Czy mieszkanie, dom, nieruchomość, a nawet rzecz została zakupiona z pieniędzy pochodzących z pożyczki, to wchodzi do majątku wspólnego czy osobistego małżonka? Odpowiedź jest oczywista, jeżeli jeden z małżonków nabył w wykonaniu umowy pożyczki prawo własności rzeczy, mieszkania, domu czy nieruchomości, to stają się, zarówno one, jak i rzeczy za te pieniądze nabyte, przedmiotem majątku wspólnego małżonków.
Przepis art. 31 kro stanowi, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Do majątku wspólnego należy w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę, dochody z działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków, kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40 a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.
Składniki majątku osobistego wymienia przepis art. 33 kro i są to: przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przedmioty majątkowe nabyte przez zapis, dziedziczenie, darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił, prawa majątkowe służące do zaspokojenia osobistych potrzeb jednego z małżonków, prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków, przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagród za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków, prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej i prawa twórcy, a także przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Sąd ustala skład i wartość majątku wspólnego (art. 684 w zw. z art. 567 § 3 kpc), ustala wielkość udziałów małżonków w majątku wspólnym, po czym dokonuje podziału tego majątku, orzekając ponadto w razie potrzeby, jakie wydatki, nakłady lub inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi (art. 567 § 1 kpc). Stan majątku ustala się według stanu istniejącego w dacie ustania wspólności majątkowej, zaś jego wartość – według cen z chwili dokonania podziału (tak m.in. uchwała SN z 27.09.1974 r., III CZP 58/74, OSNC 1975/6/90).
Jak to już zostało wyjaśnione w orzecznictwie, w obowiązującym systemie prawa rodzinnego można przyjąć domniemanie faktyczne ( art. 231 KPC), że przedmioty nabyte w trakcie trwania wspólności małżeńskiej przez jednego z małżonków, zostały nabyte z majątku wspólnego – na rzecz małżeńskiej wspólności majątkowej (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2003 r., IV CKN 1721/00).
Wyjaśnił to Sąd Najwyższy w wyroku sygn. akt I CSK 778/18 wskazując, że „Jak bowiem zeznał w chwili zakupu, tj. w 2002 r., nie dysponował własnymi środkami finansowymi. Pieniądze na nabycie pochodziły z zaciągniętych przez niego pożyczek (k. 329/2, 421 i stąd uczestnik wywodził, że nieruchomość nabyta w ten sposób stanowi jego majątek osobisty). W konsekwencji Sądy obu instancji trafnie przyjęły, że nieruchomość zakupiona w 2002 r. weszła do majątku wspólnego stron zgodnie z art. 31 § 1 KRO i nie miało znaczenia prawnego zawarte w akcie notarialnym z 2002 r. oświadczenie wnioskodawczyni, że uczestnik nabywa nieruchomość za środki pochodzące z jego własnych funduszy, skoro wejście do majątku wspólnego następuje z mocy prawa. Wniosek taki można wyprowadzić chociażby z art. 33 pkt 2 i 10 KRO, bowiem pożyczka nie jest darowizną”.
Art. 45 k.r.o. podkreśla odrębność majątku wspólnego i majątków osobistych małżonków oraz reguluje obowiązek rozliczenia w sytuacji przepływu środków z jednego majątku do drugiego. Zgodnie z powyższą regulacją każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Na powyższych zasadach następuje również rozliczenie w sytuacji, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego.
Oczywiście w razie gdyby spłata pożyczek nastąpiła z majątku osobistego, kwoty te podlegają rozliczeniu zgodnie z art. 45 § 1 KRO, jako nakład z majątku osobistego na majątek wspólny. Jednak roszczenia te podlegają zgłoszeniu przez zainteresowanego małżonka i w tej materii sąd nie działa z urzędu ( art. 567 § 3 KPC w zw. z art. 684 KPC), zatem obowiązują reguły postępowania kontradyktoryjnego (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2018 r., I CSK 215/17, z dnia 29 stycznia 2016 r., II CSK 82/15, z dnia 9 grudnia 2014 r., III CSK 351/13, z dnia 23 czerwca 2016 r., V CNP 72/15). Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na uczestniku postępowania.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
