Ustawodawca nakazuje sądowi opiekuńczemu podjęcie ingerencji na podstawie art. 109 wtedy, gdy dobro dziecka jest zagrożone. Wychodzi bowiem z założenia, że Sąd opiekuńczy winien działać przede wszystkim profilaktycznie przez zapobieganie ujemnym skutkom niewłaściwego lub nieudolnego sprawowania władzy rodzicielskiej. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 28 kwietnia 2000 roku w sprawie II CKN 452/00 (LEX nr 52548), stwierdził, że ograniczenie władzy rodzicielskiej nie stanowi środka represji w stosunku do rodziców, lecz jest środkiem ochrony zagrożonego dobra dziecka. Jego celem jest ochrona dziecka, a równocześnie niesienie pomocy rodzicom, którzy z powodu trudności wychowawczych czy życiowych nie radzą sobie należycie z wychowaniem dziecka. Na podstawie art. 109 § 2 pkt 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ograniczenie władzy rodzicielskiej poprzez nadzór kurator może nastąpić, gdy dobro dziecka jest zagrożone np. w sytuacjach kiedy w rodzinie dochodzi do przemocy, występują patologiczne nałogi, rodzic zajmuje się dzieckiem w stanie po spożyciu alkoholu, rodzic nie wykazuje troski o realizowanie obowiązku szkolnego dziecka, rodzic nie wyraża zgody na przeprowadzenie zabiegu, który może uratować dziecku życie, rodzic nie leczy należycie dziecka lub zaniedbuje je w inny istotny sposób.
Działania kuratora, ukierunkowane na zabezpieczenie interesów dziecka, powodują ograniczenie władzy rodzicielskiej każdego z rodziców – niezależnie od tego, jaka formuła została użyta w postanowieniu (a więc niezależnie od tego, czy sąd ustanowił nadzór kuratora, bez wzmianki o ograniczeniu tej władzy, czy też użył sformułowania: ogranicza władzę rodzicielską poprzez ustanowienie nadzoru kuratora). Wynika to stąd, że organ pomocniczy sądu działa na rzecz dziecka. Oznacza to, że wszelkie kroki z jego strony są podejmowane w jego interesie. W konsekwencji czynności wykonywane w postępowaniu opiekuńczym, takie jak np. zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa na szkodę dziecka, sprawdzenie jego sytuacji w środowisku rodzinnym lub szkolnym, czy działania zmierzające do wypracowania wspólnej linii postępowania w stosunku do małoletniego ze strony jego rodziców, stanowią ingerencję we władzę rodzicielską rozumianą jako stosunek prawny, którego podmiotami są z jednej strony dzieci, a z drugiej rodzice. Jest bowiem oczywiste, że kurator nie jest w stanie działać, nie wkraczając jednocześnie w sferę praw i obowiązków rodzicielskich obu rodziców.
Kuratorzy sądowi realizują określone przez prawo zadania o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym, związane z wykonywaniem orzeczeń sądu. Kuratorzy sądowi wykonujący orzeczenia w sprawach rodzinnych i nieletnich są kuratorami rodzinnymi (art. 1 i 2 ust. 2 ustawy o kuratorach sądowych). Zgodnie z § 3 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych , Dz. U. Nr 112, poz. 1064 z późn. zm., kurator rodzinny, któremu powierzono sprawowanie nadzoru:
1) zaznajamia się z aktami sprawy i innymi niezbędnymi źródłami informacji o podopiecznym, a w szczególności z przebiegiem dotychczasowych nadzorów,
2) nawiązuje pierwszy kontakt z podopiecznym, nie później niż w ciągu 7 dni od daty wpływu prawomocnego orzeczenia do zespołu kuratorskiej służby sądowej,
3) poucza podopiecznego o prawach i obowiązkach wynikających z orzeczenia sądu oraz omawia sposób i terminy ich realizacji,
4) planuje wobec podopiecznego oddziaływania profilaktyczno-resocjalizacyjne i opiekuńczo-wychowawcze,
5) współpracuje z rodziną podopiecznego w zakresie oddziaływań, o których mowa w pkt 4,
6) udziela podopiecznemu pomocy w organizowaniu nauki, pracy i czasu wolnego oraz w rozwiązaniu trudności życiowych,
7) kontroluje zachowanie podopiecznego w miejscu zamieszkania, pobytu, nauki i pracy,
8) współdziała z organizacjami, instytucjami, stowarzyszeniami i innymi podmiotami, których celem działania jest pomoc podopiecznym.
Po objęciu nadzoru kurator składa sądowi sprawozdanie, w którym przedstawia diagnozę środowiskową, zamierzenia resocjalizacyjne, metody prowadzenia nadzoru, warunki osobiste i bytowe podopiecznego, zadania do realizacji, prognozę resocjalizacyjną oraz podaje źródła informacji o podopiecznym.
Kurator rodzinny sprawujący nadzór:
1) zaznajamia się z aktami sprawy i innymi niezbędnymi źródłami informacji o podopiecznym, a w szczególności z przebiegiem dotychczasowych nadzorów,
2) nawiązuje pierwszy kontakt z podopiecznym, nie później niż w ciągu 7 dni od daty wpływu prawomocnego orzeczenia do zespołu kuratorskiej służby sądowej,
3) poucza podopiecznego o prawach i obowiązkach wynikających z orzeczenia sądu oraz omawia sposób i terminy ich realizacji,
4) planuje wobec podopiecznego oddziaływania profilaktyczno-resocjalizacyjne i opiekuńczo-wychowawcze,
5) współpracuje z rodziną podopiecznego w zakresie oddziaływań, o których mowa w poprzednim punkcie,
6) udziela podopiecznemu pomocy w organizowaniu nauki, pracy i czasu wolnego oraz w rozwiązaniu trudności życiowych,
7) kontroluje zachowanie podopiecznego w miejscu zamieszkania, pobytu, nauki i pracy,
8) współdziała z organizacjami, instytucjami, stowarzyszeniami i innymi podmiotami, których celem działania jest pomoc podopiecznym.
Kurator przedstawia sądowi sprawozdania z objęcia nadzoru oraz z jego wykonywania. W sprawozdaniu z objęcia nadzoru kurator rodzinny przedstawia diagnozę środowiskową, zamierzenia resocjalizacyjne, metody prowadzenia nadzoru, warunki osobiste i bytowe podopiecznego, zadania do realizacji, prognozę resocjalizacyjną oraz podaje źródła informacji o podopiecznym.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
