Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego, w szczególności naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych, ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu, a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego, Policji lub innego właściwego organu.
Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję. Instytucje państwowe i organizacje społeczne, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję oraz przedsięwziąć czynności niecierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu.
Postępowania w sprawach nieletnich prowadzi sąd rodzinny, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Postępowania są niejawne, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Istotą sądownictwa rodzinnego jest przede wszystkim udzielanie rodzinom i poszczególnym ich członkom (oczywiście w stosownym zakresie) należytej ochrony prawnej
Właściwość miejscową sądu rodzinnego ustala się według miejsca zamieszkania nieletniego, a w razie trudności w ustaleniu miejsca zamieszkania – według miejsca pobytu nieletniego. Skoro miejsce zamieszkania nieletniego ma charakter pochodny od miejsca zamieszkania jego rodziców albo opiekuna prawnego, to wobec tego o właściwości miejscowej sądu rodzinnego z reguły decyduje miejsce zamieszkania rodziców albo opiekuna prawnego, przy czym w grę zawsze będzie wchodzić tylko jedno miejsce zamieszkania. Miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania opiekuna.
W sprawie nieletniego dziecka należy kierować się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego oraz zmierzając w miarę potrzeby do prawidłowego spełniania przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego, uwzględniając przy tym interes społeczny. W postępowaniu z nieletnim bierze się pod uwagę osobowość nieletniego, a w szczególności wiek, stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru, a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki wychowania nieletniego.
Jeżeli nieletni nie jest jednostką zdemoralizowaną, zaś jego opóźnienie w nauce, absencja w szkole itp. są wynikiem braku odpowiedniego nadzoru ze strony rodziców, trudnych warunków domowych, stopnia jego rozwoju fizycznego i psychicznego, to z powyższych względów umieszczenie nieletniego w zakładzie opiekuńczo -wychowawczym, a więc poza środowiskiem rodzinnym, z którym jest on mimo wszystko związany, może spowodować jeszcze większą jego demoralizację, poczucie krzywdy i związanej z nią frustracji, co na pewno nie leży w interesie małoletniego, a także w interesie społecznym.
Wobec nieletniego mogą być stosowane środki wychowawcze oraz środek poprawczy w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym; kara może być orzeczona tylko w wypadkach prawem przewidzianych, jeżeli inne środki nie są w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego.
Wobec nieletnich sąd rodzinny może:
1) udzielić upomnienia;
2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia;
3) ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna;
4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia za nieletniego;
5) zastosować nadzór kuratora;
6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;
7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów;
8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego;
9) orzec umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim;
10) orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym;
11) zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, z wyłączeniem umieszczenia w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinnym domu dziecka, placówce wsparcia dziennego, placówce opiekuńczo-wychowawczej i regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.
Środki te mogą być stosowane zarówno wobec nieletnich, którzy wykazują przejawy demoralizacji, jak i wobec nieletnich, którzy dopuścili się czynu karalnego. Wartością podstawową i głównym celem działań przewidzianych w ustawie jest dobro nieletniego. Stanowi ono podstawową dyrektywę i kryterium stosowania przewidzianych w niej środków. Należy uwzględniać, że mają one przede wszystkim charakter ochronny i resocjalizacyjny, a celem podstawowym przewidzianych w niej uregulowań jest dobro nieletniego.
Stosując nadzór kuratora, określa się częstotliwość składania sprawozdań ze wskazaniem pierwszego terminu wykonania tego obowiązku. W razie orzeczenia nadzoru kuratora sądowego sędzia rodzinny po wszczęciu postępowania wykonawczego przekazuje do zespołu kuratorskiej służby sądowej odpis orzeczenia w celu jego wykonania. O sprawującym nadzór niezwłocznie zawiadamia się nieletniego, jego rodziców lub opiekuna.
Sąd rodzinny może:
1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza, poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, zakładem pracy, w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub zakładem leczniczym;
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej przez nieletniego.
Sąd może zwrócić się do właściwych instytucji państwowych lub społecznych oraz jednostek samorządowych o udzielenie niezbędnej pomocy w poprawie warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego.
W wypadku gdy rodzice lub opiekun nieletniego uchylają się od wykonania obowiązków nałożonych na nich przez sąd rodzinny, sąd ten może wymierzyć im karę pieniężną w wysokości od 50 do 1500 złotych. Sąd uchyla karę pieniężną w całości lub w części, jeżeli osoba ukarana w ciągu 14 dni usprawiedliwi swoje zachowanie lub przystąpi do wykonywania nałożonych obowiązków. Termin 14 dni liczy się od dnia uprawomocnienia się postanowienia, którym wymierzono karę pieniężną.
W sprawie wymierzenia kary pieniężnej orzeka sąd rodzinny z urzędu, a w sprawie uchylenia tej kary – także na wniosek osoby ukaranej, stosując odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Postanowienie sądu w przedmiocie wymierzenia kary pieniężnej powinno być wydane po wysłuchaniu osoby, której ma ono dotyczyć, chyba że osoba ta bez usprawiedliwienia nie stawiła się na wezwanie.
Kurator rodzinny sprawujący nadzór:
1) zaznajamia się z aktami sprawy i innymi niezbędnymi źródłami informacji o podopiecznym, a w szczególności z przebiegiem dotychczasowych nadzorów,
2) nawiązuje pierwszy kontakt z podopiecznym, nie później niż w ciągu 7 dni od daty wpływu prawomocnego orzeczenia do zespołu kuratorskiej służby sądowej,
3) poucza podopiecznego o prawach i obowiązkach wynikających z orzeczenia sądu oraz omawia sposób i terminy ich realizacji,
4) planuje wobec podopiecznego oddziaływania profilaktyczno-resocjalizacyjne i opiekuńczo-wychowawcze,
5) współpracuje z rodziną podopiecznego w zakresie oddziaływań, o których mowa w poprzednim punkcie,
6) udziela podopiecznemu pomocy w organizowaniu nauki, pracy i czasu wolnego oraz w rozwiązaniu trudności życiowych,
7) kontroluje zachowanie podopiecznego w miejscu zamieszkania, pobytu, nauki i pracy,
8) współdziała z organizacjami, instytucjami, stowarzyszeniami i innymi podmiotami, których celem działania jest pomoc podopiecznym.
Kurator przedstawia sądowi sprawozdania z objęcia nadzoru oraz z jego wykonywania. W sprawozdaniu z objęcia nadzoru kurator rodzinny przedstawia diagnozę środowiskową, zamierzenia resocjalizacyjne, metody prowadzenia nadzoru, warunki osobiste i bytowe podopiecznego, zadania do realizacji, prognozę resocjalizacyjną oraz podaje źródła informacji o podopiecznym.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Postanowieniem Sąd Rejonowy uznał, iż nieletni P. G. (1) dopuścił się czynu karalnego z art. 157 § 2 KK tj. w dniu 15 listopada w P., woj. (…), ugodził nożem w rękę M. F. przez co dokonał on rany ciętej przedramienia prawego, które to obrażenie spowodowało u niego naruszenie czynności narządu ciała na okres poniżej 7 dni (pkt I), na podstawie art. 6 pkt 2 u.p.n. zobowiązał nieletniego do uiszczenia na rzecz pokrzywdzonego kwoty 2.000 zł tytułem zadośćuczynienia w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia (pkt II), na podstawie art. 32 § 1 u.p.n. kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa (pkt III).
Sąd Rejonowy, w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego ustalił, że nieletni P. G. (1) urodził się (…) w D., uczęszcza do I klasy Liceum Ogólnokształcącego w P. Matka nieletniego D. G. ma 53 lata, posiada wykształcenie podstawowe, jest osobą bezrobotną z prawem do zasiłku, zajmuje się prowadzeniem domu. Ojciec nieletniego M. G. (1) ma także 53 lata, posiada wykształcenie zawodowe, przebywa za granicą, nie mieszka wspólnie z rodziną od ok. 3 lat, raz w roku przyjeżdża do rodziny na dwutygodniowy urlop, utrzymuje stały kontakt telefoniczny z rodziną. W przeszłości ojciec nieletniego nadużywał alkoholu, co skutkowało zatrzymaniem prawa jazdy za jazdę po spożyciu alkoholu.
Nieletni posiada troje rodzeństwa, siostra M. G. (2) jest nauczycielką, mieszka wspólnie z rodziną, M. G. (3) mieszka i pracuje za granicą, P. G. (2) mieszka wspólnie z rodziną i pracuje. Nieletni mieszka wspólnie z matką oraz rodzeństwem. Matka nieletniego przez okres 10 lat pracowała za granicą, a nieletni wzrastał pod opieką ojca. Nieletni planowo realizuje obowiązek szkolny. Raczej chętnie uczęszcza do szkoły, w klasie posiada grono koleżanek i kolegów, z którymi utrzymuje prawidłowe relacje. W wolnym czasie gra na komputerze, czyta książki, spotyka się ze znajomymi. W okresie szkolnym nie przebywa poza domem w porze nocnej, w porze wakacji zdarza się, iż wraca do domu po godz. 22.00, jednak informuje w domu dokąd się udaje. Nieletni nie posiada wyznaczonych obowiązków domowych, w razie potrzeby wykonuje polecenia, jednak niezbyt chętnie. Nieletniemu zdarzyło się spożywać alkohol, jednakże były to zdarzenia incydentalne, papierosów nieletni nie pali, nie stosuje środków odurzających. Nieletni posiada dobry kontakt z matką. Z trójką starszego rodzeństwa nieletni ma przeciętny kontakt. Relacje nieletniego z ojcem są chłodne. Zarówno matka, jak i babcia macierzysta nieletniego nie mają zastrzeżeń do jego zachowania.
Dotychczas nie podejmowano wobec nieletniego interwencji Policji. Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 15 listopada w P. ok. godz. 18.00 nieletni P. G. (1) umówił się telefonicznie ze znajomymi D. S. (1) oraz M. R.. W tym dniu nieletni kończył 16 lat, w związku z czym chciał uczcić tą okoliczność. Ok. godz. 18.30 spotkał się pod sklepem (…) z D. S. (1), a przy Gminnym Ośrodku (…) przy ul. (…) dołączył do nich M. R.. Przez jakiś czas spacerowali po rynku. Ok. godz. 20.00 w rejonie (…) D. S. (1) poczęstował kolegów dopalaczem, po czym wspólnie udali się do Restauracji (…) w P., gdzie przebywali ok. 20 minut. Nie zamawiali żadnych napojów ani posiłków. W tym samym czasie pokrzywdzony M. F. wraz z S. N. pomagali koledze M. K. (1) w przeprowadzce. Nie spożywali alkoholu, ani żadnych środków odurzających. Ok. godz. 20.00 M. K. (2) podjechał wraz z kolegami pod pizzerię (…). S. N. miał odebrać od siostry pracującej w ww. pizzerii miernik do prądu. M. F. i S. N. weszli do restauracji (…), a ich kolega M. K. (2) pozostał w samochodzie. Po paru minutach od wejścia pokrzywdzonego i jego kolegi do pizzerii, kolega M. F. zwrócił uwagę na trzech mężczyzn siedzących przy stoliku, którzy się na nich patrzyli i „podśmiewali”, co zauważył S. N.. Nie zwracali na to uwagi i po zabraniu miernika do prądu wyszli z lokalu. Po kilku minutach z pizzerii wyszli także nieletni ze znajomymi i zobaczyli stojących niedaleko pizzerii chłopaków. M. F. patrzył na nieletniego w jego mniemaniu ”prowokacyjnie”. Wtedy P. G. (1) podszedł do pokrzywdzonego i wyciągnął scyzoryk, po czym powiedział do nieznajomych mu chłopaków, aby ich nie prowokowali i „zeszli im z drogi”. M. F. kazał nieletniemu schować nóż. Nieletni uznał, iż pokrzywdzony czeka, aż ten go zaatakuje. Kolega nieletniego, M. R. przestraszył się wówczas i odszedł z miejsca zdarzenia. Z nieletnim pozostał D. S. (1), który usiłował odsunąć pokrzywdzonego od nieletniego.
Pomiędzy pokrzywdzonym i jego kolegą a nieletnim i jego znajomym wywiązała się przepychanka, w czasie której wykazywali oni agresję słowną. Nieletni wyciągnął nóż, który pokrzywdzony kazał mu schować, usiłował zresztą wytrącić mu go z ręki, jednak się nie udało. W pewnym momencie D. S. (1), znajdujący się od pokrzywdzonego w odległości ok. 3 metrów, wyciągnął ze swojego plecaka broń. Był to pistolet pneumatyczny, który wyciągnął wprost przed siebie i wycelował w pokrzywdzonego, po czym natychmiast padł strzał. Jeden strzał okazał się niecelny, więc oddał następny, który trafił w głowę pokrzywdzonego w okolicę oka. Bezpośrednio po oddaniu strzału D. S. (1) zaczął uciekać. Po postrzeleniu w głowę pokrzywdzonego nieletni również zaczął uciekać przed pokrzywdzonym, trzymając w wyprostowanej ręce nóż, w pewnym momencie odwrócił się w kierunku goniącego go M. F. i ugodził go nożem w prawe przedramię, po czym również zaczął uciekać w kierunku przystanków autobusowych. Pokrzywdzony wraz z kolegą zaczęli biec za P. G. (1), w końcu go dogonili i usiłowali powalić na ziemię i odebrać nóż. Nie udało im się tego dokonać, bowiem nieletni wyrzucił nóż na pobliską posesję.
Pełniący w tym czasie służbę patrol Policji zauważył na chodniku dwóch młodych mężczyzn, przytrzymujących trzeciego mężczyznę. M. F. oraz S. N., oświadczyli funkcjonariuszom Policji, iż zatrzymali nieznanego im mężczyznę, którym okazał się P. G. (1), który przed chwilą ugodził nożem w prawą rękę M. F., natomiast zbiegły z miejsca zdarzenia D. S. (1) postrzelił go wcześniej z broni pneumatycznej (typu pistolet) w twarz w okolicy prawego oka. P. G. (1) oświadczył wówczas, iż zrobił to wspólnie z kolegą, broniąc się przed obraźliwymi słowami pokrzywdzonego i podał, iż nóż wyrzucił w pobliskie zarośla. Pokrzywdzony został następnie przewieziony przez Pogotowie Ratunkowe do Szpitala (…) w D., gdzie został przyjęty w stan chorych na Oddział Ortopedii. Jednocześnie poinformowano matkę nieletniego, D. G. o zaistniałym wydarzeniu i z jej udziałem przeprowadzono niezbędne czynności. Udano się także do miejsca zamieszkania D. S. (1), gdzie zastano jego matkę, która oświadczyła, iż jej syn wyszedł do kolegi i do tej pory nie wrócił. Przeprowadzone przez Funkcjonariuszy Policji w D. czynności z udziałem pokrzywdzonego wykazały, iż był on trzeźwy. Jak wykazało także badanie alkomatem nieletniego, on również był trzeźwy. Przeprowadzone za pomocą testera narkotykowego badania również dały negatywny wynik co do użycia przez nieletniego środków odurzających. Pokrzywdzony M. F. w wyniku ugodzenia nożem przez P. G. (1) oraz postrzelenia przez D. S. (2) doznał obrażeń ciała w postaci rany ciętej przedramienia prawego oraz rany postrzałowej twarzy w okolicy prawego policzka, które to obrażenia spowodowały naruszenie czynności narządów ciała na okres poniżej dni 7-miu.
Czyniąc powyższe ustalenia Sąd Rejonowy oparł się na dowodach z dokumentów, sprawozdaniu z wywiadu środowiskowego, aktach KPP w D. Komisariat Policji w P., w tym na zawartych tam protokołach przesłuchania świadków i wysłuchania nieletniego.
Sąd Rejonowy uznał, że zebrany w sprawie materiał dowodowy dał podstawy do przypisania nieletniemu P. G. (1) popełnienie czynu zabronionego polegającego na ugodzeniu nożem w rękę M. F., przez co dokonał on rany ciętej przedramienia prawego, które to obrażenie spowodowało u niego naruszenie czynności narządów ciała na okres poniżej dni 7-dmiu, tj. czynu z art. 157 § 2 KK Sąd Rejonowy uznał, że użycie przez nieletniego noża nie miało miejsca w akcie obrony koniecznej. Nieletni tłumacząc się prowokacyjnym zachowaniem pokrzywdzonego wskazał na to, iż aby wzbudzić w nim bardzo negatywne emocje wystarczy na niego patrzeć „nie takim spojrzeniem, jakiego by oczekiwał”. Użycie więc noża, który zgodnie ze swoim podstawowym przeznaczeniem jest narzędziem ostrym, ale przede wszystkim niebezpiecznym, jako odpowiedź na rzekome podśmiewanie się z niego przez pokrzywdzonego jest jedynie wymówką usprawiedliwiającą jego brutalne zachowanie, zwłaszcza, że pokrzywdzony nie dysponował podobnym narzędziem i nieletni posiadał pozycję dominującą. Ze względu jednak na stosunkowo niewysoki stopień społecznej szkodliwości czynu (niewielki zakres obrażeń ciała pokrzywdzonego i krótki okres ich trwania), a jednocześnie niemożność przypisania nieletniemu wysokiego stopnia demoralizacji, Sąd Rejonowy zastosował wobec nieletniego jedynie środek wychowawczy w postaci obowiązku zapłaty zadośćuczynienia w wysokości 2.000 zł w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia. Sąd nie zastosował środka mającego na celu resocjalizację nieletniego, np. nadzoru kuratora, bowiem przeprowadzony przez kuratora zawodowego wywiad środowiskowy u nieletniego nie wykazał, aby nieletni przejawiał objawy demoralizacji, stanowiące przyczynę popełniania przez niego czynów karalnych.
Apelację od powyższego postanowienia wniósł nieletni P. G. (1), zarzucając, iż Sąd I instancji błędnie ustalił, że dopuścił się on zarzucanego mu czynu. W obszernym uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego nieletni przedstawił swoją wersję wydarzeń z dnia 15 listopada tj. podtrzymywał, że użył scyzoryka w obronie koniecznej.
W ocenie Sądu Okręgowego zastosowany przez Sąd I instancji środek wychowawczy w postaci zobowiązania nieletniego do uiszczenia na rzecz pokrzywdzonego kwoty 2.000 zł tytułem zadośćuczynienia nie spełni swojej roli, a bardziej odpowiednie będzie zastosowanie wobec nieletniego środka w postaci nadzoru kuratora sądowego.
Przepis art. 6 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.) zawiera katalog środków, jakie sąd rodzinny może stosować wobec nieletniego. Środki wychowawcze wymienione w tym przepisie mogą być stosowane wobec nieletnich, którzy przejawiają cechy demoralizacji, jak i tych nieletnich, którzy dopuścili się czynu karalnego. Środki te mogą być zmieniane lub uchylane w wyniku postępowania odwoławczego lub w trakcie postępowania wykonawczego, co oznacza, że nie ma w tym przypadku zastosowania zasada zakazu reformationis in peius. Zastosowanie nadzoru kuratora odgrywa w praktyce orzeczniczej sądów rodzinnych największą rolę. Zdaniem Sądu Okręgowego zastosowanie wobec nieletniego środka wychowawczego w postaci nadzoru kuratora będzie w okolicznościach niniejszej sprawy bardziej właściwe niż zobowiązanie nieletniego do zapłaty na rzecz pokrzywdzonego zadośćuczynienia. Argumentem przemawiającym za tym, by nie nakładać na nieletniego obowiązku zapłaty zadośćuczynienia jest sytuacja materialna nieletniego, który nie osiąga dochodów, jest uczniem szkoły średniej, a jego matka jest osobą bezrobotną utrzymującą się z zasiłku. Z drugiej strony środek w postaci nadzoru kuratora pozwoli na bezpośrednie oddziaływanie na nieletniego w jego dotychczasowym środowisku. Zaznaczyć należy, że w trakcie prowadzenia nadzoru kuratorzy rodzinni wykonują czynności nie tylko o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym, czy resocjalizacyjnym, ale i profilaktycznym.
Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zmienił pkt II postanowienia Sądu Rejonowego w Dębicy w ten sposób, że zastosował wobec nieletniego środek wychowawczy w postaci nadzoru kuratora sądowego zobowiązując kuratora do składania sprawozdań z nadzoru raz na kwartał – pkt 1 postanowienia. W pozostałej części apelacja nieletniego została oddalona jako bezzasadna. Postanowienie Sądu Okręgowego – V Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 7 lutego 2014 r. V Ca 196/14
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.