Stosownie do treści art. 16 § 1 KC osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.
Przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego są analogiczne do ubezwłasnowolnienia całkowitego. Różnica polega na tym, że stan osoby, która ma być ubezwłasnowolniona częściowo, nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. W odróżnieniu od ubezwłasnowolnienia całkowitego, skutkiem ubezwłasnowolnienia częściowego jest powstanie stanu ograniczonej zdolności do czynności prawnych. Wyłącznie interes osoby chorej jest przesłanką ubezwłasnowolnienia częściowego – wyrażający się w potrzebie pomocy do prowadzenia spraw tej osoby (por. np. post. SN z 29.12.1983 r., (…), post SN z 17.2.1981 r., (…), post SN z 11.8.1971 r., (…), post. SN z 30.5.1968 r. (…)).
Pojęcie „prowadzenie spraw” rozumiane jest szeroko, obejmuje ono nie tylko dokonywanie czynności prawnych, lecz również czynności taktycznych, przykładowo związanych z leczeniem (por. post. SN z 14.5.1973 r, (…)). Jednak przy ocenie potrzeby pomocy do podejmowania czynności faktycznych należy mieć na uwadze w głównej mierze nie sprawność fizyczną osoby, o której ubezwłasnowolnienie chodzi, lecz jej sprawność intelektualną (możność podejmowania decyzji i kierowania swoim postępowaniem). Jak słusznie wskazano w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 23.02.1968 r. sygn.. (…), OSNPG 1968, Nr 7, poz. 42), że przesłanką ubezwłasnowolnienia nie jest samo „uzależnienie”, lecz jego skutki, polegające z jednej strony na zaburzeniach psychicznych, np. o charakterze choroby psychicznej, a z drugiej na tym, że osoba uzależniona nie jest w stanie kierować swym postępowaniem względnie, że potrzebuje pomocy w prowadzeniu swych spraw.
Ocena, że osobie cierpiącej na zaburzenia psychiczne jest potrzebna pomoc do prowadzenia jej spraw, uzasadniająca częściowe ubezwłasnowolnienie, powinna być oparta na ustaleniu, że rzeczywiście istnieją sprawy wymagające prowadzenia przez tę osobę i jaki jest ich rodzaj oraz jaki jest konkretny zakres potrzebnej pomocy.
Stosownie do treści art. 554 § KPC Sąd może, jeżeli na podstawie opinii dwóch biegłych lekarzy uzna to za niezbędne, zarządzić oddanie osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, pod obserwację w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy niż sześć tygodni. Wymienione w przywołanym przepisie zarządzenie obserwacji w zakładzie leczniczym nie zostało przewidziane jako środek służący osobie, o której ubezwłasnowolnienie sprawa się toczy, dla wykazania, że jest psychicznie zdrowa. Zarządzenie to jest środkiem mającym rozwiązać ewentualne wątpliwości sądu i biegłych lekarzy – co do stanu zdrowia psychicznego wspomnianej osoby.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięWnioskodawcy S. J. i A. J. (1) wnieśli o ubezwłasnowolnienie częściowe swojej córki C J. (2)podnosząc w uzasadnieniu wniosku, iż uczestniczka jest osobą bardzo nieprzewidywalną. Pomimo młodego wieku jej życie nie opiera się na edukacji czy też pracy, ale ciągłym upojeniu alkoholowym, narkotyzowaniu bądź też okaleczaniu. Uczestniczka nieustannie deklaruje chęć dokonania samobójstwa. Jest bardzo rozchwiana emocjonalnie i psychicznie, w przypływie szaleństwa dopuszcza się czynów które doprowadzają ją do dalece niekorzystnych sytuacji jak np. zaciąganie kredytów których nie może spłacić. Nie bez znaczenia jest fakt, iż uczestniczka na własne żądanie przerywa terapie i nie stosuje się do zaleceń przekazywanych jej z ośrodków, do których trafia w celach leczniczych. W ten sposób permanentnie naraża się na utratę życia i zdrowia. Ze względu na wiek uczestniczki rodzice nie mogą za nią podjąć decyzji o umieszczeniu jej w placówce leczniczej. Uczestniczka postępowania C. J. (2) uznała wniosek za bezpodstawny.
Z ustaleń stanowiących podstawę faktyczną rozstrzygnięcia w tym zeznań świadków, wnioskodawcy ale w szczególności z treści trzech opinii sporządzonych przez niezależne zespoły biegłych, oraz opinii lekarza specjalisty psychiatry M. B., nie zależnie od wniosków końcowych wynika, że uczestniczka postępowania od wielu lat wykazuje niezrównoważenie emocjonalne i psychiczne, konsekwencją czego są wielokrotne hospitalizacje na oddziałach psychiatrycznych. Za każdym razem rozpoznawano u uczestniczki zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem kilku substancji psychoaktywnych – zespół uzależnienia, zaburzenia osobowości typu borderline, a końcowo Schizofrenię paranoidalną. Nie bez znaczenia dla oceny całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego jest fakt, iż uczestniczka wielokrotnie na własne żądanie przerywała terapie wypisując się z oddziału szpitalnego na własne żądanie, a co ważniejsze nie stosuje się do zaleceń przekazywanych jej z ośrodków, do których trafia w celach leczniczych. W ten sposób permanentnie naraża się na utratę życia i zdrowia. Natomiast jak wynika z ostatniej lekarza specjalisty psychiatry M. B. uczestniczka wobec swojego uzależnienia, prezentuje postawę bezkrytyczną. Jednocześnie co zostało w opinii wielokrotnie podkreślone bezwzględnie wymaga dalszego codziennego leczenia farmakologicznego i regularnych wizyt z czym jak wykazało postepowanie dowodowe w niniejszej sprawie nie radzi sobie – w przeciwnym wypadku ryzyko ponownego pogorszenia stanu psychicznego jest wysokie i mogące stwarzać warunki do ponownego leczenia zamkniętego.
Na podstawie całokształtu zgromadzonego materiału w postaci dokumentacji medycznej i w oparciu o przeprowadzone badanie sądowo – psychiatryczne lekarz psychiatra rozpoznał u uczestniczki Schizofrenię paranoidalną oraz uzależnienie mieszane obecnie bez cech zespołu abstynencyjnego, bez ostrych objawów psychotycznych, z utrzymującymi się objawami rezydualnymi w postaci zawężenia modulacji afektu, tendencji do postawy autystycznej, zubożenia emocjonalnego, dereistycznego odcienia postrzegania otoczenia, drobiazgowości i rozwlekłości. Uczestniczka prezentuje niewielki, głównie deklaratywny krytycyzm wobec uzależnienia, dominuje jednak postawa bezkrytyczna. Po zakończeniu leczenia na Oddziale w ocenie lekarza psychiatry prowadzącego badanie pacjentka bezwzględnie wymaga dalszego codziennego leczenia farmakologicznego i regularnych wizyt w Poradni. Z racji obciążenia uzależnieniem mieszanym mającym tendencje do nawrotów oraz ze względu na rozpoznaną schizofrenią paranoidalną, która w okresach pogorszenia skutkuje nieprzewidywalnością i impulsywnością zachowań, doznaniami psychotycznymi rożnych modalności, brakiem właściwego odbierania rzeczywistości, a tym samym braku pełnego rozeznania w podejmowanych decyzjach uczestniczka wymaga bezwzględnie regularnego leczenia w Poradni (…)lub na Oddziale (…), istotna wydaje się również Opieka Środowiskowa, w przeciwnym wypadku ryzyko ponownego pogorszenia stanu psychicznego jest wysokie i mogące stwarzać warunki do ponownego leczenia zamkniętego.
W zaistniałych okolicznościach konieczne jest zastosowanie instytucji ubezwłasnowolnienia. W przypadku C. J. istnieje ewidentna potrzeba zadbania o jej interesy i zdrowie, skoro ona sama, pomimo swej pełnoletności, nie jest w stanie przynależne jej dobra osobiste zadbać. Dodatkowo wskazać należy, iż długotrwały i systematyczny proces terapeutyczny jest w stanie zahamować rozwój choroby psychicznej u uczestniczki, a częściowe jej ubezwłasnowolnienie pozwoli na prowadzenie procesu leczenia nawet wbrew jej woli, co w niniejszych okolicznościach jest jak najbardziej wskazane i pozwoli na uratowanie jej zdrowia i życia. Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 16 § 1 KC ubezwłasnowolnił częściowo C. J. (1). Postanowienie Sądu Okręgowego – I Wydział Cywilny z dnia 26 listopada 2018 r. I Ns 181/15
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
