki finansowe o koszty pracy wspólników, gdyż potencjalny nabywca (inwestor finansowy), zaineresowany jest osiąganiem zysków z inwestycji, a nie świadczeniem osobistej racy na rzecz podmiotu. Co więcej, zgodzić należy się z biegłym, że jeżeli przedsiębiorstwo jako zespół składników majątkowy per saldo (po wyłączeniu osobistej pracy właściciela) nie jest zdolne do generowania zysków, a z taką sytuacją mieliśmy do czynienia w realiach rozpatrywanej sprawy, to zorganizowany zespół składników majątkowych i pozamajątkowych nie posiada żadnej rzeczywistej rynkowej wartości, mierzonej możliwym do uzyskania za to przedsiębiorstwo czynszem dzierżawy, bądź czynszem leasingowym. W takim wypadku wartość sprzedaży (cena sprzedaży) takiego przedsiębiorstwa na otwartym rynku może być odnoszona jedynie do wartości składników je tworzących i taką wartość należy uznać za wartość przedmiotowego przedsiębiorstwa. Wartość ta, jak wynika z opinii biegłego sądowego P. W. wynosiła 114.928,12 zł i taką też wartość należało przyjąć do rozliczeń między stronami na potrzeby tego postępowania.

Wartość ta jawiła się bowiem jako miarodajna, a w każdym razie wnioskodawczyni nie naprowadziła żadnych takiego rodzaju argumentów, które dawałyby podstawy do jej kwestionowania, skoro została ustalona przez osobę posiadającą – w przeciwieństwie do stron i sądu – wiadomości specjalne i doświadczenie zawodowe pozwalające na ustalenie tej kwestii. Zastosowanie wariantu nr II byłoby zaś zdaniem Sądu Odwoławczego o tyle niezasadne, iż co należy podkreślić, a czego wnioskodawczyni zdaje się zupełnie nie dostrzegać, że składnikiem majątku wspólnego stron nie jest przedsiębiorstwo jako takie, ale nakłady, jakie małżonkowie z ich majątku wspólnego ponieśli na rzeczone przedsiębiorstwo. Co istotne, świadczenie usług na rzecz spółki przez wspólnika jest ściśle związana z daną osobą zobowiązaną. Jest prawem majątkowym o charakterze niezbywalnym i bezzwrotnym, nie ma ekwiwalentu w postaci odpowiadającego mu wartościowo wkładu. Skoro udział uczestnika w spółce został w znamienitej części pokryty z jego osobistej pracy czynionej na rzecz spółki i jej równowartość zgodnie z art. 871 § 1 KC nie podlegałby zwrotowi w przypadku wystąpienia przez uczestnika ze spółki, a zarazem to osobista praca uczestnika jako wspólnika stanowiła niezbędny element umożliwiający funkcjonowanie przedsiębiorstwa, to w tej sytuacji okoliczność ta nie mogła pozostać bez wpływu na wycenę przedsiębiorstwa i w konsekwencji przyjąć należało, że właściwszym dla jego wyceny na potrzeby tego postępowania był wariant nr I. Co niezwykle ważne, do odmiennych wniosków co do trafności przyjęcia wariantu nr I wyceny spółki, nie mogła w żadnym razie prowadzić załączona przez wnioskodawczynię do akt sprawy prywatna ekspertyza w której wskazano na wyższą wartość przedsiębiorstwa (…) s.c., gdyż nie mogła ona być miarodajnym dowodem mogącym stanowić podstawę czynienia w niniejszej sprawie ustaleń faktycznych odnośnie wartości składnika majątku wspólnego, w sytuacji, gdy kwestia ta była sporna.

Podział majątku, a rejestracja i prowadzenie firmy, spółki czy przedsiębiorstwa na wspólnej nieruchomości, gruncie, domu czy lokalu małżonków Poznań Warszawa

W orzecznictwie panuje bowiem ugruntowane stanowisko, że jeżeli strona dołącza do akt sprawy ekspertyzę pozasądową i powołuje się na zawarte w niej twierdzenia i wnioski, ekspertyzę tę należy traktować jako część argumentacji faktycznej i prawnej przytaczanej przez stronę. Ekspertyza ta może być uznana tylko za dokument prywatny w rozumieniu art. 245 KPC, to jest stanowić dowód wyłącznie tego, że osoba która podpisała ten dokument złożyła oświadczenie o wskazanej w nim treści (tak SN m.in. w wyrokach: z dnia 21 lipca 2016 r., II CSK 668/15, z dnia 19 grudnia 2012 r., II CNP 41/12, oraz z dnia 17 listopada 2010 r., I CSK 57/10).

W efekcie Sąd Okręgowy przyjął, że na potrzeby tego postępowania przyjąć należało do rozliczenia wartość przedsiębiorstwa wedle wariantu nr I, przy czym z uwagi na wskazanie przez Sąd I instancji błędnej wartości w tym zakresie, zmieniono zaskarżone orzeczenie jedynie o tyle, że ustalono, iż wartość składnika majątkowej ujętego w punkcie I. podpunkcie 1 wynosi 114.928,12 zł, a nie jak ustalono 57.464,06 zł.

W odniesieniu do zarzutów wnioskodawczyni Sąd Odwoławczy wskazuje jeszcze, iż brak było podstaw do przyjęcia, że nadto poczyniono dodatkowy nakład z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty uczestnika w postaci zasilenia przedsiębiorstwa kwotą 5000 zł pochodzącą z pożyczki zaciągniętej przez wnioskodawczynię w zakładzie pracy. Wprawdzie na taką okoliczność wskazywała sama wnioskodawczynie, tym niemniej jednak nie można nie zauważyć, że nawet jej zeznania w tym zakresie były nader ogólnikowe i nieprecyzyjne. Nie wskazała ona kiedy takie środki miały zostać przekazane, na co konkretnie wydatkowano przedmiotowe środki pieniężne, a brak jest jakiegokolwiek obiektywnego dowodu świadczącego o tym, że środki pochodzące z pożyczki faktycznie przeznaczono na potrzeby prowadzenia przedsiębiorstwa uczestnika. Owszem na taką okoliczność wskazywały w swych zeznaniach świadkowie E. W., J. R. i B. S., tym niemniej co całkowicie uszło uwadze wnioskodawczyni, iż nie dość, że ich zeznania były w tym zakresie także nader ogólnikowe, to nade wszystko wynikało z nich wprost, że swoją wiedzę co do kwestii pożyczki czerpały od wnioskodawczyni. W tej sytuacji jako niewykazany (art. 6 KC) uznać należało wskazywany przez wnioskodawczynię rzekomy fakt przekazania kwoty 5.000 zł z majątku wspólnego małżonków na potrzeby prowadzenia przez uczestnika działalności gospodarczej, zwłaszcza, że okoliczności tej zaprzeczył nie tylko sam uczestnik, ale również drugi ze (…) s.c. S. K., który stanowczo oświadczył, że „Może było tak, że E. utrzymywała A., gdyż mieli wspólne gospodarstwo domowe, ale formalnie żadnych pieniędzy do firmy nie wprowadzała”.

Bacząc, że wartość majątku wspólnego stron wynosiła 705.977,12 zł (114.928,12 zł + 537.000 zł + 30.000 zł + 24.049 zł), a małżonkom przysługiwał równe udziały w tym majątku, wartość poszczególnych udziałów przysługujących każdemu z małżonków w tymże majątku wspólnym wynosiła po 352.988,56 zł (1/2 z kwoty 705.977,12 zł). Skoro wnioskodawczyni przyznano składniki majątkowe o łącznej wartości 42.024,50 zł (samochód osoby ujęty w punkcie I. podpunkcie 3. postanowienia o wartości 30.000 zł + udział do ½ w wierzytelności ujętej w punkcie I. podpunkcie 4. postanowienia o wartości 12.024,50 zł), to co do zasady można byłoby przyjąć, że uczestnik winien dokonać spłaty na rzecz wnioskodawczyni z tytułu podziału majątku wspólnego w kwocie 310.964,06 zł (352.988,56 zł – 42.024,50 zł). Postanowienie Sądu Okręgowego – II Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 9 stycznia 2018 r. II Ca 172/17

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu