Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zaprzeczenie i ustalenie ojcostwa przez badanie DNA na zlecenie Sądu

W postępowaniu o ustalenie ojcostwa poza dowodami osobowymi istotne znaczenie mają też dowody przyrodnicze. Poza dowodem z grupowego badania krwi ważną rolę odgrywają inne dowody biologiczne, w tym badanie kodu genetycznego DNA. Prawidłowe przeprowadzenie tych badań pozwala na wykluczenie ojcostwa, jak też z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością na jego ustalenie.  Podstawę do zasięgnięcia opinii z zakresu badań genetycznych w postępowaniu cywilnym, w tym w sprawach spornego ojcostwa stanowi art. 290 § 1 K.p.c., który dopuszcza możliwość zasięgnięcia przez sąd opinii odpowiedniego instytutu naukowego lub naukowo-badawczego. Jednocześnie przepis ten nie nakłada na sąd obowiązku dopuszczenia takiego dowodu ani z urzędu, ani na wniosek strony (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2000 r., II UKN 745/99, OSNAPiUS 2002 r., Nr 8, poz. 195). Ocena zasadności dopuszczenia tego dowodu należy do sądu orzekającego.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego przeprowadzenie dowodu z opinii instytutu naukowego lub naukowo-badawczego jest celowe w sytuacji, gdy zachodzi konieczność przeprowadzenia skomplikowanych badań laboratoryjnych lub doświadczalnych, a także wówczas, gdy nie można w inny sposób usunąć sprzeczności w dostępnych opiniach (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 r., II UKN 757/99, OSNP 2002, Nr 11, poz. 271). W gestii sądu orzekającego leży ocena zasadności dopuszczenia dowodu z badań DNA, a następnie ocena jego wiarygodności w kontekście całokształtu zebranego materiału w danej sprawie. Ponadto dodać należy, że dowód z opinii instytutu naukowego lub naukowo-badawczego podlega, jak każdy inny dowód, ocenie sądu w granicach zakreślonych przepisem art. 233 K.p.c.

Wybór biegłego czy też odpowiedniego instytutu należy do decyzji sądu orzekającego. Niewątpliwie przy dokonywaniu wyboru sądy winny mieć na uwadze poglądy judykatury wskazujące na dokonywanie z dużą ostrożnością oceny wyników badań genetycznych, a w przypadku nasuwających się w tym względzie wątpliwości korzystanie w szerszym zakresie z opinii instytutów naukowo-badawczych (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 1994 r., IICRN 176/93, z dnia 27 listopada 1996 r., I CKU 27/96).

Zgoda na pobranie materiału

Odnośnie wyrażenia zgody na przeprowadzenie badań genetycznych wskazać należy, że do wykonania badania niezbędna jest zgoda opiekunów prawnych dziecka (matki i domniemanego ojca). Dopuszczenie dowodu z grupowego badania krwi nie ma charakteru obligatoryjnego, zaś w świetle art. 306 k.p.c. pobranie krwi może nastąpić jedynie za zgodą osoby, której krew ma być pobrana, a gdy osoba ta nie ukończyła 13 lat lub jest ubezwłasnowolniona całkowicie – za zgodą jej przedstawiciela ustawowego. Jeżeli po dopuszczeniu tego środka dowodowego strona, której zgoda na pobranie krwi jest wymagana, odmówi jej wyrażenia, sąd może rozważyć przyczyny odmowy, mając na względzie w szczególności poziom umysłowy oraz stopień wyrobienia życiowego strony odmawiającej, i na podstawie art. 233 § 2 K.p.c. oceni, jakie znaczenie nadać takiej odmowie. Przeszkody w przeprowadzeniu takiego dowodu stwarzane przez stronę mogą być podstawą opartego na domniemaniu faktycznym ustalenia sądu zgodnego z twierdzeniami strony przeciwnej.

Zgoda Sądu na pobranie materiału

Pobranie krwi od osób małoletnich i przeprowadzenie dowodu w sytuacji nieuzyskania zgody przedstawiciela ustawowego powiązane bywa z dobrem osoby małoletniej. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 stycznia 1969 r. (III CZP 124/68, OSN 1969, Nr 10, poz. 169) wskazał, że jeżeli w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa to z rodziców, które nie wytoczyło powództwa, odmawia zgody na pobranie krwi od dziecka liczącego poniżej trzynastu lat w celu przeprowadzenia odpowiedniego dowodu, sąd opiekuńczy może zarządzić pobranie krwi tylko wtedy, gdy w okolicznościach sprawy wymaga tego jego dobro. Natomiast w postanowieniu z dnia 5 maja 2000 r. (II CKN 869/00, OSNC 2000, Nr 11, poz. 205) Sąd Najwyższy podkreślił, że w sprawie o zaprzeczenie pochodzenia dziecka wszczętej przez prokuratora na podstawie art. 86 K.r.o., w której rodzic uprawniony do wyrażenia zgody na pobranie krwi od dziecka liczącego poniżej trzynastu lat zgody tej odmawia, sąd opiekuńczy może na podstawie art. 109 K.r.o. zarządzić pobranie krwi, gdy wymaga tego dobro małoletniego.

Zwrot alimentów

Odnosząc się do kwestii dotyczących możliwości zwrotu zapłaconych alimentów w sytuacji zaprzeczenia ojcostwa lub ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa, należy zauważyć, że wyrok w tego rodzaju sprawach działa wstecz, tj. ex tunc co do stosunku rodzicielstwa. Natomiast w przypadku świadczeń spełnionych na utrzymanie i wychowanie dziecka, które zrealizowane zostały przed ustaleniem bezskuteczności uznania, wyrok nie wywołuje skutku wstecznego, a w konsekwencji nie ulegają zwrotowi spełnione świadczenia. Obowiązek dalszych świadczeń alimentacyjnych ustaje od daty uprawomocnienia się wyroku o ustalenie bezskuteczności uznania dziecka czy o zaprzeczenie ojcostwa.

Ustanie ojcostwa w następstwie wyroku sądowego nie ma wpływu na ocenę prawidłowości wyroku zasądzającego alimenty od ojca w okresie sprzed wyroku ustalającego bezskuteczność uznania dziecka czy o zaprzeczenie ojcostwa. Świadczenia alimentacyjne spełnione względem dziecka w tym okresie były świadczeniami prawnie uzasadnionymi niezależnie od tego, czy spełnione były dobrowolnie, czy na podstawie orzeczenia sądu. Podmiotami posiadającymi legitymację czynną w procesie o zaprzeczenie ojcostwa są mąż matki dziecka, przedstawiciel ustawowy męża matki dziecka, samo dziecko i prokurator.

Termin na zaprzeczenie ojcostwa

Ustawodawca wprowadził terminy ustawowe do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa przez męża matki, matkę oraz dziecko. Terminy te mają charakter terminów zawitych i nie podlegają przywróceniu, nie są wiążące dla prokuratora, który może wnieść powództwo w każdym czasie.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu