Podział majątku wspólnego powinien w zasadzie regulować wszystkie stosunki prawne, dotyczące majątku wspólnego. Powinny zatem zostać dokonane rozliczenia: nakładów i wydatków poczynionych w czasie trwania wspólności z majątku wspólnego na majątek odrębny (osobisty) oraz długów jednego z małżonków spłaconych z majątku wspólnego, roszczeń z tytułu posiadania poszczególnych składników majątku wspólnego, pobranych pożytków i innych przychodów, a także nakładów i wydatków oraz spłaconych długów w okresie od ustania wspólności do podziału majątku wspólnego. Powstaje jednak pytanie, jak ocenić sytuację, w której rozliczenia te (w ogóle lub w części) nie zostały dokonane.
Rozstrzygnięcie tak postawionego zagadnienia nie jest możliwe w sposób generalny. Możliwe są następujące sytuacje:
– po pierwsze: małżonkowie dokonały tylko częściowego podziału majątku wspólnego, a więc w perspektywie przewidziany jest podział pozostałych przedmiotów pozostających we wspólności. Strony mogą zastrzec także, że omawiane rozliczenia dokonane zostaną przy ostatecznym podziale majątku wspólnego. Takie ukształtowanie treści umowy o podział majątku jest dopuszczalne. Jeżeli strony, dokonując podziału częściowego, nie uregulowały w ogóle kwestii rozliczeń, dopuszczalne jest uczynienie tego przy ostatecznym podziale majątku wspólnego, chyba że z treści podziału majątku wynika, że nastąpiło zrzeczenie się omawianych roszczeń;
– po drugie: strony dokonały podziału całego majątku wspólnego, jednakże rozliczenia, o których mowa, wyraźnie pozostawiły do późniejszego uzgodnienia. Takie ukształtowanie treści jest dopuszczalne. Wprawdzie intencją ustawodawcy jest dokonanie wszelkich rozliczeń, związanych z majątkiem wspólnym najpóźniej w chwili dokonywania podziału, o czym najdobitniej świadczy brzmienie art. 618 § 3 KPC, zgodnie z którym po zapadnięciu prawomocnego orzeczenia o podziale nie jest możliwe dochodzenie omawianych roszczeń, choćby nie były zgłoszone w postępowaniu o zniesienie współwłasności. Reguła ta odnosi się do podziału sądowego. Umowa o podział majątku wspólnego rządzi się odmiennymi zasadami, m.in. podział częściowy w postępowaniu sądowym jest wyjątkiem, natomiast w umowie strony mogą zawsze ograniczyć podział jedynie do części majątku wspólnego (art. 1038 § 2 KC). Strony zatem mogą zastrzec odrębne rozliczenie omawianych należności. Mogą także oczywiście sprecyzować wielkość przysługujących im z tytułu rozliczeń należności i określić późniejszy termin spełnienia wynikających z nich świadczeń. Dopuszczalne także jest zrzeczenie się określonych roszczeń przez jedną lub obie strony umowy.
– po trzecie: strony dokonały podziału całego majątku wspólnego, ale w treści brak jest ustaleń, dotyczących omawianych rozliczeń. Ta sytuacja jest najtrudniejsza do oceny. Brak bowiem nawet wzmianki o rozliczeniach może oznaczać, że strony zrzekły się dochodzenia w przyszłości przysługujących im uprawnień. Może jednak także oznaczać, że w istocie dokonany tą umową podział majątku jest podziałem częściowym, a wówczas dopuszczalne jest dokonanie rozliczeń w okresie późniejszym. Dla ustalenia treści umowy niezbędna będzie jej wykładnia dokonana z uwzględnieniem wszelkich okoliczności. Jeżeli wykładnia umowy doprowadzi jednak do wniosku, że strony nie zrzekły się roszczeń, ale też nie rozstrzygnęły kwestii związanych omawianymi roszczeniami, jako zasadę należy przyjąć, że strony nie mogą w przyszłości żądać rozliczenia nakładów i wydatków, poczynionych w okresie trwania wspólności majątkowej, a także w okresie od ustania wspólności do chwili dokonywania działu. Wprawdzie wyraźne uregulowanie wyłączające dopuszczalność dochodzenia roszczeń z tytułu rozliczeń po dokonaniu podziału majątku wspólnego (zawarte w art. 618 § 3 w zw. z art. 688 i 567 § 3 KPC) dotyczy postępowania przed sądem, jednakże przewidzianą tam regułę można odnieść także do umownego podziału majątku wspólnego. Zawarcie zatem umowy o podział całego majątku wspólnego, w której treści brak postanowień co do wzajemnych rozliczeń, wyłącza możliwość późniejszego dochodzenia roszczeń z tytułu poczynionych nakładów i wydatków. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi – I Wydział Cywilny z dnia 10 kwietnia 2014 r. I ACa 1334/13
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.