Zgodnie z art. 684 KPC w związku z art. 567 § 3 KPC skład i wartość majątku wspólnego, podlegającego podziałowi ustala sąd. Skład majątku ustala się według stanu istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej, a według cen z chwili orzekania. Przyjmuje się, że obowiązek ustalenia składu i wartości majątku oznacza, że sąd nie jest związany oświadczeniami i wnioskami małżonków w sprawie przynależności poszczególnych przedmiotów do majątku wspólnego, a w razie potrzeby powinien zwrócić uwagę małżonków na potrzebę wskazania całego majątku podlegającego podziałowi. Sąd nie jest natomiast zobowiązany ani upoważniony do prowadzenia z urzędu dochodzeń, czy poza wskazanymi przez uczestników składnikami majątku wspólnego istnieją jeszcze inne składniki majątkowe (zob. nadal aktualne postanowienie SN z 18 stycznia 1968 r., III CRN 97/67).
Z tego wynika, że nie ma przeszkód do poczynienia ustaleń w zakresie składników majątku wspólnego i ich wartości na podstawie zgodnych oświadczeń stron, jeżeli nie budzą one wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy. Specyfika postępowania o podział majątku wspólnego nie wyłącza możliwości stosowania w nim art. 229 KPC, który stanowi, że fakty przyznane nie wymagają dowodu (pogląd utrwalony, zob. np. uzasadnienie postanowienia SN z 29 listopada 2001 r., V CKN 482/00).
W myśl art. 31 § 1 KRO, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963 z późn zm.).
W związku z powyższym należy wskazać, iż oszczędności pochodzące z wynagrodzenia za pracę jednego lub obojga małżonków stanowią majątek wspólny, a tym samym również składnik majątkowy nabyty w zamian za te oszczędności również wchodzi w skład majątku wspólnego.
Z art. 31 § 1 KRO wywieść można domniemanie, że majątek uzyskany w toku trwania wspólności majątkowej małżeńskiej stanowi majątek wspólny małżonków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1998 r., sygn. akt I CKN 830/97, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 06 lutego 2003 r., sygn. akt IV CKN 1721/00). W konsekwencji to ten, kto twierdzi, że składnik majątkowy nabyty w czasie trwania związku małżeńskiego nie wchodzi do majątku wspólnego, ma udowodnić, że dany składnik majątkowy wchodzi do majątku osobistego jednego z małżonków, a nie do majątku wspólnego.
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Wprawdzie przepisy KRO nie ustanawiają domniemania prawnego przynależności składników majątkowych do majątku wspólnego, jednak przy istnieniu powyższej zasady możliwe jest skonstruowanie domniemania faktycznego (art. 231 KPC). Nabycie określonej rzeczy z majątku osobistego małżonka musi wynikać wyraźnie nie tylko z oświadczenia współmałżonka, ale przede wszystkim z całokształtu okoliczności istotnych prawnie z punktu widzenia przepisów KRO (tak m.in.SN w wyroku z dnia 17.05.1985 r., sygn. akt III CKN 119/85, OSPiKA 1986, nr 9-10, poz. 195). O tym, czy nabyty przedmiot majątkowy wejdzie w skład majątku wspólnego, decydują zatem okoliczności obiektywne wskazane w art. 31 w zw. z art. 33 KRO. Zatem dla oceny, czy dany przedmiot wejdzie do majtku wspólnego, w zasadnie nie mają znaczenia oświadczenia małżonków, w szczególności tego z małżonków, który był stroną czynności prawnej skutkującej nabyciem przedmiotu. Przede wszystkim decydujący o zaliczeniu przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego jest czas ich nabycia, bowiem majątkiem tym są objęte przedmioty nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej (art. 31 KRO). Jedynie w ściśle i wyczerpująco wymienionych przez KRO wypadkach nabycie w czasie trwania ustroju wspólności ustawowej przedmiot majątkowy nie zwiększy zasobów majątku wspólnego, lecz stanie się z mocy art. 33 KRO przedmiotem majątku osobistego.
Trzeba podkreślić, iż domniemanie, zgodnie z którym majątek nabyty w trakcie małżeństwa jest wspólny, może zostać obalone. Z tym, iż przynależność określonego składnika majątkowego do majątku osobistego musi udowodnić zainteresowany tym małżonek (tak np. SN w postanowieniu z dnia 06.02.2003 r., sygn. akt IV CKN 1721/2000, LexisNexis nr 377919).
Z art. 31 KRO wynika, że do majątku wspólnego wchodzą przedmiotowy majątkowe nabyte zarówno ze środków pochodzących z majątku wspólnego, jak i ze środków pochodzących z majątku osobistego każdego z małżonków. Wyjątek stanowi surogacja przewidziana w art. 33 pkt 10 KRO. Jeśli chodzi o surogację, to w postępowaniu dowodowym najpierw musi zostać ustalone, że zostały spełnione jej warunki, i dopiero na tej podstawie staje się możliwe stwierdzenie, że przedmiot nabyty zastąpił poprzedni składnik majątku osobistego. Strona, która twierdzi, że nastąpiła surogacja, obowiązana jest wykazać konkretne środki finansowe, z których nastąpiło nabycie przedmiotu majątkowego (tak SN w wyroku z dnia 09.01.2001 r., sygn. akt II CKN 1194/00, LexisNexis nr 388285).
Zgodnie z art. 1037 § 1 KC w zw. z art. 46 KRO podział majątku wspólnego może nastąpić bądź na mocy umowy między małżonkami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek z nich. Sądowy podział majątku powinien obejmować cały majątek. Jednakże z ważnych powodów może być ograniczony do jego części (art. 1038 § 1 KC w zw. z art. 46 KRO). W postępowaniuo podział majątku wspólnego Sąd ustala jego skład i wartość (art. 684 KPC w zw. z art. 567 § 3 KPC). Zasadą jest natomiast, że podział majątku wspólnego obejmuje przedmioty majątkowe, które były składnikami tego majątku w chwili ustania wspólności ustawowej i które istnieją w chwili dokonywania podziału majątku wspólnego.
Nie uwzględnia się zatem przedmiotów, które były objęte wspólnością, ale które zostały zbyte, przy czym wskazuje się, że istotne znaczenie ma sposób zbycia lub zużycia tych przedmiotów. Przedmioty majątkowe zbyte lub zużyte w sposób prawidłowy nie są uwzględniane przy dokonywaniu podziału, natomiast przedmioty majątkowe, które zostały zbyte lub zużyte bezpodstawnie albo roztrwonione, a także przedmioty, które nie weszły do wspólności z winy jednego z małżonków są uwzględniane przy dokonywaniu podziału w ten sposób, że ich wartość zaliczana zostaje na poczet udziału tego z małżonków, którego zawinione zachowanie spowodowało uszczuplenie majątku wspólnego (por. Skowrońska – Bocian E., Rozliczenia majątkowe małżonków, s. 218).
W pierwszej kolejności sąd ustala jakie przedmioty majątkowe podlegają podziałowi. Jako zasadę przyjmuje się, że w toku postępowania o podział majątku wspólnego rozliczeniu podlega całość stosunków majątkowych pomiędzy małżonkami według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej. Przedmiot podziału stanowią składniki majątku wspólnego należące do niego w chwili ustania wspólności a istniejące w chwili dokonywania podziału (postanowienie SN z dnia 27.08.1979 r., sygn. III CRN 137/79, OSNC 1980/2/33, uzasadnienie uchwały SN z dnia 19.05.1989 r., sygn. III CZP 52/89, OSNC 1990/4-5/60i postanowienia SN z dnia 07.04.1994 r., sygn. III CZP 41/94), przy czym przedmiotem podziału są wyłącznie aktywa. Następnie Sąd ustala wartość rynkową praw w chwili podziału.
Zgodnie z art. 31 § 1 KRO majątkiem wspólnym objęte są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Wejście do majątku wspólnego nie jest uzależnione od sposobu nabycia określonego przedmiotu majątkowego. Wspólnością objęte są przedmioty nabyte w sposób pierwotny i pochodny, w drodze czynności prawnej, z mocy samego prawa, na podstawie decyzji administracyjnej, orzeczenia sądowego lub innego zdarzenia, z którym ustawa wiąże nabycie prawa. Z powyższego wynika zatem, że o wejściu określonego przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego decydują kryteria obiektywne.
Spośród trzech sposobów zniesienia współwłasności, przewidzianych przepisami art. 211 i 212 KC w zw. z art. 46 KRO najwłaściwszym, uwzględniającym interesy obu stron postępowania był sposób wskazany w treści art. 212 § 2 KC, a mianowicie przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty drugiego.
Zgodnie z dyspozycją cytowanego już przepisu art. 46 KRO, od chwili ustania wspólności ustawowej stosuje się odpowiednio do majątku, który był nią objęty, przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku, z mocy odwołania zaś zawartego w art. 680 KPC przepisy o zniesieniu współwłasności. W tym miejscu wskazać należy, iż wyraźnie preferowanym przez ustawodawcę sposobem zniesienia współwłasności jest podział rzeczy wspólnej, chyba że byłoby to sprzeczne z przepisami ustawy, społeczno – gospodarczym przeznaczeniem rzeczy, bądź też pociągałoby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości (art. 211 KC) – w przypadku, gdy zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądowego, sąd powinien brać pod uwagę przede wszystkim ten właśnie sposób wyjścia ze współwłasności, chyba że rzecz nie daje się podzielić (art. 212 § 2 KC) albo, że współwłaściciele sami żądają przyznania rzeczy wspólnej jednemu z nich w zamian za spłaty lub sprzedaży, stosowanie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.
Na mocy podwójnego odesłania (art. 46 KRO i art. 1035 KC) do podziału majątku objętego wspólnością ustawową stosuje się przepisy o zniesieniu współwłasności w częściach ułamkowych. Zgodnie z art. 212 § 1 KC jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. W myśl przepisu art. 212 § 3 KC jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia.
W zakresie wydatków i nakładów, czynionych przez byłych małżonków na poczet ich majątku wspólnego, ustawodawca wprowadza dwoistą regulację prawną. Po pierwsze wskazać należy na regulację art. 45 KRO, który w aktualnym brzmieniu stanowi, iż każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności (§ 1). 
Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny (§ 2). Zastosowanie cytowanego przepisu wymaga zatem wykazania, że jeden z małżonków w trakcie trwania wspólności majątkowej poczynił nakłady z majątku odrębnego na majątek wspólny lub odwrotnie albo też dług jednego tylko z małżonków został spłacony z majątku wspólnego.
Z drugiej strony w postępowaniu o podział majątku wspólnego, poza rozliczeniem nakładów i wydatków poczynionych z majątku odrębnego na majątek wspólny i z majątku wspólnego na majątek odrębny w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej następuje także rozliczenie nakładów i wydatków dokonanych przez każde z byłych małżonków w okresie od ustania wspólności do chwili podziału majtku wspólnego. Sąd w postępowaniu działowym dokonuje więc m.in. rozliczeń z tytułu długów obciążających majątek wspólny i spłaconych w okresie między ustaniem wspólności a dokonaniem podziału majątku dorobkowego (orzeczenie SN z dnia 9.09.1976 r., III CRN 83/76, OSPiKA 1977/9/157 i orzeczenie SN z dnia 19.12.1977 r. III CZP 85/77 OSNCP 1978/5/90).
Jednocześnie wskazać trzeba, że do żądań z okresu po ustaniu wspólności nie ma już zastosowania art. 45 k.r. i o., który reguluje zwrot nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny małżonków, a zatem zwrot nakładów czynionych w trakcie trwania wspólności majątkowej. Do rozliczeń między małżonkami z tytułu wydatków i nakładów dokonanych przez jedno z nich w czasie od chwili ustania wspólności do chwili podziału majątku wspólnego – zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 42 k.r. i o. – zastosowanie znajdują przepisy kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych, w tym przede wszystkim art. 207 zd. 2 KC Rozliczenie z tego tytułu następuje co prawda w postępowaniu o podział majątku wspólnego, jednakże procesową podstawę tego rozliczenia stanowią przepisy art. 686 KPC w zw. z art. 567 § 3 KPC, a nie art. 567 § 1 KPC
Podział majątku firmy, spółki czy przedsiębiorstwa
Podział majątku firmy, spółki czy przedsiębiorstwaDywidenda stanowi bowiem o pożytkach cywilnych prawa jakie przynoszą udziały w spółce. Nie ma tutaj podstaw do stosowania art. 33 pkt k.r.io. Taka wierzytelność ze swej istoty mogłaby podlegać obrotowi prawnemu, jak potrącenie, przelew. Podział majątku jest również zdarzeniem prawnym wpływającym na samo uprawnienie. Dokąd więc nie można stwierdzić istnienia prawa podlegającego obrotowi prawnemu, nie można również poddawać go podziałowi. Tymczasem wierzytelność w zakresie zysku wypracowanego przez spółkę albo wręcz o jego wypłatę w tej sprawie nie powstała. Nie zapadła bowiem stosowna uchwała wspólników.
Prawo do zysku jest ogólnym prawem udziałowym, ogólnym w tym sensie, że dla powstania uprawnienia stąd płynącego, wierzytelności, niezbędne jest zaistnienie określonych przesłanek, tutaj podjęcia uchwały przeznaczającej zysk do podziału pomiędzy wspólników.
Zysk wypracowany przez spółkę stanowi jej majątek. Wspólnicy mają prawo o tym majątku zadecydować w zakresie jego przeznaczenia, czyli dokonać jego podziału. Podział ten jednak może nastąpić albo poprzez pozostawienie owego majątku lub jego części w spółce, albo poprzez przyznanie go poszczególnym wspólnikom w postaci dywidendy – w wysokości i w zasadzie w terminach określonych w uchwale.
Art. 191 KSH stanowi, że (§ 1) wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników, z uwzględnieniem przepisu art. 195 § 1; (§ 2) umowa spółki może przewidywać inny sposób podziału zysku, z uwzględnieniem przepisów art. 192-197; (§ 3) jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów (…). Art. 192 KSH głosi, że kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe. Wreszcie w myśl art. 193 KSH (§ 1) uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku; (§ 2) umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do określenia dnia, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy), (§ 3) dzień dywidendy wyznacza się w ciągu dwóch miesięcy od dnia powzięcia uchwały, o której mowa w art. 191 § 1; (§ 4) dywidendę wypłaca się w dniu określonym w uchwale wspólników. Jeżeli uchwała wspólników takiego dnia nie określa, dywidenda jest wypłacana w dniu określonym przez zarząd.
Dodać trzeba, że w braku określenia dnia wypłaty, zasadnym jest zastosowanie art. 455 KC i wezwanie spółki do takiego świadczenia. Jeżeli natomiast mowa o świadczeniu, to wierzytelność o wypłatę zysku przybiera formę roszczenia, które po upływie terminu określonego uchwałą lub w wezwaniu, staje się wymagalne i zdatne do dochodzenia przed sądem. Musiałoby ono być wobec tego skonkretyzowane. Takim, poprzez brak wskazania konkretnych kwot przyznawanych wspólnikom (wspólnikowi) w tej sprawie nie jest.
Zgodnie ze sztuką wewnętrznej legislacji spółek prawa handlowego uchwała o podziale zysku winna jasno wskazywać przeznaczenie zysku; brak wyrażenia o przeznaczeniu na dywidendę czy nawet o jej wypłacie oznacza, że wspólnicy postanowili sobie zysku tego nie przyznawać i nie wypłacać. Jeżeli przy tym uchwała zawiera wyrażenie o przekazaniu zysku np. na kapitał zapasowy, to znaczy, że zysk pozostaje majątkiem spółki, gdyż takim jest każdy z jej kapitałów. Tak jest w tej sprawie.
Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 lutego 2017 r., IV CSK 188/16, sam fakt wypracowania przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością zysku nie uzasadnia stwierdzenia, że wspólnikowi przysługuje prawo majątkowe w postaci stosowego udziału w tym zysku stanowiące dochód w rozumieniu art. 32 § 2 pkt 2 k.r.io.; błędne jest założenie, że zysk przeznaczony w drodze uchwały wspólników na kapitał zakładowy spółki stanowi zysk niepodzielony i jako dochód w rozumieniu art. 32 § 2 pkt 2 k.r.io. podlega rozliczeniu w ramach podziału majątku dorobkowego; zysk nie podzielony to zysk, którym wspólnicy nie rozporządzili w żaden sposób, a nie tylko między siebie w postaci dywidendy, a więc zysk, którego podział nie był przedmiotem uchwały wspólników. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Najwyższy wyraźnie zaznaczył, że należy odróżnić podział zysku między wspólników od podziału w inny sposób, który może służyć wzmocnieniu sytuacji majątkowej spółki, na co wskazuje treść art. 191 § 2 KSH.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięWnioskodawczyni domagała się zaliczenia do majątku wspólnego niewypłaconych zysków z działalności spółki (…) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W ocenie Sądu I instancji wniosek ten nie mógł zostać uwzględniony. Przyczyną jest fakt nie powstania wierzytelności o takiej treści. Domniemana wierzytelność miałaby charakter majątkowy, stanowiąc w świetle prawa rodzinnego o dochodzie z majątku wspólnego, ale i z osobistego każdego z małżonków, o którym mówi art. 31 § 2 pkt 2 k.r.io. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 357/98).
Spółka z o.o. (…) powstała przed zawarciem związku małżeńskiego stron. Nie stanowi zatem przedmiotu majątku wspólnego stron w zakresie substancji tego podmiotu. Jak zasadnie ocenił Sąd Rejonowy wypłacany zysk stanowił przychody majątku wspólnego jako dochody uzyskiwane z majątku odrębnego uczestnika na poczet majątku wspólnego stron. Przy czym dla powstania podstawy dla żądania rozliczenia zysku spółki, podnoszonego przez wnioskodawczynię, konieczne było nie tylko powstanie czystego zysku, zysku netto w majątku spółki ale też wygenerowanie środków z tego tytułu poza spółkę co nie miało miejsca w realiach niniejszej sprawy. Zgromadzenie Wspólników przeznaczało bowiem uzyskany w czasie działalności Spółki zysk netto na podwyższenie kapitału zapasowego z przeznaczeniem do podziału w następnych latach. W ocenie sądu odwoławczego takiego działania nie sposób jest traktować jako prowadzącego do umniejszeniu majątku wspólnego stron. Należy bowiem takie decyzje Spółki traktować jako prowadzące do utrzymania jej płynności finansowej.
Generalnie większość zysku była przeznaczana w (…) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. na kapitał zapasowy. Nawet w latach zgodnego pożycia małżonków dywidenda stanowiła 25% zysku. Oznacza to, że po pierwsze zapadały jednak uchwały o wypłacie zysku, dywidendy, wspólnikom, nie może więc być mowy o nieznajomości takiego sposobu podziału przez wspólników. Po drugie od bardzo wielu lat, przeznaczenie na dywidendę stanowiło jednak znacznie mniejszą część podziału zysku. Nie można więc przyjąć, że uczestnik jako zgromadzenie wspólników celowo nie dokonywał podziału stanowiącego o powstaniu wierzytelności wobec spółki, aby pomniejszyć majątek wspólny stron.
W ocenie Sądu Rejonowego przeznaczenie zysku na kapitał zapasowy spółki nie było również działaniem nagannym, bezpodstawnie uszczuplającym majątek stron kosztem spółki, ukierunkowanym na pokrzywdzenie wnioskodawczyni. Działanie takie w każdej spółce prowadzącej działalność gospodarczą jest uzasadnione ekonomicznie, stanowiąc formę zabezpieczenia przyszłości, w szczególności zaś w spółce, w której choćby przejściowo odnotowuje się spadek zysków, a na pewno stratę. Wspólnicy osobiście zaangażowani faktycznie, ale i majątkowo w działanie spółki, nie traktują zazwyczaj dywidendy jako źródła utrzymania, raczej pobierają ze spółki inne dochody, jak wynagrodzenie za pracę. W spółce (…) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., nadto co właściwie nie było sporne, strony korzystały z majątku spółki również poprzez korzystanie z usług czy dóbr, których koszt ponosiła spółka, ale które służyły stronom tj. z samochodów, telefonów, wyjazdów zagranicznych itp.
W tej sytuacji nie można uznać, że spółka kontrolowana przez uczestnika dysponowała całym swoim majątkiem. Korzyści podatkowe, nie wchodzące w zakres zainteresowania sądu powszechnego, nie pozostają tutaj bez wpływu na w/w ocenę. W powyższych okolicznościach przeznaczenie zysku na powiększenie majątku spółki nie jawi się jako działanie sprzeczne z prawem ani wobec spółki ani wobec majątku wspólnego stron. Innymi słowy, z puntu widzenia ekonomii, ekonomiki działania przedsiębiorstw i łożenia na potrzeby rodziny, nie można działaniom wspólników spółki, czyli samemu uczestnikowi zarzucić działania sprzecznego z prawem ani zasadami współżycia społecznego. Wypada zauważyć, że przy poziomie życia stron, w tym pokrywaniu części jego kosztów majątkiem spółki, trudno jest doszukiwać się jednoznacznie negatywnych intencji w zapewnieniu bezpieczeństwa finansowego spółki, stanowiącej, jak sama wnioskodawczyni wskazywała, podstawę ich utrzymania.
Pozostawienie zysku w spółce nie może też być traktowane jako nakład z majątku wspólnego na osobisty uczestnika. Musiałaby bowiem najpierw powstać wierzytelność, jak wyżej podano, zdatna do obrotu prawnego, by mogła ona zostać przeniesiona z jednej masy majątkowej do innej. Nakład przy tym, to pewna inwestycja na uzyskanie rzeczy lub jej utrzymanie, tak przynajmniej należy je rozumieć w świetle art. 618 KPC Zatem takie nakłady nie powstały.
Z powyższych zacytowanych danych w ocenie sądu odwoławczego jednoznacznie wynika, że kapitał zapasowy dla spółki jest niezbędny dla zachowania w ramach jej działalności płynności finansowej. Po wtóre sumowanie przez apelującą zysku netto Spółki osiągniętego na przestrzeni trwania wspólności małżeńskiej stron, dla żądania rozliczenia tego zysku w ramach podziału majątku wspólnego stron jest niezasadne, skoro w okresie związku małżeńskiego spółka prowadziła działalności gospodarczą wykorzystując dla jej ciągłości pozyskiwany w części lat zysk. Nie ma więc podstaw dla sumowania wartości stanowiących o zysku netto spółki w poszczególnych latach jej działalności. Nie można także pominąć, że spółka (…) po poniesieniu wysokich strat zaprzestała wypłacania dywidendy, także wobec braku zgody w tej mierze kredytującego spółkę banku, kierując uzyskany zysk netto z lat następnych na poczet kapitału zapasowego. Powyższe w ocenie sądu odwoławczego było konsekwencją nie tylko zakazu ustanowionego przez kredytodawcę ale też zmierzało do zachowania celu spółki i jej płynności finansowej. Podnieść należało,, że Zgromadzenie Wspólników zgodnie z umową Spółki oraz art. 191 KSH decydowało o przeznaczeniu zysku netto na podwyższenie kapitału zapasowego z przeznaczeniem do podziału w latach następnych. Takie uchwały nie stanowiły o pomniejszeniu majątku wspólnego stron, lecz stanowiły typowe działania w sytuacji spółki o której w powyższej części uzasadnienia. Nie sposób jest zatem w realiach niniejszej sprawy uznać, że powstała wierzytelność w kwocie 50.969.518,26 zł. z tytułu wypłaty zysku skumulowanego na kapitale zapasowym spółki. Nie sposób jest także uznać za zasadnej argumentacji wnioskodawczyni, iż uczestnik budował majątek osobisty kosztem majątku wspólnego skoro strony żyły na bardzo wysokim poziomie korzystając z dochodów spółki, nieruchomości i samochodów przez nią leasingowanych lub nabywanych.
Skoro nie podjęto uchwał o podziale zysku żądanego przez wnioskodawczynię, nie było podstaw dla żądania jego zapłaty przez inny podmiot. Spółka jest podmiotem prowadzącym działalności gospodarczą, decyzje w tym przedmiocie nie były zależne od innych podmiotów generujących wspólnie majątek wspólny stron. Odrębność tego podmiotu jako niezależna od majątku wspólnego stron w sytuacji braku uchwał o podziale zysku, nie generowała powstania wierzytelności majątku wspólnego stron wobec majątku osobistego uczestnika. Powstanie w spółce zysku nie oznaczało bowiem, że zostanie on wykorzystany na inne cele niż działalność spółki. Z uchwał Zgromadzenia Wspólników wynika, że zysk kierowano na poczet kapitału zapasowego. Podnieść należy, że czysty zysk przeznaczony uchwałą do podziału określamy mianem dywidendy. Nie będziemy mieli więc do czynienia z dywidendą, ale z czystym zyskiem, gdy nie zapadnie stosowna uchwała o podziale por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2017 r., IV CSK 188/16, LEX nr 2321924, w którym słusznie przyjęto, że sam fakt wypracowania przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością zysku nie uzasadnia stwierdzenia, że wspólnikowi przysługuje prawo majątkowe w postaci stosownego udziału w tym zysku, stanowiące dochód w rozumieniu art. 32 § 2 pkt 2 k.r.io. Zatem decyzje tj. uchwały Spółki (…) podejmowane w ramach tej spółki i na jej rzecz w przedmiocie przekazania zysku na poczet kapitału zapasowego z uwagi na specyfikę tego podmiotu, nie mogły być traktowane jako zmierzające do zubożenia majątku wspólnego uczestników postępowania. Zwłaszcza, że były podejmowane na przestrzeni lat, a więc nie tylko w okresie powstałego sporu majątkowego stron.
Spowodowanie, że coś do majątku nie weszło a mogło, rozważenia wymagałoby raczej jako szkoda w znaczeniu utraconych korzyści (art. 415 KC). Aktualne tutaj stają się jednak powyższe analizy co do naganności działań uczestnika jako wspólnika spółki przeznaczającego zysk na majątek spółki, zamiast na dywidendę, której to naganności Sąd nie dostrzegał. Wnioskodawczyni przy tym nie wskazała na nic, co uzasadniałoby uczynienie uchwały nie dokonującej podziału na dywidendę przedmiotem powództwa o uchylenie uchwały w trybie 249 KSH, a co tutaj mogłoby stanowić podstawy do ustalenia czy zachodzą jednak przesłanki do powstania tego typu szkody dla majątku wspólnego. Z powyższych przyczyn skumulowany zysk w (…) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. nie wchodził do majątku wspólnego stron. Postanowienie Sądu Okręgowego – V Wydział Cywilny Odwoławczy. V Ca 616/19
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
