Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Pobyt z dzieckiem obejmuje w szczególności widywanie się z nim, które jest najważniejszym przejawem kontaktów. W zakres widywania wchodzą w szczególności odwiedziny, spotkania i zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu.
Z faktu, że Art. 113 KRO wymienia odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu nie należy wywodzić, że te formy są konieczne w każdym wypadku. Takie mechaniczne rozumienie komentowanego przepisu oznaczałoby, że rodzicom, którzy nie sprawują władzy rodzicielskiej, ale mają prawo i obowiązek utrzymywania z dzieckiem osobistej styczności, musi przysługiwać taka cała paleta form kontaktów. Dobro dziecka oraz interes matki lub ojca sprawującego władzę rodzicielską mogą tymczasem przemawiać za tym, że w danym wypadku kontakty drugiego z rodziców z dzieckiem będą ograniczone do spotkań w miejscu zamieszkania dziecka oraz rozmów telefonicznych i korespondencji drogą poczty elektronicznej, a nie będą obejmować, np. zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu. Oczywiście formy kontaktów mogą się zmieniać wraz z rozwojem dziecka (np. inaczej muszą być organizowane kontakty z dzieckiem rocznym, a inaczej z nastolatkiem) oraz cechami osobowymi (np. miejscem zamieszkania i pracy drugiego z rodziców, rosnącym lub malejącym niebezpieczeństwem negatywnego wpływu na wychowanie i rozwój dziecka) i relacjami między ojcem, matką, osobą sprawującą pieczę zastępczą i opiekunem (w tym łagodzeniem lub intensyfikacją konfliktów wewnątrz rodziny i innymi przejawami jej dysfunkcyjności).
Kontakty te powinny stanowić przedmiot nie tylko prawa, ale i obowiązku rodziców, co z kolei jest w pełni zgodne z charakterem władzy rodzicielskiej i powinno ułatwiać stosowanie prawa dotyczącego kontaktów, jako instytucji zbliżonej w miarę możności swoim charakterem do instytucji władzy rodzicielskiej, która także stanowi prawo i obowiązek.
Oddzielenie władzy rodzicielskiej od kontaktów z dzieckiem wynika również z art. 9 ust. 3 konwencji o prawach dziecka, zgodnie z którym: „Państwa-Strony będą szanowały prawo dziecka odseparowanego od jednego lub obojga rodziców do utrzymywania regularnych stosunków osobistych i bezpośrednich kontaktów z obojgiem rodziców, z wyjątkiem przypadków, gdy jest to sprzeczne z najlepiej pojętym interesem dziecka”. Podobnie zgodnie z art. 8 konwencji o statusie prawnym dziecka pozamałżeńskiego: „Ojciec lub matka dziecka pozamałżeńskiego, któremu lub której nie przysługuje władza rodzicielska, względnie nie wykonuje tej władzy, może uzyskać prawo do kontaktów z dzieckiem w określonych przypadkach”.
Możliwe jest zarówno całkowite, jak i częściowe ograniczenie kontaktów z dzieckiem rodzicom mającym pełną władzę rodzicielską, bez uprzedniego pozbawienia ich tej władzy, a modyfikacji zakresu kontaktów może dokonać także sąd, orzekając w wyroku rozwodowym o władzy rodzicielskiej. Zmiana zakresu kontaktów polegać powinna na eliminacji „niektórych ich form i – jeżeli jest to możliwe – tylko na określony czas, a w niektórych wypadkach może jednak okazać się konieczne całkowite ich wyłącznie we wszystkich formach na czas określony lub nawet trwale.
Osobista styczność z dzieckiem nie jest atrybutem władzy rodzicielskiej i prawo do tego mają rodzice nawet wtedy, gdy władzy rodzicielskiej zostali pozbawieni. Zakazanie rodzicom osobistej styczności z dzieckiem może być orzeczone wyjątkowo, np. gdy utrzymywanie osobistych kontaktów rodziców z dzieckiem zagraża jego życiu, zdrowiu, bezpieczeństwu bądź wpływa demoralizująco na dziecko. Zakaz osobistej styczności z dzieckiem obejmuje wszelkie postacie osobistych kontaktów, w tym prowadzenie korespondencji we wszystkich formach technicznych oraz wszelkie inne sposoby komunikowania się nie związane z osobistą stycznością z dzieckiem.
Prawo do osobistej styczności rodziców z dzieckiem nie jest elementem władzy rodzicielskiej. Wynika ono z więzi rodzinnej łączącej rodziców z dzieckiem i przysługuje rodzicom także w razie pozbawienia ich władzy rodzicielskiej. Dobru dziecka nie służy zerwanie osobistej styczności rodziców z dzieckiem, nawet gdy nie wykonują oni władzy rodzicielskiej lub zachodzą podstawy do pozbawienia ich wykonywania tej władzy.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
W przedmiotowej sprawie bezspornym jest, iż kontakty N. S. (1) z małoletnią J. H. są zgodne z dobrem dziecka. Z punktu widzenia prawidłowego rozwoju emocjonalnego małoletniej wskazane jest utrzymywanie swobodnych kontaktów i wzmacnianie naturalnych więzi emocjonalnych łączących dziecko z matką.
Spośród okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy decydujący wpływ na zmianę zakresu spotkań małoletniej z uczestniczką ma fakt zakłócenia więzi emocjonalnej łączącej dziecko z matką jak również sytuacja życiowa uczestniczki (brak warunków lokalowych dla przebywania małoletniej u matki na noc). W tym miejscu wskazać trzeba, że to sytuacja mieszkaniowa N. S. (1) spowodowała nieformalną zmianę kontaktów w zakresie nocowania J. pod jej opieką. Dlatego stanowisko uczestniczki, która nie wyraża zgody na zmianę kontaktów w tym obszarze uznać należy za nieracjonalne.
Podkreślenia wymaga również fakt, że N. S. (2) nie dostrzega w swoim funkcjonowaniu rodzicielskim żadnych niewłaściwych aspektów, które mogłyby przyczynić się do zakłócenia jej relacji z córką. Przede wszystkim uczestniczka bagatelizowała fakt, iż podczas jej spotkań z małoletnią obecne były osoby trzecie (koleżanka z córką), których dziecko nie lubi. Sytuacja ta wywoływała w małoletniej negatywne emocje i niewątpliwie w istotnym zakresie przyczyniła się do niechęci dziecka do wizyt u matki. Zaznaczyć trzeba, że ustalona w ugodzie częstotliwość spotkań uczestniczki z małoletnią J., przy ich właściwym wykorzystaniu, dawała realną możliwość wzmocnienia i pogłębiania łączącej dziecko z matką więzi.
Ustalone w nowej formie kontakty uczestniczki z córką zaspakajają potrzeby uczuciowe małoletniej związane z osobą matki. Zdaniem Sądu ich zakres umożliwia N. S. (1) odbudowanie więzi emocjonalnych z córką, co niewątpliwie będzie miało korzystny wpływ dla rozwoju małoletniej. Natomiast w sytuacji ich regularnego, prawidłowego i satysfakcjonującego dla dziecka przebiegu istnieje możliwość zmiany ich formy.
Wobec powyższego, kierując się dobrem dziecka orzeczono w ten sposób, że zmienić ugodę zawartą przed Sądem Rejonowym w ten sposób, że zobowiązać T. H. do umożliwienia uczestniczce N. S. (1) kontaktów z małoletnią J. H. urodzoną (…) w każdą pierwszą i trzecią sobotę miesiąca oraz następującą po niej niedzielę od godziny 10.00 do godziny 18.00 – poza miejscem zamieszkania małoletniej, przy czym uczestniczka obowiązana będzie odebrać małoletnią na spotkanie z jej miejsca zamieszkania oraz odprowadzić ją po zakończonym spotkaniu do jej miejsca zamieszkania. Postanowienie Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 10 października 2018 r. III Nsm 277/17
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.