W myśl art. 31 § 1 KRO, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Stosownie do art. 52 § 1 KRO, z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Art. 52 § 2 KRO stanowi natomiast, że rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.
Ustawodawca nie definiuje pojęcia „ważnych powodów”, pozostawiając kształtowanie jego rozumienia judykaturze i doktrynie. W piśmiennictwie podkreśla się, że ważne powody, dające podstawę do ustanowienia rozdzielności majątkowej to wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych powoduje, że dalsze trwanie wspólności majątkowej między małżonkami pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny.
Tytułem przykładu, jako „ważne powody” uzasadniające ustanowienie rozdzielności majątkowej można wskazać na trwonienie przez jednego małżonka wspólnego majątku (hulaszczy tryb życia, alkoholizm, rażąco niegospodarne postępowanie), zaciąganie długów, które mogą być egzekwowane z majątku wspólnego, nieprzyczynianie się do powiększenia majątku wspólnego przez uchylanie się od pracy itp., zatrzymanie majątku wspólnego dla siebie, niedopuszczanie drugiego współmałżonka do korzystania z niego [za J. St. Piątkowski, (w:) System prawa rodzinnego i opiekuńczego, Ossolineum 1985, s. 475].
Za ważny powód uzasadniający zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami uważa się również wytworzenie przez jednego z nich takiej sytuacji, w której dalsze trwanie wspólności zagraża interesom drugiego małżonka i dobru rodziny, co ma miejsce zwłaszcza wówczas, gdy jeden z małżonków trwoni wspólny dorobek lub wykazuje zupełną niegospodarność (wyrok SN z 10.02.1997 r., I CKN 70/96).
Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie, za dopuszczalne uznanie za ważny powód zniesienia (także z datą wsteczną) wspólności majątkowej małżeńskiej przyjmuje się ponadto już sam fakt prowadzenia, a nawet samej możliwości prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego, jeżeli przemawia za tym dobro rodziny lub dobro współmałżonka dłużnika, szczególnie wówczas, gdy małżonkowie od dłuższego czasu pozostają w faktycznej separacji (wyrok SN z 15.10.1998 r., I CRN 228/95).
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31.01.2003 r., IV CKN 1710/00, stwierdził, że dobro rodziny jest celem ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej, bowiem ten ustrój zapewnia jej ustabilizowaną bazę materialną i najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w dziedzinie stosunków majątkowych, stanowiących materialną podstawę funkcjonowania rodziny. Nie znaczy to jednak, że ze względu na dobro rodziny ustrój ten powinien być utrzymywany bez względu na stan aktualnie istniejącej sytuacji majątkowej pomiędzy małżonkami. Separacja małżonków uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym stwarza bowiem z reguły zagrożenie interesów majątkowych jednego lub nawet obojga małżonków. Podstawową zatem kwestią jest to, czy wiążąca strony wspólność majątkowa stanowi ustabilizowaną bazę materialną rodziny, a więc czy spełnia funkcję leżącą u podstaw jej powołania.
Przepis art. 36 § 1 KRO nakłada na małżonków obowiązek współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności nakazuje udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięPowód M. W. wniósł pozew domagając się ustanowienia rozdzielności majątkowej między nim a pozwaną G. W. W uzasadnieniu pozwu wskazał m.in., że w dniu 5 marca powziął przypuszczenia i jest przekonany o tym, że żona od dłuższego czasu go zdradza; wskazał też, że pozwana nie współdziała z nim w zarządzie majątkiem wspólnym, a nadto bez zgody powoda zaciąga zobowiązania – zawarła umowę o świadczenie usług telekomunikacyjnych z której wynikało, iż nabyła w tajemnicy przed nim dodatkowy telefon z zastrzeżonym numerem, który służyć jej miał do kontaktów z nowym partnerem.
W odpowiedzi na pozew z dnia 18 października pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania wskazując m.in., że współdziałała z powodem w zarządzie majątkiem wspólnym na tyle, na ile jej on pozwalał i nie zaciągała nieuzasadnionych zobowiązań finansowych, w tym zobowiązań bez zgody i wiedzy powoda.
W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie zaistniały ważne powody, które skutkowały ustanowieniem rozdzielności majątkowej między stronami i to z datą wsteczną. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że problemy pomiędzy małżonkami rozpoczęły się już w 2013 r., jednak od marca 2016 r. strony w ogóle nie współdziałają w zarządzie majątkiem wspólnym i prowadzą odrębne gospodarstwa domowe.
Każde z małżonków żyje obecnie na własny rachunek, nie informując drugiego z małżonków o wysokości swoich dochodów ani o swoich wydatkach, żadne z nich nie ocenia racjonalności wydatków drugiego. Każde z nich ma swojej dochody i każde z nich przeznacza swoje dochody na przez własne wydatki, nie konsultując tych wydatków ze współmałżonkiem. Między małżonkami utrzymuje się silny konflikt i mają oni problemy w komunikacji.
Argumentacja pozwanej, która sprzeciwiała się ustanowieniu rozdzielności majątkowej wskazując, że pogorszy to jej sytuację finansową nie może mieć znaczenia w przedmiotowej sprawie. Kwestia niepartycypowania przez powoda w kosztach utrzymania rodziny stanowi przedmiot ewentualnego postępowania o zaspokojenie potrzeb rodziny. Należy bowiem podkreślić, że w przedmiotowej sprawie jedynym zadaniem Sądu jest ustalenie, czy małżonkowie są w stanie współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, a materiał dowodowy zgromadzony w sprawie jasno wskazuje, że małżonkowie W. współdziałać w tym zakresie.
Aktualnie istniejący charakter wzajemnych relacji pomiędzy M. W. i jego żoną G. W. wyłącza jakąkolwiek możliwość wywiązania się małżonków z realizacji nakazu ustanowionego w art. 36 § 1 KRO. Strony nie uczestniczą w podejmowaniu decyzji dotyczących majątku wspólnego, natomiast postępujący rozkład pożycia małżeńskiego wskazuje, że istniejące trudności mogą stanowić zagrożenie dla ekonomicznych podstaw dalszego funkcjonowania rodziny. W szczególności, małżonkowie nie informują się o dokonywanych rozporządzeniach i zaciąganych zobowiązaniach przez drugą stronę. Sytuacja ta jasno wskazuje, że małżonkowie W. w rzeczywistości nie sprawują żadnego wspólnego zarządu ich majątkiem wspólnym, każde z nich żyje na własny rachunek, oddzielnie dysponując zarobionymi środkami finansowymi. Okoliczności te nie są w zasadzie kwestionowane przez żadną ze stron. W ocenie Sądu, separacja faktyczna istniejąca między małżonkami przy jednoczesnym utrzymywaniu istniejącej wspólności ustawowej uniemożliwia M. i G. małż. W. współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym, i jak już to powyżej wyjaśniono, stwarza zagrożenie dla ich indywidualnych interesów.
Materiał dowodowy w sprawie wykazał istotnie, iż pozwana G. M. (1) jest stroną finansowo słabszą, niemniej dokonywała ona rozporządzeń majątkowych niekorzystnych dla powoda i to często niekorzystnych w wysokim stopniu (zakup pojazdów, zaciąganie zobowiązań finansowych w parabankach, gdzie doświadczenie życiowe i powszechna wiedza wskazują, że zawierane są na wyjątkowo niekorzystnych warunkach dla pożyczkobiorców, „zatrzymanie odszkodowania za zniszczony – w wyniku stłuczki z udziałem powoda – pojazd). Sama pozwana podczas informacyjnego wysłuchania – spontanicznie i szczerze wskazała: „Ja zaczynam popadać w długi z którymi sobie nie radzę.”
Ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną nie narusza jednocześnie interesu ujawnionego wierzyciela stron – banku udzielającego kredytu na budowę domu. Zaciągnięty przez strony postępowania kredyt zabezpieczony jest hipoteką na nieruchomości oraz jest bieżąco przez powoda spłacany.
Należy dodać, że ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego ani z dobrem rodziny, gdyż zarówno M. W. jak i G. M. (1) domagają się rozwodu, zgodnie wskazując, iż nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, zaś w toku postępowania o rozwód – w ramach zabezpieczenia roszczenia Sąd zasądził na rzecz małoletniej córki stron alimenty. Pozwana w złożonym marcu pozwie o rozwód wskazała wprost: „ Formalna i faktyczna więź małżeńska łącząca powoda i pozwaną w rzeczywistości mie istnieje już od wielu lat”, „pomiędzy stronami ustały wszelkie więzi emocjonalne, duchowe, fizyczne i ekonomiczne”. Wyrok Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 10 grudnia 2019 r. III RC 633/18
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
