Postępowanie w stosunku do osób nadużywających alkoholu i uzależnionych od alkoholu reguluje ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Art. 21 wskazanej ustawy stanowi, iż leczeniem odwykowym osób uzależnionych od alkoholu zajmują się stacjonarne i niestacjonarne placówki lecznictwa odwykowego oraz inne zakłady opieki zdrowotnej. Co prawda wymieniony przepis wprowadza zasadę dobrowolności poddania się leczeniu odwykowemu, dopuszcza jednak wyjątki od tej zasady umożliwiające poddanie osoby uzależnionej od alkoholu obowiązkowi leczenia. Wyjątki te zostały podyktowane ważnymi względami społecznymi i dotyczą one osób, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują:
– rozkład życia rodzinnego,
– demoralizację małoletnich,
– uchylają się od pracy,
– systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny i które nie poddają się dobrowolnemu leczeniu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 1984 r., III CZP 17/84, OSNC 1984, z. 12, poz. 208).
Do zastosowania przymusowego leczenia odwykowego nie wystarczy samo stwierdzenie uzależnienia od alkoholu (przesłanka medyczna), lecz konieczne jest również wykazanie, że jest ono powodem negatywnych zjawisk (przesłanka społeczna), które muszą wystąpić, aby sąd mógł orzec o obowiązku poddania się osoby uzależnionej od alkoholu leczeniu odwykowemu (por. postanowienie SO w Nowym Sączu z 23.10.2013 r., III Ca 642/13).
Nie ma też podstaw prawnych do umieszczania osoby nadużywającej alkoholu w zakładzie lecznictwa odwykowego wyłącznie z uwagi na jej interes, jeżeli swoim zachowaniem nie powoduje rozkładu życia rodzinnego, demoralizacji małoletnich, uchylania się od pracy, czy systematycznego zakłócania spokoju i porządku publicznego, a więc gdy nie realizuje jednej z przesłanek wynikającej z powołanego art. 24 ustawy z 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (por. postanowienie SO w R. z 24.01.2014 r., V Ca 163/14).
Na podstawie art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wykonanie nałożonego na uczestnika zobowiązania do podjęcia leczenia odwykowego w niestacjonarnej placówce lecznictwa odwykowego Sąd poddał pod nadzór kuratora sądowego, a więc ustanowił na czas trwania tego obowiązku nadzór kuratora. Konkretyzując obowiązki kuratora, Sąd zobowiązał go do złożenia sprawozdania przy objęciu i zakończeniu nadzoru i prowadzenia kart czynności. Nadzór kuratora sądowego ma przyczynić się do uzyskania trwałych efektów zarządzonego przez sąd leczenia odwykowego przez wspieranie osoby poddanej leczeniu, a także wyrobienie odpowiednich postaw wobec tej osoby w środowisku, w którym ona przebywa lub do którego ma powrócić po zakończeniu leczenia odwykowego (I. Skrzydło-Niżnik, G. Zalas, Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz, Zakamycze 2002, komentarz do art. 31).
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięKomisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych zażądała zobowiązania przez Sąd uczestniczki B. R. do podjęcia leczenia odwykowego w zakresie uzależnienia od alkoholu i ustanowienie nadzoru kuratora nad przebiegiem tego leczenia. W uzasadnieniu Komisja podniosła, że powołani biegli w swojej opinii stwierdzili fakt uzależnienia od alkoholu uczestniczki postępowania. B. R. wniosła o oddalenie wniosku i wskazała, że nie widzi potrzeby leczenia odwykowego.
Rozpoznający sprawę Sąd Rejonowy ustalił, że B. R. ma 55 lat, pije alkohol od ponad 20 lat z różną częstotliwością – także ciągami, w przeszłości podejmowała nieskuteczne leczenie w poradni AA. Jest rozwódką, zajmuje z byłym mężem wspólne mieszkanie, nigdzie nie pracuje – pobiera zasiłek stały z ośrodka pomocy społecznej, korzysta też z zasiłków okresowych. Jest niezdolna do pracy z racji stwierdzonych, różnorodnych schorzeń – między innymi marskości wątroby, niewydolności żylnej, wirusowego zapalenia wątroby typu C, skrzywienia kręgosłupa i bioder, nawracających stanów zapalnych lewej piersi, była wielokrotnie hospitalizowana, została zaliczona do osób niepełnosprawnych. Ma dwóch dorosłych, samodzielnych i nie mieszkających razem z nią synów. Uczestniczka postępowania chadzała po osiedlu pijana, wyłudzała pieniądze na alkohol, będąc w stanie nietrzeźwym nękała syna S. telefonami, wystąpiła przeciwko obu synom z powództwem o alimenty. Nie odnotowano przypadków zakłócania porządku publicznego i interwencji funkcjonariuszy policji. Biegli stwierdzili w swej opinii, że B. R. jest uzależniona od alkoholu, wymaga leczenia w trybie stacjonarnym, za czym przemawia wieloletnie nadużywanie alkoholu, utrata kontroli picia.
W przypadku B. R. występują obie przesłanki niezbędne do orzeczenia obowiązku leczenia odwykowego – medyczna (uzależnienie od alkoholu w stopniu wymagającym leczenia) i społeczna (utrata pracy na skutek nadużywania alkoholu i negatywny wpływ na rodzinę) skutkiem czego wniosek uwzględnił nakazując uczestniczce postępowania podjęcie leczenia odwykowego w zakładzie stacjonarnym i ustanawiając nadzór kuratora nad sposobem leczenia.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
