Zgodnie z art. 45 § 1 KRO w brzmieniu obowiązującym przed nowelizacją, która weszła w życie w dniu 20 stycznia 2005 roku (Dz.U. z 2004 r. Nr 162, poz. 1691), każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty (odrębny). Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swego majątku osobistego (odrębnego) na majątek wspólny. Zgodnie zaś z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, wartość nakładu z majątku osobistego (odrębnego) jednego z małżonków na ich majątek wspólny, polegającego na wpłacie dokonanej przez tego małżonka na wkład mieszkaniowy związany ze spółdzielczym prawem do lokalu, odpowiada w chwili podziału tego majątku takiej części wartości spółdzielczego prawa do lokalu, jaką część stanowiła ta wpłata w stosunku do całego wkładu mieszkaniowego wpłaconego przez małżonków, od zgromadzenia którego uzależniony był przydział mieszkania (vide: uchwała z dnia 5 października 1990 roku, III CZP 55/90, OSNCP rok 1991, nr 4, poz. 48, OSP rok 1991, nr 5, poz. 113, Legalis nr 27077, por. uchwałę z dnia 16 grudnia 1980 r., III CZP 46/80, OSNCP rok 1981, nr 11, poz. 206, Legalis nr 22401).
Jak wskazał Sąd Najwyższy, stanowisko to odpowiada zasadom współżycia społecznego, bowiem zwrot nakładu tylko w wysokości jego sumy nominalnej prowadziłby do rażącego pokrzywdzenia tego z małżonków, które dokonało tego nakładu, i uzyskania niczym nieuzasadnionej korzyści przez drugie z małżonków. Ponadto Sąd wyraził pogląd, że takiemu stanowisku nie sprzeciwia się obowiązująca w polskim prawie zasada nominalizmu (art. 358 1§ 1 KC). Odnosi się ona bowiem tylko do zobowiązań, których przedmiotem od chwili ich powstania jest suma pieniężna. Przedmiotem roszczenia o zwrot nakładu jest zaś wartość tego nakładu w chwili jego zwrotu. Jeżeli nakład był poczyniony w postaci wpłaty pieniężnej, roszczenie o jego zwrot nie obejmuje wpłaconej sumy pieniędzy, ale tę wartość – wyrażoną w określonej sumie pieniędzy – która na skutek tego nakładu powstała. Z kolei w postanowieniu z dnia 9 września 2009 roku, V CSK 39/09 (OSNC – Zb. dodatkowy rok 2010 nr B, poz. 62, str. 161, Legalis nr 232755) Sąd Najwyższy stwierdził, że art. 358 1§ 3 KC nie ma zastosowania przy podziale majątku wspólnego. Materialnoprawną podstawą żądania zwrotu wydatków i nakładów na majątek wspólny poczynionych z majątku osobistego jest bowiem art. 45 kro, a w sprawach nieunormowanych stosuje się odpowiednio – z mocy odesłania zamieszczonego w art. 46 KRO – przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. To unormowanie, potwierdzone przez przepisy procesowe (art. 567 § 1 i 3 KPC), ma charakter wyczerpujący, wyłączający korzystanie w jego obrębie z art. 358 1§ 3 KC nawet w sposób odpowiedni. Przy podziale dorobku, w postępowaniu nieprocesowym, nie orzeka się „o zmianie wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia od początku pieniężnego”, lecz uwzględnia się w końcowym rozliczeniu wydatki i nakłady w sposób przyjęty od dawna w judykaturze.
Przykład z praktyki sądowej nr 1
Prowadzi to do konkluzji, iż rozliczenie nominalnej kwoty nakładów poniesionych przez uczestnika postępowania z majątku osobistego na majątek wspólny w postaci wpłat na wkład mieszkaniowy w wysokości 41.183,42 złotych jest oczywiście wadliwe i narusza w sposób istotny unormowanie zawarte w art. 45 § 1 KRO. Prawidłowa ich wysokość powinna zostać wyliczona jako ułamek aktualnej wartości spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego i prawa do miejsca postojowego odpowiadający wartości nakładów uczestnika na ww. na prawa z chwili ich nabycia. Ustalona przez Sąd I instancji wysokość nakładów wyniosła 41.183,42 złotych, a pierwotna wartość powyższych praw wynosiła łącznie 80.685,79 zł (wartość mieszkania 66.810,49 zł – k. 188, wartość miejsca postojowego 13.875,30 zł – k. 535). Z kolei obecna wartość mieszkania i miejsca postojowego wynosi 623.731 złotych (594.398 + 29.333). Zatem aktualna na dzień orzekania wartość nakładów uczestnika na majątek wspólny stanowi w przybliżeniu kwotę 318.363 złotych. Wynika to z faktu, iż wysokość udowodnionych nakładów uczestnika wynosiła ok. 51,04 % wartości ww. nieruchomości (tj. 41.183,42 ÷ 80.685,79 zł 51,04 %). Obecna wartość mieszkania i miejsca postojowego wynosi 623.731 złotych, a 51,04 % tej kwoty to po zaokrągleniu: 318.363 złotych.
Sąd I instancji nieprawidłowo pomniejszył też wysokość udziału uczestnika o całość dokonanych przez niego udziałów. Nakłady te były dokonywane na cały majątek wspólny, a nie na swój udział, a zatem w postępowaniu o podział majątku połowa nakładów przypada na udział wnioskodawczyni, a połowa na udział uczestnika. Zatem z udziału przypadającego wnioskodawczyni należy odjąć 50 % wartości nakładów dokonanych przez uczestnika (tj. 318.636 ÷ 2 = 159.181,50). Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2017 r. XXVII Ca 2932/16
Przykład z praktyki sądowej nr 2
Wartość nakładu z majątku odrębnego jednego z małżonków na ich majątek wspólny, polegającego na wpłacie dokonanej przez tego małżonka na wkład budowlany związany ze spółdzielczym prawem do lokalu, odpowiada w chwili podziału tego majątku takiej części wartości spółdzielczego prawa do lokalu, jaką część stanowiła ta wpłata w stosunku do całego wkładu wpłaconego przez małżonków, od którego zgromadzenia uzależniony był przydział mieszkania (por. np. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 5 października 1990 r., III CZP 55/90, OSNC 1991, nr 4, poz. 48 i z dnia 12 kwietnia 1989 r., III CZP 31/89). Skoro więc przydział przedmiotowego lokalu nastąpił w dniu 10 lipca 1961 r., to należało odnieść kwotę 100 350 zł do wysokości wkładu budowlanego z chwili uzyskania przez wnioskodawczynię przedmiotowego lokalu spółdzielczego tj. jego wartości w 1961 r., a nie wartości tego własnościowego spółdzielczego prawa w 1987 r. Prawo to bowiem dopiero 16 lat później miało wartość 2 418 770 zł. Błąd w rozumowaniu Sądów meriti najlepiej niech uświadomi fakt, że średnie miesięczne wynagrodzenie w 1960 r. wynosiło 1560 zł, a w 1961 r. 1625 zł. Wnioskodawczyni z majątku osobistego wpłaciła więc w tamtym czasie na wkład budowlany około 62 średnie pensje. Tymczasem, wynagrodzenie średnie w 1987 r. wynosiło 29 184 zł. Wartość więc wtedy całego mieszkania wynosiła 82 średnie pensje.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
