Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Podział majątku i darowizna z majątku wspólnego do majątku osobistego drugiego małżonka

Artykuł 35 KRO jednoznacznie stanowi, że w czasie trwania wspólności ustawowej żadne z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Jest to konsekwencją w szczególności tego, że wynikająca ze wspólności majątkowej małżeńskiej współwłasność jest współwłasnością łączną, i więc udziały w niej małżonków nie są określone. Podział majątku wspólnego, w rozumieniu przepisów o wspólności ustawowej i o zniesieniu współwłasności (art. 35 i 46 KRO oraz art. 1035 i 211 KC) jest zaś definitywnym rozliczeniem między małżonkami, stosownie do wielkości udziałów, w zakresie praw majątkowych, które weszły w skład majątku wspólnego. W związku z tym rozporządzanie przez małżonka przedmiotem wchodzącym w skład majątku wspólnego, na rzecz majątku odrębnego drugiego z małżonków, nie jest podziałem tego majątku wspólnego. Sprzeczne i w konsekwencji nieważne (art. 58 § 1 KC), będą jedynie takie czynności prawne między małżonkami, odnoszące się do składników majątku wspólnego, których treść i cel wskazują, że zmierzają do – w powyższym znaczeniu – podziału majątku wspólnego w czasie trwania wspólności ustawowej, bądź stanowią rozporządzenie udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

Rozważając przedstawione zagadnienie w aspekcie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego normujących zarząd majątkiem wspólnym należy przyjąć szerokie znaczenie pojęcia zarządu tym majątkiem. Zarząd ten obejmuje całokształt dotyczących majątku wspólnego czynności prawnych oraz działań faktycznych, a wśród nich czynności, których treścią jest zarówno zobowiązanie się do zbycia prawa majątkowego stanowiącego składnik majątku wspólnego, jak i przeniesienie takiego prawa na inną osobę. Kodeks rodzinny i opiekuńczy dopuszcza zatem, w ramach zarządu majątkiem wspólnym, dokonanie na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, czynności rozporządzających dotyczących konkretnych składników tego majątku. Istnieją zatem podstawy do przyjęcia, że rozporządzeniu przez małżonka, w czasie trwania ustawowej wspólności majątkowej, przedmiotem wchodzącym w skład majątku wspólnego, na rzecz drugiego z małżonków za jego zgodą, nie sprzeciwiając się art. 36 – 40 KRO, regulujące zarząd majątkiem wspólnym.

Podział majątku i darowizna z majątku wspólnego do majątku osobistego drugiego małżonka Poznań Warszawa adwokat radca prawny prawnik kancelaria

Za przyjęciem takiego poglądu przemawiają dalsze jeszcze argumenty:

 – obowiązujące prawo nie przewiduje żadnych – związanych z zawarciem małżeństwa – ograniczeń zdolności małżonków do czynności prawnych, a w szczególności czynności prawnych z zakresu kodeksu cywilnego;

 – małżonkowie powinni mieć prawo dysponowania majątkiem wspólnym w formach dozwolonych przez prawo. Niezrozumiały byłby zakaz zbywania składników majątku wspólnego na rzecz majątku odrębnego jednego z małżonków, skoro małżonkowie mogą swobodnie zbywać składniki majątku wspólnego na rzecz osób trzecich (art. 36 i 37 KRO). Instytucja wspólności ustawowej ma służyć przede wszystkim małżonkom a nie osobom trzecim;

 – rozporządzenie przez małżonka przedmiotem wchodzącym w skład majątku wspólnego na rzecz majątku odrębnego drugiego z małżonków, w czasie trwania wspólności majątkowej, nie może być traktowane jako umowa majątkowa małżeńska w znaczeniu użytym w art. 47 – 51 KRO. Odnosi się ono bowiem do konkretnego, indywidualnie oznaczonego przedmiotu (przedmiotów) majątku wspólnego i nie znaczy, że w przyszłości przedmioty majątkowe tego samego rodzaju mają należeć do majątku odrębnego. Celem zaś umowy majątkowej małżeńskiej jest ustalenie zasad, według których kształtować się mają wzajemne stosunki majątkowe małżonków, a więc uregulowanie – w granicach dozwolonych przez prawo – istnienia i zakresu wspólności majątkowej (art. 47 § 1 KRO). Dał temu wyraz Sąd Najwyższy w powołanej uchwale z dnia 16 stycznia 1964 r. III CO 64/63. Gdyby wyłączyć dopuszczalność wymienionego rozporządzenia, to należałoby założyć konieczność uprzedniego zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej, a następnie ponowne jej ustanowienie, gdyby małżonkowie chcieli nadal pozostawać w takiej wspólności majątkowej;

 – bezzasadna jest podnoszona obawa, że w drodze przedmiotowych kolejnych rozporządzeń nastąpi likwidacja wspólności majątkowej. Do jej powstania i istnienia nie jest bowiem potrzebna substancja majątkowa; wspólność ta istnieje nawet wówczas, gdy w danej chwili nie obejmuje żadnych składników majątkowych.

Jednocześnie trzeba jednak podkreślić, że kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje wprawdzie możliwość szerokiego, swobodnego kształtowania przez małżonków (przyszłych małżonków) ustroju majątkowego małżeńskiego (art. 47-51 KRO), jeżeli jednak przyjęli oni ustrój wspólności majątkowej (ustawowy lub umowny), to ze wszystkimi tego konsekwencjami. Dlatego o tym, co stanowi dorobek, rozstrzygają obowiązujące przepisy (art. 32-34 KRO), jeśli ich stosowanie nie zostało wyłączone umową majątkową małżeńską z art. 47 KRO. Przynależenie do majątku wspólnego określonego nabytego przedmiotu jest wynikiem samego działania ustawy. Nie można więc przypisywać decydującego znaczenia oświadczeniu małżonków stwierdzających, że dany przedmiot do takiego majątku nie należy, albo stwierdzeniu jednego z małżonków, że nabywa go tylko dla siebie lub tylko dla drugiego z nich; tym bardziej nie należy utożsamiać takiego oświadczenia z przeniesieniem na drugiego z małżonków uprawnień do danego przedmiotu, wynikających ze wspólności ustawowej, ani też bez dalszych przesłanek przyjmować tego oświadczenia jako innej czynności, jak np. darowanie współmałżonkowi funduszów przeznaczonych na pokrycie kosztów nabycia tego przedmiotu.

Z tego wynika, że małżonkom żyjącym w ustroju wspólności ustawowej wolno rozporządzać wzajemnie przedmiotami majątkowymi należącymi do majątku wspólnego, chyba że rozporządzenia te miałyby praktycznie biorąc skutek niedopuszczalnego w czasie trwania wspólności podziału tego majątku, zabronionego przez art. 35 KRO. Jeżeli natomiast chodzi o rozporządzenie wzajemne nie mające takiego skutku, to kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera zakazu ich dokonywania, ani wyraźnego, ani domniemanego. Wprost przeciwnie, z jego art. 50 wynika, że uznaje on za dopuszczalne włączanie do wspólności przedmiotów, które do niej nie należą, skoro reguluje skutki prawne takiego włączenia z punktu widzenia ochrony wierzyciela. Kodeks ten natomiast nie stanowi nic o sytuacji wyłączenia przez małżonków, na rzecz ich majątków odrębnych, przedmiotów majątkowych objętych wspólnością, bo takie wyłączenie praw wierzycieli nie narusza. Także i przepisy o zarządzie majątkiem wspólnym nie zawierają żadnych zakazów w tym przedmiocie. Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 10 kwietnia 1991 r. III CZP 76/90

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Między stronami bezsporne było, iż mieszkanie położone przy ul. (…) w Ł. wraz z garażem zostało nabyte w trakcie trwania małżeństwa, przez co weszło ono w skład majątku wspólnego małżonków. Jednocześnie bezspornym było, iż nabycie nastąpiło ze środków pochodzących ze sprzedaży nieruchomości przy ul. (…) w Ł. w wysokości 300.000 zł oraz z darowizny dokonanej przez Z. B. na rzecz wnuka M. Z. (1) w wysokości 120.000 zł. Kwotę 420.000 zł wnioskodawca uzyskał zatem wskutek dokonanych na jego rzecz bez odrębnych zastrzeżeń darowizn, przez co weszła ona do jego majątku osobistego. W ocenie Sądu zatem na uwzględnienie zasługuje zatem wniosek wnioskodawcy o rozliczenie nakładów poniesionych przez niego z jego majątku osobistego na majątek wspólny byłych małżonków.

Sąd nie podziela stanowiska pełnomocnika uczestniczki w tym zakresie, jakoby doszło do rozszerzenia wspólności majątkowej małżeńskiej na kwotę 420.000 zł będącej następnie ceną zakupu mieszkania przy ul. (…) w Ł., albowiem okoliczność ta nie została udowodniona przez uczestniczkę. Wnioskodawca tymczasem wprost zaprzeczył jej twierdzeniom w tym zakresie. Podkreślić również należy, iż okoliczność, że wnioskodawca i uczestniczka wspólnie stanęli do aktu notarialnego, mocą którego zakupili mieszkanie i garaż nie pozbawia wnioskodawcy przysługującego mu uprawnienia do rozliczenia nakładów na podstawie art. 567 KPC

Fakt, że wnioskodawca zgodził się , aby za środki pochodzące z jego majątku osobistego został nabyty składnik majątku wspólnego nie jest jednoznaczny z darowaniem części majątku osobistego na rzecz majątku wspólnego, gdyż przepisy kodeksu w sposób jasny i jednoznaczny regulują instytucję darowizny i tutaj żadne domniemania i rozszerzające interpretacje nie mogą mieć miejsca. Wnioskodawca żadnego jednoznacznego oświadczenia w przedmiocie darowizny nie złożył, wprost zaprzeczył, aby miał taki zamiar . Można równie dobrze przyjąć , że chęć nabycia ww. składników do wspólnego majątku była np. w celu jego wspólnego utrzymania i ewentualnie zwiększania jego wartości. Z chwilą ustania małżeństwa przestaje istnieć między małżonkami wspólność majątkowa łączna a stają się oni współwłaścicielami w częściach i mają prawo rozliczać dokonane nakłady ma majątek wspólny .

Podział majątku i darowizna z majątku wspólnego do majątku osobistego drugiego małżonka

Do aktywów majątku wspólnego byłych małżonków należą zatem wartość prawa odrębnej własności nieruchomości przy ul. (…) w kwocie 427.469 zł, prawa odrębnej własności udziału w lokalu niemieszkalnym w kwocie 20.584 zł, wartość samochodu osobowego marki Mitsubischi Lancer w kwocie 34.100 zł oraz wartości wszystkich ruchomości w kwocie 22.404 zł pomniejszona o poniesiony przez wnioskodawcę z majątku osobistego nakład w wysokości 420.000 zł, co daje kwotę 84.557 zł. Wobec ustalenia, iż udziały małżonków w majątku są równe, wartość udziału przysługującego uczestniczce A. M. wynosi 42.278,50 zł.

Wszystkie składniki majątku Sąd przyznał na wyłączną własność wnioskodawcy M. Z. (1) z obowiązkiem spłaty na rzecz uczestniczki kwoty 42.278,50 zł. Wszystkie składniki majątku byłych małżonków znajdują się bowiem w posiadaniu wnioskodawcy, który stale z nich korzysta. Przyznanie mu wszystkich składników majątku łącznie z ruchomościami pozwoli na zachowanie mieszkania przy ul. (…) w stanie niepogorszonym, umożliwiającym dalsze użytkowanie, a także korzystanie z niego przez wspólnego małoletniego syna wnioskodawcy i uczestniczki w czasie odwiedzin u ojca. Uczestniczka A. M. tymczasem mieszka w K., wyprowadziła się od matki i założyła drugą rodzinę, wobec czego ruchomości znajdujące się w lokalu przy ul. (…) w Ł. byłyby dla niej nieprzydatne. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 9 czerwca 2016 r. I Ns 1575/13

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu