Przysposobienie wywołuje dla stron tego stosunku takie same skutki prawne jak stosunek rodzicielstwa a więc jego cechą jest trwałość. Przysposobienie może być rozwiązane, jeżeli z ważnych powodów nastąpił utrwalony rozkład więzi rodzinnych, charakterystycznych dla stosunków między rodzicami i dziećmi, jakie tworzy stosunek przysposobienia, gdy dalsze trwanie przysposobienia jest społecznie niecelowe, o ile przy tym jego rozwiązaniu nie sprzeciwia się dobro małoletniego dziecka; jest tak w szczególności, jeżeli zapewniona jest możność umieszczenia przysposobionego dziecka w innej niż przyspasabiająca, normalnie funkcjonującej rodzinie (zob. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 1968 r., I CR 664/67, z dnia 8 grudnia 1999 r., II CKN 711/97). Przepis art. 125 § 1 nie wymienia przesłanki zawinienia rozpadu więzi rodzinnej, która wynika z zasad współżycia społecznego (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 31 października 1966 r., II CR 381/66, i z dnia 20 grudnia 2012 r., IV CSK 219/12).
W art. 125 § 1 KRO wymienia się dwie przesłanki dopuszczalności rozwiązania przysposobienia:
1) istnienie ważnych powodów,
2) dobro dziecka.
Ustawodawca nie sprecyzował pojęcia „ważnych powodów”, gdyż z uwagi na zróżnicowane sytuacje życiowe jest to niemożliwe, posłużył się ogólną formułą, pozostawiając sądowi ocenę na podstawie konkretnych okoliczności sprawy. Te powody oraz ich „ważność” w rozumieniu art. 125 KRO przedstawić musi powód, zgodnie z regułą zawartą w art. 6 KC, bowiem z faktów tych wywodzi skutki prawne.
Wprawdzie zarówno orzecznictwo jak i doktryna przyjmują, że o ważnych przyczynach rozwiązania przysposobienia można mówić wówczas, gdy wspomniane przyczyny spowodowały trwały i zupełny rozkład stosunku przysposobienia, a więc stosując w drodze analogii pojęcia zaczerpnięte z przepisów rozwodowych, jednakże taki rozkład więzi udowodnić trzeba w stosunku do dziecka a nie jego matki. Te same motywy które przemawiają za rozwiązaniem małżeństwa niekiedy świadczą o rozkładzie stosunku przysposobienia jednak wsparte muszą być przykładami konkretnych relacji między dzieckiem a ojcem. Sam fakt rozwiązania małżeństwa z matką dziecka, czy wystąpienie między nimi rozkładu pożycia małżeńskiego nie dowodzi rozkładu więzi rodzinnych między ojcem a dzieckiem przysposobionym.
Według utrwalonego poglądu Sądu Najwyższego, przewijającego się w licznych orzeczeniach, nie może żądać rozwiązania przysposobienia osoba, z której winy powstały ważne powody uzasadniające rozwiązanie (m.in. wyrok z 2.06.1966 r., IICR 167/66, OSNC 1967, Nr 3, poz. 55; wyrok z dnia 4.02.1970 r., IICR 647/69, niepubl; wyrok z dnia 20.01.1970 r., IICR 530/69, OSP 1970, Nr 12, poz. 251; wyrok z dnia 15.03.1974 r., I CR 72/74, niepubl.).
Jako zawinione w stopniu uzasadniającym żądanie rozwiązania przysposobienia zakwalifikować można tylko ciężkie naruszenie obowiązków rodzinnych i popełnienie czynów rażąco sprzecznych z zasadami współżycia społecznego (orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 1958 r., 3 CR 201/57, PiP 1959, nr 7, s. 167 i z dnia 16 maja 1958 r., 1 CR 529/57, OSN 1960, poz. 11, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 1981 r., IV CR 180/81). Dokonywana na tle całokształtu okoliczności danej sprawy ocena dopuszczalności rozwiązania przysposobienia z punktu widzenia zawinienia strony występującej z takim żądaniem w aspekcie zgodności z zasadami współżycia społecznego powinna uwzględniać wiek przysposobionego i w przypadku osoby małoletniej przyznawać priorytet przesłance dobra dziecka.
Przykład z sprawy sądowej
Nie zasługuje bowiem na ochronę przysposabiający, który świadomie zrywa kontakt z małoletnim dzieckiem i świadomie unika tego kontaktu w dalszym jego życiu oraz rażąco narusza w sposób zawiniony obowiązki rodzicielskie. Nie usprawiedliwiają tego ani zawiedzione nadzieje powoda na stworzenie rodziny z matką pozwanej, ani zawarcie nowego związku małżeńskiego i urodzenie się dziecka biologicznego powoda ani tym bardziej brak inicjatywy nawiązania kontaktu przez pozwaną, skoro było to wynikiem rażąco niewłaściwego zachowania powoda. Brak kontaktów nie spowodował po stronie pozwanej całkowitego zaniku uczuć w stosunku do powoda i chęci nawiązania kontaktu, chociaż wskutek zaistniałego stanu uległy one zrozumiałemu osłabieniu, nie ma też z jej strony wrogości uzasadniającej twierdzenie, że nie jest już możliwy powrót do stosunków właściwych w relacji ojciec – córka. Nie można więc uznać, że zaistniały ważne powody do rozwiązania przysposobienia, a gdyby zająć stanowisko przeciwne, to wyłączna wina powoda uzasadnia zastosowanie art. 5 KC i oddalenie wniosku. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 18 października 2017 r. II CSK 309/17
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.