Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Alimenty przy rozwodzie z winy obu stron i bez orzekania o winie

Źródła obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami stanowią kontynuację powstałego przez zawarcie małżeństwa obowiązku wzajemnej pomocy w zakresie utrzymania, istnieją zatem nie z powodu rozwodu, lecz pomimo wystąpienia tego zdarzenia. Oznacza to, że rozwód nie stwarza nowego obowiązku alimentacyjnego, lecz powoduje zmodyfikowanie zobowiązania istniejącego w czasie trwania małżeństwa.

Z chwilą prawomocnego orzeczenia rozwodu wygasa definitywnie obowiązek alimentacyjny względem małżonka, który został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Natomiast obowiązek alimentacyjny istnieje między rozwiedzionymi małżonkami, jeżeli żaden z nich nie ponosi winy rozkładu pożycia, bądź też jeżeli sąd zaniechał orzekania o winie, a także jeżeli orzeczono rozwód z winy obojga małżonków (Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz od redakcją K. Pietrzykowskiego, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2003).

W przypadku gdy małżonek rozwiedziony nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom majątkowym i zarobkowym zobowiązanego (art. 60 § 1 K.r.o.).

W przypadku gdy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku (art. 60 § 2 K.r.o.).

Istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego pomiędzy byłymi małżonkami zależy zatem od wystąpienia następujących przesłanek – stopnia winy, możliwości majątkowych i zarobkowych małżonka zobowiązanego oraz usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. O tym, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia, decyduje wyłącznie sentencja prawomocnego wyroku rozwodowego.

Stwierdzony w prawomocnym wyroku w sprawie o rozwód stopień zawinienia każdego z małżonków w rozkładzie pożycia determinuje także czas trwania obowiązku alimentacyjnego. Niezależnie od ogólnych przyczyn wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami wskutek śmierci zobowiązanego lub uprawnionego reguły trwania tego obowiązku wyznacza art. 60 § 3 K.r.o.

Zgodnie z tym przepisem obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

Alimenty a rozwód z winy obu małżonków

Ciekawe rozstrzygnięcie możemy znaleźć w Wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 10 września 2015 r. II CNP 60/15. Obowiązek alimentacyjny powoda wynika z art. 60 § 1 KRO – według którego małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwością zarobkowym i majątkowym zobowiązanego – niezasadnie jednak przyjął, że obowiązek ten ustał, wobec powoda na podstawie art. 60 § 3 K.r.o. z uwagi na upływ 5 lat od orzeczenia rozwodu. Przepis ten nie miał zastosowania w odniesieniu do powoda, gdyż dotyczy on tylko takiego małżonka, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia. Nie ma on więc zastosowania w stosunku do małżonka, który został uznany za winnego rozkładu pożycia chociażby razem z drugim małżonkiem. Wynika to w sposób oczywisty z wykładni językowej art. 60 § 3 zd. drugie KRO i nie budzi wątpliwości ani w orzecznictwie (por. pkt XIV uchwały Pełnego Składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86, OSNCP 1988, nr 4, poz. 42 oraz uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 31 października 1973 r., III CZP 58/73, OSNCP 1974, nr 5, poz. 85), ani w piśmiennictwie prawniczym.

Treść art. 60 § 3 zdanie drugie K.r.o. a contrario wskazuje, że gdy zobowiązanym do dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu jest małżonek, który został uznany za winnego rozkładu pożycia, to obowiązek ten nie jest ograniczony wskazanym w tym przepisie 5-letnim terminem (wyrok SA w Gdańsku z dnia 17.05.201 r. III AUa 1571/12, opubl. OSA 2014/5/1-2-113; wyrok SA w Katowicach z dnia 21.11.2013 r., III AUa 470/13, opubl. Biul. SAKa 2014/2/48). Oznacza to, że obowiązek alimentacyjny w przypadku orzeczenia rozwodu z winy obu stron jest bezterminowy, a jego istnienie i wymiar zależy – oprócz możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego – od tego, czy małżonek uprawniony znajduje się w niedostatku, tj. czy własnymi siłami nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części.

Nie znajduje więc podstaw twierdzenie, że sytuacja małżonków, którzy na skutek orzeczenia o rozwiązaniu małżeństwa zostali uznani za winnych rozkładu pożycia małżeńskiego jest równa w skutkach w stosunku do tych, których wina nie była ustalana, ponieważ ustawodawca wyraźnie różnicuje sytuację prawną małżonka, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia i małżonka, który został uznany za winnego rozkładu pożycia w zakresie praw i obowiązków alimentacyjnych w przepisach art. 60 § 2 i 3 K.r.o.

W tym miejscu należy zauważyć, że powyższa kwestia była przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z dnia 11 kwietnia 2006 r. stwierdził, że art. 60 § 3 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, ze zm.) w zakresie, w jakim stanowi, że wynikający z art. 60 § 1 tego kodeksu obowiązek dostarczania przez rozwiedzionego małżonka, który został uznany za winnego rozkładu pożycia, środków utrzymania drugiemu rozwiedzionemu małżonkowi nie wygasa wskutek upływu czasu, jest zgodny z art. 64 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i z nakazem urzeczywistniania zasad sprawiedliwości społecznej wyrażonym w art. 2 konstytucji (SK 27/12, OTK-A 2012/9/109, także wyrok TK z dnia 25.10.2012 r. SK 27/12, OTK-A 2012/9/109).

W uzasadnieniu tego orzeczenia Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że prawo rozwiedzionego małżonka do alimentacji ma wymiar konstytucyjny i jest prawem majątkowym w rozumieniu art. 64 konstytucji. Konieczność ochrony tego prawa może uzasadniać ingerencję w prawo własności i inne prawa majątkowe drugiego rozwiedzionego małżonka. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego art. 60 § 3 w związku z art. 60 § 2 K.r.o. we wskazanym zakresie w sposób oczywisty spełnia wymóg przydatności i konieczności, a sporne może być co najwyżej spełnienie przez niego warunku proporcjonalności sensu stricto. Za pozytywnym rozstrzygnięciem tej kwestii przemawiają zawarte w art. 60 K.r.o. rozwiązania łagodzące brak oznaczonego kalendarzowo terminu wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego i ograniczające skalę roszczeń (przesłanka ˝niedostatku˝, uwzględnianie nie tylko potrzeb uprawnionego, ale zarówno zarobkowych, jak i majątkowych możliwości zobowiązanego, ocena sytuacji małżonków z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego). Powodują one, że zachowana jest zasada, iż za materialny poziom życia po rozwodzie zasadniczo odpowiedzialni są indywidualnie sami byli małżonkowie, a obowiązek drugiego małżonka ma charakter subsydiarny, tj. powstaje tylko w sytuacji niedostatku. Istotne jest także to, że małżeństwo (i łączące się z nim obowiązki wobec żony lub męża) ma z założenia charakter dożywotni.

Wyżej wymienione przesłanki z art. 60 K.r.o. są przedmiotem badania w toku postępowania sądowego, w którym strony mają obowiązek zgłaszać wnioski dowodowe na potwierdzenie swoich twierdzeń, zaś do sądu należy ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz wydanie wyroku. Zgodnie z art. 233 § 1 K.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Rozstrzygnięcie wydane przez sąd I instancji będzie poddane kontroli przez sąd II instancji, pod warunkiem skutecznego wniesienia przez stronę środka odwoławczego.

Istnieją zatem mechanizmy prawne pozwalające na dochodzenie przez małżonka zobowiązanego do alimentacji ochrony jego słusznego interesu. Realizacja uprawnień w tym zakresie zależy jednak od woli i aktywności zainteresowanego.

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu