Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Podział majątku i rozliczenie nakładu z majątku osobistego sprzed ślubu, darowizny czy spadku na majątek wspólny

Zgodnie z art. 31 krio z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Natomiast przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku osobistego każdego z małżonków należą m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem związku małżeńskiego, przez dziedziczenie lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił (art. 33 pkt 2 krio). Wspólność ustawowa ustaje z momentem uprawomocnienia się wyroku rozwiązującego małżeństwo przez rozwód.

Przypomnieć należy, że podział majątku wspólnego obejmuje przedmioty majątkowe, które były składnikami tego majątku w chwili ustania wspólności ustawowej i które istnieją w chwili dokonywania podziału majątku wspólnego. Co do zasady nie uwzględnia się więc przedmiotów, które były objęte wspólnością, ale zostały zbyte lub zużyte w sposób odpowiadający prawu. Uwzględnieniu podlegają natomiast przedmioty majątkowe, które nie istnieją już w majątku wspólnym, ale zostały bezprawnie zbyte, zużyte lub roztrwonione przez jednego z małżonków. Traktuje się je jako zwiększające aktualny skład i wartość majątku wspólnego, ich wartość zaś przy podziale tego majątku podlega zaliczeniu na poczet udziału małżonka, który je zbył.

Rozliczenie wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego, z majątku osobistego na majątek wspólny, a także rozliczenie długów jednego z małżonków zaspokojonych z majątku wspólnego następuje w postępowaniu nieprocesowym wówczas, gdy toczy się postępowanie o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej, przewidziane w przepisach art. 567 k.p.c. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 26 czerwca 2015 r., I ACa 1676/14, LEX nr 1771333).

Sąd Najwyższy stwierdził, że roszczenie każdego z małżonków o zwrot nakładów i wydatków z majątku osobistego na majątek wspólny nie wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków, a sąd orzeka o tym zwrocie wyłącznie na wniosek, a nie z urzędu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 października 1997 r., II CKN 395/97, LEX nr 50532; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 1970 r., III CRN 527/69, OSNCP 1970, nr 9, poz. 164).

O zaliczeniu nabywanego przedmiotu do majątku wspólnego lub osobistego decyduje porównanie wielkości środków użytych z tych majątków. Nabyty przedmiot wchodzi do tego majątku, z którego pochodzi przeważająca część środków (postanowienie Sądu Najwyższego z 10 kwietnia 2013 r., IV CSK 521/2012, OSNC-ZD 2013, nr D, poz. 83 i z 18 stycznia 2008 r., V CSK 355/2007, Lexis.pl nr 2044672). Pozostałe środki stanowią nakład i podlegają rozliczeniu zgodnie z art. 45. W przypadku gdy nie występuje zdecydowana dysproporcja pomiędzy wielkością środków przeznaczonych z poszczególnych majątków, należy przyjąć, że nabyty przedmiot wchodzi w odpowiednich częściach do majątku wspólnego oraz do majątku osobistego (bądź majątków osobistych). Takie stanowisko jest powszechnie akceptowane w doktrynie (J. Pietrzykowski, w: J. Gajda, J. Ignatowicz, J. Pietrzykowski, K. Pietrzykowski, J. Winiarz, Kodeks rodzinny…, 2012).

Przy ustaleniu nakładów nie można przypisać decydującego znaczenia oświadczeniu małżonków, iż nabywany udział w nieruchomości nie należy do majątku wspólnego, ponieważ samo takie oświadczenie nie może stanowczo wyłączać skutków wynikających z przepisów art. 32-34 k.r.o., w sytuacji pozostawania małżonków w ustroju małżeńskiej wspólności ustawowej. Jej ograniczenie lub wyłączenie możliwe jest na mocy małżeńskiej umowy przewidującej taki skutek i zawartej w formie aktu notarialnego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2008 r., V CSK 355/07, LEX nr 371389)

Zgodnie z art. 33 k.r.io. do majątku osobistego każdego z małżonków należą wymienione w tym przepisie przedmioty. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 maja 2000 r., V CKN 50/00, LEX nr 52579, surogacja, o której mowa w art. 33 pkt 3 k.r.o. (obecnie w art. 33 pkt 10 k.r.o.), musi spełnić dwa wymagania: „po pierwsze, aby jedno i to samo zdarzenie spowodowało wyjście określonego przedmiotu z majątku odrębnego i nabycie innego przedmiotu majątkowego, oraz po drugie, aby przedmiot nabyty był uzyskany także w sensie ekonomicznym kosztem majątku odrębnego”. W uzasadnieniu uchwały z dnia 19 sierpnia 2009 r., III CZP 53/09, LEX nr 511012, Sąd Najwyższy podkreślił, że: „celem surogacji przewidzianej w powołanym przepisie jest zachowanie wartości majątku odrębnego, mimo zmiany jego poszczególnych składników”. A zatem w ustroju ustawowym nie powinna się zmieniać wartość majątku osobistego. Wyłączenie zasady surogacji jest możliwe wyłącznie w intercyzie, czyli umowie majątkowej małżonków rozszerzającej ustrój wspólności majątkowej. Dlatego też, jak podkreślił Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 18 października 1961 r., IV CR 957/60, LEX nr 106398: Surogacja nie zachodzi wówczas, gdy przedmiot stanowiący odrębną własność małżonka został zużyty, skonsumowany itp. bądź sprzedany, uzyskane pieniądze zużyte, a nowy przedmiot tego samego rodzaju i o tym samym przeznaczeniu gospodarczym został następnie zakupiony za pieniądze pochodzące z bieżących dochodów małżonka.

W literaturze rozróżnia się dwa rodzaje surogacji: przedmiotową i wartościową. Surogacja przedmiotowa ma miejsce wówczas, gdy przedmiot majątkowy zostaje nabyty przez małżonka wyłącznie przy użyciu środków objętych zakresem stosowania zasady surogacji. Natomiast, surogacja wartościowa zachodzi, gdy przedmioty majątkowe zostały nabyte zarówno ze środków podlegających surogacji jak i ze środków z majątku wspólnego.

Przykład z sprawy sądowej

Sąd Rejonowy w Poznaniu na rozprawie sprawy z wniosku R. J. (1)  z udziałem uczestniczki postępowania A. H.  o podział majątku wspólnego postanawia ustalić, że w skład majątku wspólnego R. J. (1) i A. H. wchodzą:

1. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (…), pozostającego w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (…) we W., dla którego Sąd Rejonowy w Poznaniu prowadzi księgę wieczystą nr (…), gdzie w dziale IV opisanej księgi wpisana jest hipoteka umowna kaucyjna w kwocie 112.936,10 zł na zabezpieczenie wierzytelności z tytułu kredytu i odsetek i innych należności, wynikających z umowy kredytu nr (…) z dnia 24 kwietnia 2007 r. i aneksu z dnia 10 stycznia 2008 r. udzielonego A. J., R. J. (1), oprocentowanej według zmiennej stopy procentowej, które to prawo przedstawia wartość 196.166,98 zł (sto dziewięćdziesiąt sześć tysięcy sto sześćdziesiąt sześć złotych dziewięćdziesiąt osiem groszy),

2. udział w 1/18 części w prawie własności nieruchomości gruntowej położonej w J., oznaczonej jako działka nr (…), o powierzchni 0,23 ha, dla której Sąd Rejonowy w Poznaniu prowadzi księgę wieczystą nr (…), o wartości 2.000 zł (dwa tysiące złotych),

3. samochód marki O. (…), rok produkcji 1996, o wartości 1.000 zł (tysiąc złotych),

4. składniki majątkowe o łącznej wartości 199.166,98 zł (sto dziewięćdziesiąt dziewięć tysięcy sto sześćdziesiąt sześć złotych dziewięćdziesiąt osiem groszy);

5. ustalić, że udziały R. J. (1) i A. H. w ich majątku wspólnym są równe;

III.  ustalić, że wnioskodawca poczynił z majątku osobistego na majątek wspólny nakłady w wysokości 14.872 zł (czternaście tysięcy osiemset siedemdziesiąt dwa złote);

1. ustalić, że uczestniczka poczyniła z majątku osobistego na majątek wspólny nakłady w wysokości 62.634 zł (sześćdziesiąt dwa tysiące sześćset trzydzieści cztery złote);

2. dokonać podziału majątku wspólnego byłych małżonków R. J. (1) i A. H. w ten sposób, że:

3. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu wymienionego w punkcie I podpunkt 1. przyznać uczestniczce postępowania A. H.,

4 udział w prawie własności nieruchomości wymieniony w punkcie I podpunkt 2. i samochód wymieniony w punkcie I podpunkt 3. przyznać wnioskodawcy R. J. (1);

5. zasądzić od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy kwotę 59.330,49 zł (pięćdziesiąt dziewięć tysięcy trzysta trzydzieści złotych czterdzieści dziewięć groszy) tytułem spłaty;

Kwoty nakładów z majątków osobistych stron na majątek wspólny (z książeczek mieszkaniowych) stanowiły odpowiednio 5,2% – po stronie wnioskodawcy i 21,9% – po stronie uczestniczki, wkładu budowlanego potrzebnego do pokrycia kosztów budowy lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (…) (20.505.300 st. zł i 86.271.400 st. zł w stosunku do 393.665.000 st. zł). Obecnie zaś wartość spółdzielczego własnościowego prawa do tego lokalu wynosiła 286.000 zł. Nakład zatem wnioskodawcy na majątek wspólny o wartości 286.000 zł wyliczony w proporcji, w jakiej pokrył on wkład budowlany, wyniósł 14.872 zł (5,2% x 286.000 zł), a nakład uczestniczki postępowania na majątek wspólny wyliczony proporcjonalnie do obecnej wartości mieszkania – 62.634 zł (21,9% x 286.000 zł), co zostało ustalone w III i IV punkcie postanowienia.

Mając na uwadze całokształt okoliczności faktycznych sprawy Sąd ustalił, że nakłady z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek wspólny, tj. na poczet wkładu budowlanego, wyniosły 14.872 zł, a nakłady uczestniczki postępowania – 62.634 zł. Stanowiły je książeczki mieszkaniowe stron, z których środki zostały zaliczone na koszty budowy lokalu w momencie jego przydziału.

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu