W myśl art. 31 § 1 KRO, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Nie ulega wątpliwości, że między stronami od dnia 11 września 2004 r. istniała wspólność ustawowa, której strony nie ograniczyły ani nie wyłączyły w drodze umowy zawartej przed czy w czasie trwania małżeństwa.
Stosownie do art. 52 § 1 KRO, z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Art. 52 § 2 KRO stanowi natomiast, że rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.
Przesłanką zastosowania art. 52 § 1 KRO może być trwałe zerwanie wszelkich stosunków majątkowych oraz brak możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych, będące konsekwencją uprzedniego ustania więzi rodzinnoprawnych między małżonkami i co za tym idzie powstania trwałego stanu separacji faktycznej (por.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14.01.2005 r. w sprawie III CK 112/04).
Należy zauważyć, iż w świetle art. 52 § 2 KRO już sam fakt życia w rozłączeniu może uzasadniać orzeczenie przez sąd rozdzielności majątkowej z datą wsteczną. Niewątpliwie fakt ten miał miejsce w przedmiotowej sprawie. Należy przy tym podkreślić, iż wymieniony przepis nie wymaga jednoczesnego spełnienia obu warunków, tj. zaistnienia wyjątkowych wypadków i życia w rozłączeniu, tylko używa sformułowania „w szczególności”. Życie w rozłączeniu jest zatem jedyną szczególną przesłanką wskazaną przez samego ustawodawcę, która uzasadnia ustanowienie rozdzielności między małżonkami z datą wsteczną.
Zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej z wcześniejszą datą, nawet poprzedzającą dzień wytoczenia powództwa, nie budzi zastrzeżeń właściwie tylko wtedy, gdy powodem zniesienia jest separacja faktyczna małżonków. Według utrwalonego, tak w piśmiennictwie, jak i orzecznictwie sądowym poglądu, ważnym powodem do zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej jest bowiem separacja faktyczna małżonków uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym (por.: wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 28.10.1997 r. w sprawie I CKN 238/97, z dnia 13.05.1997 r. w sprawie III CKN 51/97, z dnia 13.01.2000 r. w sprawie II CKN 1070/98, z dnia 29.03.2000 r. w sprawie I CKN 542/98, z dnia 20.06.2000 r. w sprawie III CKN 287/00, z dnia 12.09.2000 r. w sprawie III CKN 373/99, z dnia 7.12.2000 r. w sprawie II CKN 401/00, z dnia 8.05.2003 r. w sprawie II CKN 78/01, z dnia 4.06.2004 r. w sprawie III CK 126/03, z dnia 4.11.2004 r. w sprawie V CK 215/04, z dnia 11.12.2008 r. w sprawie II CSK 371/08).
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31.01.2003 r., IV CKN 1710/00, stwierdził, że dobro rodziny jest celem ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej, bowiem ten ustrój zapewnia jej ustabilizowaną bazę materialną i najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w dziedzinie stosunków majątkowych, stanowiących materialną podstawę funkcjonowania rodziny. Nie znaczy to jednak, że ze względu na dobro rodziny ustrój ten powinien być utrzymywany bez względu na stan aktualnie istniejącej sytuacji majątkowej pomiędzy małżonkami. Separacja małżonków uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym stwarza bowiem z reguły zagrożenie interesów majątkowych jednego lub nawet obojga małżonków. Podstawową zatem kwestią jest to, czy wiążąca strony wspólność majątkowa stanowi ustabilizowaną bazę materialną rodziny, a więc czy spełnia funkcję leżącą u podstaw jej powołania.
Za ważny powód uzasadniający zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami uważa się wytworzenie przez jednego z nich takiej sytuacji, w której dalsze trwanie wspólności zagraża interesom drugiego małżonka i dobru rodziny, co będzie mieć miejsce zwłaszcza wówczas, gdy jeden z małżonków trwoni wspólny dorobek lub wykazuje zupełną niegospodarność. (wyrok SN z 10.02.1997 r., I CKN 70/96)
Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie, za dopuszczalne uznanie za ważny powód zniesienia (także z datą wsteczną) wspólności majątkowej małżeńskiej, przyjmuje się ponadto już sam fakt prowadzenia, a nawet samej możliwości prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego, jeżeli przemawia za tym dobro rodziny lub dobro współmałżonka dłużnika, szczególnie wówczas, gdy małżonkowie od dłuższego czasu pozostają w faktycznej separacji. (wyrok SN z 15.10.1998 r., I CRN 228/95)
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięPowódka A. R. w pozwie złożonym w dniu 9 września 2020 r. skierowanym przeciwko R. R. (1) domagała się ustanowienia pomiędzy stronami rozdzielności majątkowej z datą wsteczną z dniem 7 stycznia 2019 r. Ponadto wniosła o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych w tym kosztów zastępstwa procesowego W uzasadnieniu wskazała, że w dniu 7 stycznia 2019 r. złożyła pozew o rozwód i nieprawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 11 marca 2020 r. orzeczono pomiędzy stronami rozwód z winy R. R. (1). Podkreśliła, że od daty złożenia pozwu o rozwód strony nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego i pozwany nie partycypuje w żadnych kosztach związanych z utrzymaniem wspólnego mieszkania, w którym wyłącznie on zamieszkuje. Wskazała, że to ona ponosi koszty związane z utrzymaniem swojego mieszkania, które zajmuje wraz z córką oraz opłaca czynsz i opłaty eksploatacyjne drugiego mieszkania zakupionego wspólnie z mężem po zwarciu związku małżeńskiego. Ponadto powódka spłaca raty kredytu związanego ze swoim mieszkaniem, które nabyła przed ślubem, jak również spłaca kredyt zaciągnięty wspólnie z mężem. Podkreśliła, że domaga się ustanowienia rozdzielności z datą złożenia przez nią pozwu o rozwód, gdyż co najmniej od tej daty małżonkowie żyją w rozłączeniu. Wskazała również, że czuje się pokrzywdzona faktem, iż wyłącznie na niej spoczywa ciężar ponoszenia kosztów utrzymania mieszkania oraz spłaty kredytu, w sytuacji, gdy strony od prawie 2 lat żyją oddzielnie.
Wobec powyższego przedmiotem rozważań Sądu stało się ustalenie czy w sprawie wystąpiły ważne powody uzasadniające ustanowienie rozdzielności majątkowej pomiędzy stronami oraz czy występowały one już przed dniem wytoczenia powództwa. Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy zauważyć, że choć strony dopiero od 22 lipca 2019 r. nie zamieszkują razem, to nie można przyjąć za pozwanym, że dopiero od tej daty niemożliwe było współdziałanie przez nich w zarządzie majątkiem wspólnym.
Zdaniem Sądu kluczową datą dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy jest 7 stycznia 2019 r., gdy powódka podjęła ostateczną decyzję o rozstaniu wnosząc pozew o rozwód. Sąd zważył, że już przed tą datą małżonkowie nie porozumiewali się ze sobą w kwestiach finansowych i pomimo próśb powódki, mąż nie przekazywał jej środków na zaspokojenie potrzeb rodziny. Choć po złożeniu przez A. R. pozwu o rozwód strony nadal mieszkały w jednym lokalu, to sytuacja taka miała miejsce jedynie ze względu na fakt, że pozwany nie chciał opuścić mieszkania powódki, podnosząc, że jest tam mu wygodnie. W tym czasie małżonkowie nie prowadzili jednak wspólnego gospodarstwa domowego i każde z nich we własnym zakresie zabezpieczało swoje potrzeby.
Mąż i żona praktycznie ze sobą nie rozmawiali i samodzielnie zarządzali uzyskanymi przez siebie dochodami. Nie konsultowali ze sobą swoich decyzji finansowych. Mąż nie informował żony o swoich wydatkach oraz pomimo próśb A. R. nie przekazywał jej środków na utrzymanie rodziny pochodzących z jego wynagrodzenia za pracę, czym nie dopuszczał jej do korzystania z majątku wspólnego i zatrzymywał go wyłącznie dla siebie. Ponadto w styczniu 2019 r. pozwany zabrał żonie klucz do garażu i zabronił jej korzystać z niego. Co więcej, już w wakacje 2017 r. strony nie wyjechały na wspólny wypoczynek, lecz każdy z nich oddzielnie spędził wolny czas. Postawa pozwanego charakteryzowała się brakiem chęci kompromisu i w praktyce od wielu lat to żona musiała dostosowywać się do podejmowanych przez niego decyzji. Taka sytuacja miała już miejsce w lutym 2016 r., gdy pozwany wbrew zdaniu żony wyjechał do Anglii w celach zarobkowych i od tego momentu przestał przekazywać jej środki finansowe na utrzymanie rodziny. W trakcie wyjazdu nie poczynił żadnych oszczędności i przywiózł jedynie rzeczy ruchome. Poinformował żonę, że zamierza sprzedać dwie komody oraz skórzane kanapy, które nabył w Anglii, jednakże powódka nie uzyskała dokładnych informacji które z przywiezionych rzeczy zbył i za jaką kwotę.
Kolejną okolicznością świadczącą o tym, że porozumienie z pozwanym było niemożliwe, jest fakt, iż w styczniu 2018 r. samodzielnie zadecydował o podjęciu studiów medycznych żądając, aby żona pokrywała czesne za nie. Gdy odmówiła relacje stron jeszcze bardziej się pogorszyły i pozwany zataił przed żoną plan wyjazdu do Stanów Zjednoczonych w celach zarobkowych. Powódka dowiedziała się o tym dopiero dzięki pielęgniarkom zatrudnionym w szpitalu. Po uzyskaniu tej informacji przeprowadziła rozmowę z pozwanym i podjęła decyzję o zakończeniu małżeństwa żądając od pozwanego aby wyprowadził się ze wspólnie zajmowanego mieszkania i w dniu 7 stycznia 2019 r. wniosła pozew o rozwód.
Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał , że najpóźniej od tego momentu powódka całkowicie straciła zaufanie do pozwanego, małżonkowie nie prowadzili już żadnych rozmów dotyczących wspólnego majątku ale i spłaty istniejącego długu w postaci pożyczki oraz kosztów utrzymania mieszkania i dziecka. Ponadto nie informowali się wzajemnie o tym w jaki sposób i na co przeznaczają zarobione środki pieniężne, żadne z nich nie miało pewności, czy drugi małżonek nie zaciąga zobowiązań. Analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do jednoznacznych wniosków, że pomimo, iż A. i R. R. (3) aż do lipca 2019 r. zamieszkiwali w jednym lokalu to od tego momentu pozostawali już w faktycznej separacji. Natomiast pozwany wyprowadził się z tego lokalu dopiero w lipcu, kiedy to eskalacja konfliktów doprowadziła do popełnienia przez niego przestępstwa na szkodę żony i ta ostatecznie wymieniła zamki w drzwiach. Jednakże już od stycznia 2019 r. powódka obligowała go do opuszczenia mieszkania.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd zważył, że w dniu 7 stycznia 2019 r. istniały już przesłanki do ustanowienia rozdzielności majątkowej pomiędzy stronami. W tej dacie małżonkowie nie prowadzili wspólnego gospodarstwa domowego, nie darzyli się zaufaniem w sprawach majątkowych, a naganne zachowanie pozwanego, który nie informował żony o podejmowanych przez siebie decyzjach oraz oczekiwał, że to ona będzie ponosiła koszty związane z utrzymaniem rodziny uniemożliwiło jakiekolwiek porozumiewanie się z nim, też w zakresie zarządu majątkiem. W związku z tym na podstawie art. 52 § 2 KRO Sąd ustanowił rozdzielność majątkową pomiędzy powódką, a pozwanym z datą wsteczną, z dniem 7 stycznia 2019 r. Wyrok Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 14 września 2021 r. III RC 514/20
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
