Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Dziedziczenie majątku, testament i spadek przy podziale majątku małżonków po rozwodzie

Wspólność majątkowa obejmująca dorobek małżonków powstaje z dniem zawarcia małżeństwa. Majątkiem wspólnym małżonków są przedmioty nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. W przepisie art. 33 KRO wyczerpująco wymienione zostały przedmioty, które stanowią majątek odrębny małżonka ,a są to m. in. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Użyte w art. 33 pkt 2 KRO sformułowanie „przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie” interpretować należy przy uwzględnieniu reguł wynikających ze spadkobrania. W chwili otwarcia spadku spadkobiercy nabywają współuprawnienie, wyznaczone udziałem, do całego majątku spadkowego, do którego odpowiednio stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 1035 KC). Rozdzielenie składników tego majątku następuje w drodze działu spadku, prowadzonego przy odpowiednim stosowaniu przepisów o zniesieniu współwłasności (art. 1035 KC i art. 688 KPC). Ugruntowany został w orzecznictwie pogląd, że dział spadku ma konstytutywny charakter (art. 624 w związku z art. 688 KPC) w zakresie obejmującym przekształcenie współwłasności majątku spadkowego we własność jego składników, przydzielonych poszczególnym spadkobiercom lub przyznanych jednemu z nich. Nie przekonuje natomiast taki punkt widzenia, który przyjmuje, że do spełnienia istoty działu spadku dochodzi jedynie w razie przekształcenia udziału spadkowego w odpowiednie prawo majątkowe do części przedmiotów objętych spadkiem, odpowiadającej temu udziałowi. Nie realizuje jej nabycie przedmiotu ponad udział z obowiązkiem wniesienia spłaty, czy też podział w naturze w sposób nieodpowiadający udziałowi, z wyrównaniem w postaci dopłat.

Do dokonania działu spadku przez przyznanie spadkobiercom przedmiotów majątkowych zgodnie z udziałem dochodzi bardzo rzadko i nie ma podstaw do przyjęcia, że konieczność wartościowego uzupełnienia udziału współspadkobiercy lub dokonania spłaty w przypadku bezcelowości, a niejednokrotnie i niemożliwości dokonania fizycznego podziału przedmiotu będącego składnikiem – niejednokrotnie jedynym – majątku spadkowego, nie odpowiada istocie działu spadku. Nie ma podstaw do uznania, że podział majątku spadkowego z uwzględnieniem dopłaty, czy spłaty jest sprzeczny z wolą spadkodawcy, a nabycie przedmiotu spadkowego, przekraczającego udział, jest nabyciem od współspadkobiercy, a nie od spadkodawcy, jeśli spadkobranie nie dotyczy przedmiotów konkretnie przeznaczonych dla wskazanego spadkobiercy.

Należy zatem przychylić się do przyjmowanego poglądu, że przyznane spadkobiercy w wyniku działu spadku składniki majątku spadkowego nabywa on bezpośrednio od spadkodawcy, przez dziedziczenie, tak jak i współspadkobierca dopłatę lub spłatę. Nie dochodzi również do przekroczenia wartości majątku spadkowego, skoro nabycie ponad udział wymaga świadczenia, a środki przeznaczone na spełnienie go mogą pochodzić z różnych źródeł, co jednak nie ma wpływu na nabycie własności przedmiotów. Z uwagi na ogólne sformułowanie dotyczące tego elementu majątku odrębnego – „przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie” – powinno być ono szeroko interpretowane, jako wszystko, co przypada małżonkowi będącemu spadkobiercą w ramach spadkobrania.

Przepis art. 33 pkt 2 KRO nie zawiera zastrzeżenia, że chodzi jedynie o przedmioty, które wartością odpowiadają udziałowi, zwłaszcza że odnosi się również do sumy należnej w ramach roszczenia o zachowek, będącej swoistym ekwiwalentem udziału w spadku. Nie ma podstaw do wniosku, że założeniem tego uregulowania było objęcie przypadków bezpłatnego przysporzenia, skoro z nabyciem spadku może wiązać się konieczność uregulowania ciążącego na nim długu, niezależnie od dopłat, czy spłat. Powszechnie przyjmuje się, że nie został przewidziany udział w postępowaniu o dział spadku małżonka spadkodawcy ani pozyskiwanie od niego oświadczenia w przedmiocie sposobu działu, czy zgody na nabywanie przedmiotów spadkowych lub zobowiązywanie się przez małżonka będącego spadkodawcą do dokonywania dopłat lub spłat, a zatem nie jest on traktowany jako zainteresowany w rozumieniu art. 510 KPC. Nawet w przypadku założenia, że mógłby brać udział w tym postępowaniu jego sytuacja nie uległaby zmianie, jak też postanowienie, jako nabywającego przedmioty spadkowe, wymienić powinno jedynie spadkobierców. Wskazuje to na osobisty charakter nabywania przez spadkobierców przedmiotów przez dziedziczenie. Wyrażenie mimo to zgody na pokrycie dopłaty lub spłaty środkami pochodzącymi z majątku wspólnego nie prowadzi do zmiany skutków działu spadku w zakresie stosunków własnościowych.

W razie przeznaczenia na spłatę środków pochodzących z majątku wspólnego interes drugiego małżonka nie dozna uszczerbku, ponieważ środki te traktować należy jako nakłady z majątku wspólnego na majątek odrębny, a zwrotu ich może on dochodzić na podstawie art. 45 § 1 KRO. Podkreślił również Sąd Najwyższy, że za tym stanowiskiem przemawia także potrzeba stworzenia jasnego stanu prawnego, wywołanego następstwem prawnym. Więc, to, co małżonek nabywa ze spadku, nawet spłacając współspadkobierców, jest traktowane przez polski system prawny jako nabyte bezpośrednio od spadkodawcy (następstwo pod tytułem ogólnym), a więc nie jako nabycie od pozostałych spadkobierców.

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu