Zgodnie z treścią przepisu art. 52 § 1a KRO ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać wierzyciel jednego z małżonków jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Powyższy przepis stawia dwa konieczne warunki do uwzględnienia wytoczonego przez wierzyciela powództwa o ustanowienie rozdzielności majątkowej, a mianowicie:
– wykazania istnienia stwierdzonej tytułem wykonawczym wierzytelności w stosunku do jednego z małżonków oraz
– uprawdopodobnienie, że zaspokojenie tej wierzytelności wymaga podziału majątku wspólnego małżonków.
Zaspokojenie wierzytelności przysługującej od jednego z małżonków wymaga dokonania podziału majątku wspólnego wówczas, gdy nie ma możliwości zaspokojenia tej wierzytelności z majątku osobistego dłużnika i składników majątku wspólnego małżonka wymienionych w art. 41 § 2 KRO i gdy brak podstaw do poszukiwania zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków (brak podstawy do nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową – art. 787 i art. 787 1 KPC), natomiast będzie możliwe zaspokojenie z udziału w majątku wspólnym małżonków, który w wyniku podziału przypadnie temu małżonkowi, który jest dłużnikiem (tak Komentarz do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pod redakcją K.Piaseckiego, LexisNexis, Wydanie 4, Warszawa 2009, tezy do art. 52).
Stosownie do art. 41 § 1 KRO, jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków. Jeżeli jednak jeden z małżonków zaciągnął zobowiązanie, a drugi małżonek nie wyraził na to zgody, wierzyciel nie ma możliwości egzekucji swoich roszczeń z majątku wspólnego małżonków. Stosownie bowiem do art. 41 § 2, jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i pokrewnych, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
Jeżeli małżonek, który zaciągnął zobowiązanie, nie posiada majątku osobistego lub majątek ten jest niewielki, nie uzyskuje również dochodów z działalności zarobkowej, wierzyciel znajduje się w sytuacji, w której nie ma praktycznie możliwości wyegzekwowania swojego roszczenia. Nawet w sytuacji gdy małżonkowie posiadają znaczny majątek wspólny, wierzyciel małżonka, który zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego, nie może żądać zaspokojenia z tego majątku. Wierzyciel małżonka nie może też w czasie trwania wspólności ustawowej żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Dopiero kiedy wspólność małżeńska majątkowa ustanie i nastąpi podział majątku wspólnego, wierzyciel będzie mógł żądać zaspokojenia swoich roszczeń z majątku małżonka-dłużnika, w skład którego wejdą przedmioty i prawa uzyskane przez niego w wyniku podziału majątku wspólnego małżeńskiego.
Dodanie § 1a w art. 52 KRO dokonane z mocą od 20 stycznia 2008 r. przez art. 32 i art. 48 pkt 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U.2007.192.1378) było reakcją na trudności w uzyskaniu przez wierzycieli zaspokojenia swych należności od dłużników pozostających w związku małżeńskim i podlegających ustrojowi wspólności majątkowej oraz próbą wyważenia na nowo interesów małżonków i ich wierzycieli.
Ważne znaczenie w kontekście analizy przesłanek z art. 52 § 1a KRO ma fakt, iż wierzyciel nie musi udowadniać faktu, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Wystarczy sam fakt „uprawdopodobnienia”, a więc uzasadnienie przypuszczenia, że podział taki jest konieczny. Pamiętać przy tym należy, iż ustawodawca wyłącza zastosowanie szczególnych przepisów o postępowaniu dowodowym, jeżeli ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu (art. 243 KPC). Podkreśla się, iż uprawdopodobnienie nie stwarza stanu pewności co do istnienia stanu faktycznego, ale stwarza stan uwiarygodnienia zaistnienia danego stanu faktycznego. Podlega jednak ocenie sądu zgodnie z zasadą swobodnej oceny środków dowodowych. W doktrynie wskazuje się, iż najczęściej do uprawdopodobnienia danych okoliczności faktycznych wystarcza pisemne oświadczenie osoby trzeciej, pojawił się nawet pogląd, iż do uprawdopodobnienia okoliczności, o których mowa w art. 52 § 1a KRO wystarczy pisemne oświadczenie wierzyciela, iż dla zaspokojenia wierzytelności wymagany jest podział majątku wspólnego małżonków, jeżeli w oświadczeniu wierzyciel wskaże na okoliczności, dotyczące np. charakteru wierzytelności, uzasadniające przypuszczenie, iż bardziej korzystne dla wierzyciela będzie zaspokojenie się z części majątku wspólnego, która przypadnie małżonkowi dłużnikowi po podziale, niż prowadzenie egzekucji z niektórych składników majątku wspólnego (por. G. Jędrejek Powództwo o ustanowienie przymusowego ustroju majątkowego (w:) Intercyzy. Pojęcie. Treść. Dochodzenie roszczeń Rozdział V. Dochodzenie przez osoby trzecie roszczeń wynikających z umów majątkowych małżonków). Termin „uprawdopodobnienie” nie jest definiowany przez przepisy prawa, należy więc w tym zakresie posiłkować się poglądami doktryny prawa cywilnego oraz stwierdzeniami zaczerpniętymi z orzeczeń sądowych. Sąd Najwyższy w orzeczeniach z dnia 19 czerwca 1951 r. (zob. por. C 398/51; OSN 1951, nr 3, poz. 89), z dnia 9 września 1961 r. (zob. por. 4 CZ 54/61; OSPiKA 1962, nr 11, poz. 289) stwierdził, że sąd może uznać jakieś twierdzenie za uprawdopodobnione tylko wtedy, gdy „nabierze przekonania”, iż tak właśnie jest. Istotnym jest, że nie musi to zostać udowodnione.
Podnieść należy także, że w drodze wyjątku, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, należy dopuścić możliwość zastosowania przewidzianej w art. 5 KC konstrukcji nadużycia prawa w sprawach, w których wierzyciel jednego z małżonków dochodzi na podstawie art. 52 § 1a KRO w procesie przeciwko obojgu małżonkom ustanowienia między nimi rozdzielności majątkowej. Przy czym z punktu widzenia zasad stosowania art. 5 KC nie jest rzeczą obojętną ocena zachowania się podmiotu prawnego pozostającego w konkretnym wypadku pod ochroną prawa. Związana z tym jest zasada „czystych rąk”, zgodnie z którą nie może korzystać z ochrony art. 5 KC ten kto sam narusza zasady współżycia społecznego. Wskazany przepis służy wyłącznie do oceny ludzkich zachowań, nie zaś przepisów, a ściślej skutków prawnych ich stosowania. Niewątpliwie klauzula z art. 5 KC nie ma charakteru nadrzędnego w stosunku do pozostałych przepisów prawa; przez odwołanie się do społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa czy zasad współżycia społecznego nie można podważać mocy obowiązującej przepisów prawnych, z reguły nie można definitywnie unicestwiać prawa podmiotowego, a wynikająca z art. 5 KC ochrona powinna mieć charakter raczej przejściowy, a nie trwały. Nie można skutecznie oddalić powództwa powołując się tylko na art. 5 KC, jeżeli strona której przysługiwać miałaby płynąca z niego ochrona, sama nie przestrzega wyrażonych w nim zasad oraz nie wskaże żadnych szczególnych okoliczności. W tym miejscu zasadne jest przypomnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z 25 sierpnia 2011 r. (II CSK 640/10, Lex numer 964496), w którym stwierdzono, że istotą prawa cywilnego jest strzeżenie praw podmiotowych, a zatem wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji bądź unicestwienia tych praw mają charakter wyjątkowy. Odmowa udzielenia ochrony prawnej na podstawie art. 5 KC, z uwagi na jego wyjątkowy – w powyższym ujęciu, charakter musi być uzasadniona istnieniem okoliczności rażących i nieakceptowanych w świetle powszechnie uznawanych w społeczeństwie wartości.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięPozwem Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w W. (dalej fundusz), zastępowany przez radcę prawnego, domagał się ustanowienia rozdzielności majątkowej pomiędzy pozwanymi małżonkami D. i A. Ż.. Nadto powodowy fundusz wniósł o zasądzenie od pozwanych solidarnie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, kosztów opłaty sądowej i opłat skarbowych oraz zwrotu kosztów uzyskania skróconego odpisu aktu małżeństwa. W pozwie zawarto również wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia poprzez ustanowienie zakazu zbywania nieruchomości stanowiących własność pozwanych.
Rozważając powyżej ustalony stan faktyczny Sąd stanął na stanowisku, że powództwo okazało się zasadne. Zebrany w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wykazał, że obie przesłanki z art. 52 § 1a KRO w niniejszej sprawie zostały spełnione i uzasadniają ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami.
W toku prowadzonego postępowania Sąd ustalił, iż spełniona jest pierwsza przesłanka z art. 52 § 1a KRO, gdyż powodowemu funduszowi przysługuje wobec pozwanego D. Ż., wierzytelność stwierdzona tytułem wykonawczym – nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie w sprawie I i zaopatrzonym w klauzulę wykonalności. Zgodnie z treścią wskazanego tytułu na całkowitą kwotę zadłużenia składa się kwota 41.734,21 zł wraz umownymi odsetkami za opóźnienie oraz kwota 4.127,22 zł tytułem kosztów postępowania. Wierzytelność ta została nabyta w drodze cesji przez powodowy fundusz, zaś powstała w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej pomiędzy pozwanymi. Fakt ten nie był kwestionowany przez pozwanych.
Powód uczynił zadość również drugiej przesłance z art. 52 § 1a KRO, tzn. uprawdopodobnił, iż zaspokojenie przysługującej mu wierzytelności w stosunku do jednego małżonka, wymaga dokonania podziału majątku wspólnego pozwanych. W tym miejscu należy wskazać, iż powód – wierzyciel nie musi wykazywać ani ważnych powodów, ani bezskuteczności egzekucji. Wystarczy wykazanie, że nie może otrzymać klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową w oparciu o art. 787 KPC Nie jest też konieczne uprzednie skierowanie egzekucji do majątku osobistego dłużnika oraz do składników jego majątku wymienionych w art. 41 § 2 KRO i wykazywanie jej bezskuteczności. Niemniej załączone do pozwu dokumenty pozwalają na ustalenie, iż wszystkie podejmowane przez Komornika Sądowego czynności egzekucyjne okazały się bezskuteczne. Na zlecenie wierzyciela Komornik podjął czynności mające na celu poszukiwanie majątku osobistego pozwanego, w wyniku których ustalono, iż D. Ż. nie posiada majątku osobistego pozwalającego zaspokoić wierzytelność powoda. Podobnie egzekucja skierowana do przysługujących D. Ż. wierzytelności oraz rachunku bankowego okazała się bowiem bezskuteczna. Ustalono natomiast, że jedynym wartościowym składnikiem majątku pozwanego jest nieruchomość objęta ustawową wspólnością małżeńską, jednak nie mógł skierować do niej egzekucji. Zgodnie bowiem z art. 923 art. 1 § 1 KPC, tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim stanowi podstawę do zajęcia nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego, jednakże dalsze czynności egzekucyjne dopuszczalne są na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko obojgu małżonkom. Skoro jedynie pozwany jest dłużnikiem powoda, to oczywistym jest, że fundusz nie może obecnie uzyskać tytułu wykonawczego w stosunku do pozwanej, albowiem powodowemu funduszowi nie przysługuje w stosunku do A. Ż. żadna wierzytelność. Nadmienić w tym miejscu należy, że stosownie do treści art. 42 KRO wierzyciel małżonka nie może w czasie trwania wspólności ustawowej żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.
W ocenie Sądu, wobec powyższych ustaleń, należało stwierdzić, iż w wystarczającym stopniu uprawdopodobnione zostało, że zaspokojenie przysługującej powodowi wierzytelności wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków – pozwanych. Powodowy fundusz właściwie udowodnił, że pozwany D. Ż. w ramach swego majątku osobistego nie posiada w istocie żadnych wartościowych przedmiotów, które mogłyby posłużyć zaspokojeniu wierzytelności powoda, natomiast posiada wartościowy majątek objęty małżeńską wspólnością ustawową. Co więcej, pomiędzy majątkiem osobistym pozwanego D. Ż. a majątkiem stanowiącym wspólność ustawową małżeńską jego i A. Ż., występuje rażąca wręcz dysproporcja. Do majątku wspólnego wchodzi bowiem nieruchomość lokalowa o realnej wartości rynkowej, natomiast w majątku osobistym występują jedynie pasywa. Okoliczność ta w ocenie Sądu czyni niezasadnym ewentualne zastosowanie przewidzianej w art. 5 KC konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego. Nadto Sąd wziął pod uwagę powołane przez pozwanych okoliczności, że wspólnie próbują spłacać zadłużenie pozwanego, a zatem uprawniony jest wniosek, że środki z kredytu służyły potrzebom obojga pozwanych i ich rodziny.
Sąd może oznaczyć datę powstania rozdzielności majątkowej co do zasady pomiędzy dniem wytoczenia powództwa a dniem wydania wyroku (tak M. Sychowicz, w: Kodeks rodzinny…, uwaga nb 32 do art. 52). Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że wierzyciel wykazał przesłanki ustanowienia przez Sąd rozdzielności majątkowej z dniem złożenia pozwu. Wyrok Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 5 marca 2019 r. III RC 4/19
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
