Zgodnie z art. 567 § 3 KPC do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku, tj. art. 680-689 KPC, przy czym do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3 KPC (art. 688 KPC). Oznacza to, że w wyniku odesłania drugiego stopnia do postępowania o podział majątku wspólnego mają odpowiednie zastosowanie art. 617, art. 618 § 1, art. 619, art. 621-625 KPC. Z przytoczonych przepisów wynika, że gdy wszyscy uczestnicy postępowania złożą zgodny wniosek, co do sposobu podziału majątku wspólnego, sąd wyda postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych (art. 622 § 2 w związku z art. 621 KPC).
W sytuacji, w której nie ma zgodnego wniosku, co do sposobu podziału majątku wspólnego, pierwszeństwo ma sposób polegający na podziale tych składników majątkowych, które dają się podzielić (ich podział nie jest sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy i nie pociąga za sobą istotnej zmiany rzeczy lub znacznego zmniejszenia jej wartości), i przyznaniu przedmiotów majątkowych tak powstałych i składników majątkowych, które nie dają się podzielić, każdemu z małżonków stosownie do wielkości ich udziałów w majątku wspólnym. Jeżeli podział ten nie będzie w pełni odpowiadał wartości udziałów w majątku wspólnym, sąd zasądzi odpowiednią dopłatę od jednego z małżonków na rzecz drugiego z nich.
Jeżeli opisany w powyższym akapicie sposób podziału majątku wspólnego nie jest możliwy lub celowy, sąd może wszystkie składniki majątku wspólnego przyznać jednemu z małżonków i zasądzić od niego na rzecz drugiego z nich spłatę, odpowiadającą wartości jego udziału w majątku wspólnym. Sąd może również dokonać – co ma jednak miejsce wyjątkowo i dotyczy zwykle nieruchomości – podziału majątku wspólnego przez sprzedaż składników majątku stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.
W literaturze i w orzecznictwie przyjmuje się zgodnie, że Kodeks cywilny preferuje zniesienie współwłasności przez podział rzeczy wspólnej. Wynika to wyraźnie z postanowień art. 211, art. 212 § 2 i art. 214 KC. Jeżeli zniesienie współwłasności następuje na podstawie orzeczenia sądowego, sąd powinien więc przede wszystkim brać pod rozwagę ten sposób wyjścia ze wspólności, chyba że współwłaściciele żądają przyznania rzeczy wspólnej jednemu z nich w zamian za spłatę udziału albo sprzedania jej stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. W wypadku niezgłoszenia takich żądań, sąd powinien ustalić, czy istnieje fizyczna i prawna możliwość podziału, a dopiero, gdy podział jest niedopuszczalny – a przedmiotem podziału jest nieruchomość – znieść współwłasność w sposób określony w art. 212 § 2 bądź art. 214 KC (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 30 października 1978 r., III CRN 214/78, z dnia 15 czerwca 2000 r., II CKN 1061/98, i z dnia 8 maja 2008 r., V CSK 14/08).
Stosując ten sposób podziału, Sąd powinien mieć jednak na względzie całokształt okoliczności mających dla niego znaczenie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2008 r., III CSK 10/08). Powinien też dążyć przy podziale do ukształtowania sytuacji prawnej i ekonomicznej współwłaścicieli w sposób zbliżony do stanu sprzed podziału, tylko wówczas będzie można bowiem stwierdzić, że należne udziały zostały przekształcone w inne prawa, a nie odjęte uprawnionym (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2000 r., IV CKN 1202/00, i z dnia 15 marca 2013 r., V CSK 128/12, nie publ). W postanowieniu z dnia 17 sierpnia 1982 r., III CRN 164/82, Sąd Najwyższy wskazał, że w wypadku objętej podziałem majątku wspólnego nieruchomości mieszkalnej sąd powinien zmierzać – jeżeli jest to możliwe w okolicznościach sprawy – do rozstrzygnięcia zapewniającego obu uczestnikom postępowania zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 stycznia 2016 r. V CSK 252/15
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
