Do majątku wspólnego małżonków należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963, z późn. zm.2)).
Posiadane środki na subkoncie ZUS czy OFE, stanowiące zewidencjonowane tam składki, zgodnie z art. 31 § 2 pkt 4 KRO stanowią składniki majątku wspólnego małżonków. Powiązanie składek na ubezpieczenie emerytalne z zarobkami uzyskiwanymi przez małżonka sprawia, że nie budzi wątpliwości zaliczenie tak zgromadzonych środków do majątku wspólnego. Należy przy tym zaznaczyć, że chodzi tu o środki zgromadzone w czasie trwania ustroju wspólności ustawowej. Fundusze otwarte i pracownicze mogą też być gromadzony w sposób, który spowoduje włączenie ich do majątku wspólnego. Warto zwrócić uwagę, że ustawy normujące otwarte, pracownicze i dobrowolne fundusze emerytalne przewidują możliwość dokonania wypłaty transferowej między tymi funduszami.
Z kolei zgodnie z art. 40e ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963, ze zm.), zwaloryzowane kwoty składek, środków, odsetek za zwłokę i opłaty prolongacyjnej, zewidencjonowane na subkoncie, podlegają podziałowi m.in. w razie rozwodu. Podział musi być dokonany na zasadach określonych w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, dotyczących podziału środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo śmierci.
Jeżeli małżeństwo członka otwartego funduszu uległo rozwiązaniu przez rozwód lub zostało unieważnione, środki zgromadzone na rachunku członka funduszu, przypadające byłemu współmałżonkowi w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków, są przekazywane w ramach wypłaty transferowej na rachunek byłego współmałżonka w otwartym funduszu. Wypłata transferowa jest dokonywana przez otwarty fundusz w terminie po przedstawieniu funduszowi dowodu, że środki zgromadzone na rachunku członka funduszu przypadły byłemu współmałżonkowi.
Jeżeli były współmałżonek uprawniony nie posiada rachunku w otwartym funduszu i nie wskaże rachunku w jakimkolwiek otwartym funduszu, otwarty fundusz, do którego należy drugi z byłych współmałżonków, niezwłocznie otworzy rachunek na nazwisko byłego współmałżonka uprawnionego i przekaże na ten rachunek, w ramach wypłaty transferowej, przypadające mu środki zgromadzone na rachunku jego byłego współmałżonka. Z chwilą otwarcia rachunku były współmałżonek uprawniony uzyskuje członkostwo w funduszu. Fundusz niezwłocznie potwierdza na piśmie warunki członkostwa uprawnionego współmałżonka.
W myśl wprowadzonej zasady przypadające w wyniku podziału majątku byłemu małżonkowi środki na rachunku funduszu, jak i zaewidencjonowane na subkoncie w ZUS, są przekazywane w ramach wypłaty transferowej na rachunek byłego małżonka w otwartym funduszu oraz przenoszone na subkonto w ZUS byłego małżonka.
W świetle powyższych przepisów należy uznać, że w ramach postępowania o podział majątku wspólnego podział jednostek zgromadzonych na otwartym funduszu emerytalnym powinien nastąpić poprzez przyznanie każdemu z małżonków liczby jednostek odpowiadającej ich udziałowi w majątku wspólnym. Za takim stanowiskiem przemawia fakt, że wartość jednostek w otwartym funduszu emerytalnym ma charakter zmienny i tego względu celowe jest, aby w przypadku ustania wspólności majątkowej małżeńskiej przyznać byłym małżonkom taką samą liczbę jednostek uczestnictwa, a nie obciążać któregokolwiek z nich obowiązkiem spłaty lub dopłaty, która nie uwzględni realnej wartości tych jednostek podlegających spieniężeniu dopiero w momencie realizacji prawa do emerytury (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2016 r., V CSK 323/15). Jednocześnie zaznaczyć trzeba, że takie rozstrzygnięcie w tym zakresie nie było celowe w przypadku środków przekazanych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, albowiem już w chwili umorzenia jednostek w otwartych funduszach emerytalnych uzyskały one konkretną wartość pieniężną i w takiej formie zostały zaksięgowane na subkontach prowadzonych przez ten podmiot. Z tego względu przedstawiają one pewną zobiektywizowaną wartość, przy czym celowe jest, aby przyznać je tym podmiotom, na rzecz których zostały zewidencjonowane, gdyż od nich zależy wysokość ich przyszłych świadczeń emerytalnych.
Należy zatem zauważyć, że ustawodawca nie przewidział możliwości przyznania środków zgromadzonych w OFE na rzecz jednego z małżonków ze spłatą na rzecz drugiego małżonka. Celem podziału środków zgromadzonych na kontach emerytalnych w przypadku rozwodu jest wyrównanie, czy uzupełnienie udziałów małżonków w majątku wspólnym podlegającym podziałowi.
Osoby, którym otwarty fundusz emerytalny otworzył rachunek, mają prawo do jednorazowej wypłaty wszystkich środków zgromadzonych na rachunku, w terminie 14 dni od daty złożenia wniosku, w razie:
1) złożenia wniosku wraz z decyzją przyznającą emeryturę, zaopatrzenie emerytalne, emeryturę dla rolników lub uposażenie w stanie spoczynku;
2) nienabycia prawa do emerytury, o ile ukończyły 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn;
3) złożenia wniosku przez osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli zgromadzone na ich rachunku środki w kwocie ustalonej w dniu złożenia wniosku nie są wyższe od kwoty stanowiącej:
a) 50% przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 20 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli otwarcie rachunku nastąpiło przed dniem 1 stycznia 2002 r.,
b) 150% przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 20 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli otwarcie rachunku nastąpiło po dniu 1 stycznia 2002 r.
Przykład z sprawy sądowej nr 1
1. ustalić, że w skład majątku wspólnego małżonków W. H. i B. H. (obecnie W.) o łącznej wartości 1 909 571,64 zł (jeden milion dziewięćset dziewięć tysięcy pięćset siedemdziesiąt jeden złotych i sześćdziesiąt cztery grosze) – nie wliczając jednostek uczestnictwa w OFE – , wchodzą następujące składniki majątkowe:
2. środki zgormadzone przez W. H. na OFE (…), na dzień 5 listopada 2019 roku w wysokości (…), (…) jednostek rozrachunkowych o ówczesnej wartości 119 592,41 zł (sto dziewiętnaście tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt dwa złote i czterdzieści jeden groszy),
3. środki zgormadzone przez B. W. na OFE (…) na dzień 5 listopada 2019 roku w wysokości (…), (…) jednostek rozrachunkowych o ówczesnej wartości 51 841,12 zł (pięćdziesiąt jeden tysięcy osiemset czterdzieści jeden złotych i dwanaście groszy),
4. przyznać W. H. połowę środków zgormadzonych przez B. W. na OFE (…), które na dzień 5 listopada 2019 roku stanowiły równowartość (…), (…) jednostek rozrachunkowych, przy uwzględnieniu umorzenia 51,5% tych środków na mocy art. 23 ust. 1 ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych z dnia 6 grudnia 2013 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 1717) to jest 338, (…) jednostek rozrachunkowych;
5. przyznać B. W. połowę środków zgormadzonych przez W. H. na OFE (…), które na dzień 5 listopada 2019 roku stanowiły równowartość (…), (…) jednostek rozrachunkowych, przy uwzględnieniu umorzenia 51,5% tych środków na mocy art. 23 ust. 1 ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych z dnia 6 grudnia 2013 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 1717) to jest 779, (…) jednostek rozrachunkowych;
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2
I. ustalić, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni B. M. (1) oraz M. T. wchodzą:40. 509,72542 jednostek rozrachunkowych zgromadzonych przez M. T.w A. Otwartym Funduszu Emerytalnym A. (…),
41. 262,6889 jednostek rozrachunkowych zgromadzonych przez B. M. (1) w N.-N. Otwartym Funduszu Emerytalnym,
42. kwota 33299,58 zł zaewidencjonowana na subkoncie M. T. w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, 4
3. kwota 18000,54 zł zaewidencjonowana na subkoncie B. M. (1) w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych,
II. dokonać podziału majątku wspólnego w ten sposób, że:
3. jednostki rozrachunkowe opisane w pkt I ppkt 40 przyznać wnioskodawczynii uczestnikowi po 50% każdemu z nich,
4. jednostki rozrachunkowe opisane w pkt I ppkt 41 przyznać wnioskodawczynii uczestnikowi po 50% każdemu z nich,
5. środki opisane w pkt I ppkt 42 przyznać wnioskodawczyni i uczestnikowi po 50% każdemu z nich,
6. środki opisane w pkt I ppkt 43 przyznać wnioskodawczyni i uczestnikowi po 50% każdemu z nich;
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 3
I. ustalić, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków wchodzą:
1. składki zaewidencjonowane na subkoncie emerytalnym uczestniczki w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w wysokości 46.084,81 (czterdzieści sześć tysięcy osiemdziesiąt cztery 81/100) zł,
2. składki zaewidencjonowane na subkoncie emerytalnym wnioskodawcy w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w wysokości 12.118,13 (dwanaście tysięcy sto osiemnaście 13/100) zł,
3. środki zgromadzone na rachunku uczestniczki w (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. w wysokości 938, (…) jednostek rozrachunkowych,
4. środki zgromadzone na rachunku wnioskodawcy w (…) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. w wysokości 318, (…) jednostek rozrachunkowych,
II. dokonać podziału majątku wspólnego opisanego w punktach I. orzeczenia, w ten sposób, że przyznać wnioskodawcy połowę składek i jednostek rozrachunkowych opisanych w punkcie I. postanowienia, zaś uczestniczce połowę składek i jednostek rozrachunkowych opisanych w jego punkcie I.,
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 4
Uczestniczka żądała nadto dokonania podziału środków zgromadzonych w ZUS i na rachunkach otwartych funduszy emerytalnych. Wnioskodawca podnosił, że podziałowi mogą podlegać jedynie środki zgromadzone w trakcie trwania związku małżeńskiego.
Liczbę i wartość środków ustalono na podstawie dokumentów – pism otwartych funduszy emerytalnych, jak i ZUS O) S. na k. 384, 401, 355, 644, 657 i 658 akt, których wiarygodność nie była kwestionowana przez strony i nie budziła wątpliwości Sądu.
W ocenie Sądu uzasadnionym było stanowisko, że podziałowi podlegały środki zgromadzone w trakcie trwania małżeństwa. Jeśli chodzi o środki zgromadzone na subkontach ZUS, wyliczył je ten organ w pismach na k. 657 i 658 akt.
W odniesieniu do środków zgromadzonych na rachunkach OFE Sąd ustalił na podstawie pism na k. 384 i 401, 469, 644 akt, że na dzień zawarcia małżeństwa wnioskodawca zgromadził 755, (…) jednostek rozrachunkowych, a na dzień ustania wspólności było 1500, (…). W tej sytuacji przyjęto, że od daty zawarcia małżeństwa do daty uprawomocnienia się wyroku rozwodowego wnioskodawca zgromadził 745, (…) jednostek rozrachunkowych (1500, (…) -755, (…)), z których umorzono i przekazano do ZUS 51,5 % (czyli 384, (…)). Po umorzeniu i przekazaniu pozostawało 361, (…) jednostek o wartości aktualnej 44,56 zł.
Sąd ustalił na podstawie pism na k. 355 i 401, 469 akt, że na dzień zawarcia małżeństwa uczestniczka zgromadziła 198, (…) jednostek rozrachunkowych, a na dzień ustania wspólności było 773, (…). W tej sytuacji przyjęto, że od daty zawarcia małżeństwa do daty uprawomocnienia się wyroku rozwodowego uczestniczka zgromadziła 575,515 jednostek rozrachunkowych (773, (…) – 198, (…)), z których umorzono i przekazano do ZUS 51,5 % (czyli 296, (…)). Po umorzeniu i przekazaniu pozostawało 279, (…) jednostek o wartości aktualnej 44,56 zł.
I. ustalić, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków wchodzą:
B. środki zgromadzone na rachunkach otwartych funduszy emerytalnych oraz kwoty składek zaewidencjonowanych na subkontach prowadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych:
1) środki finansowe zaewidencjonowane przez ZUS na subkoncie ubezpieczonego wnioskodawcy A. M. z uwzględnieniem umorzonych przez OFE jednostek rozrachunkowych przekazanych do ZUS, zgromadzone w wysokości 36.684,34 zł (trzydzieści sześć tysięcy sześćset osiemdziesiąt cztery złote i 34/100),
2) środki finansowe zaewidencjonowane na subkoncie ubezpieczonej uczestniczki M. K. (1) z uwzględnieniem umorzonych przez OFE jednostek rozrachunkowych przekazanych do ZUS, zgromadzone w wysokości 20.032,16 zł (dwadzieścia tysięcy trzydzieści dwa złote i 16/100),
3) środki zgromadzone w Otwartym Funduszu Emerytalnym N.-N. w W. w wysokości 361, (…) jednostek rozrachunkowych na rachunku wnioskodawcy A. M. o wartości 16.115,88 zł,
4) środki zgromadzone w Otwartym Funduszu Emerytalnym N.-N. w W. w wysokości 279, (…) jednostek rozrachunkowych na rachunku uczestniczki M. K. (1) o wartości 12.437,80 zł;
II. dokonać podziału majątku wspólnego opisanego w pkt I. B. w ten sposób, że:
1) przyznać wnioskodawcy A. M. połowę środków finansowych zaewidencjonowanych na subkoncie ubezpieczonej uczestniczki M. K. (1) z uwzględnieniem umorzonych przez OFE jednostek rozrachunkowych przekazanych do ZUS, zgromadzonych w wysokości 10.016,08 zł (dziesięć tysięcy szesnaście złotych 08/100),
2) przyznać uczestniczce M. K. (1) połowę środków finansowych zaewidencjonowanych na subkoncie ubezpieczonego wnioskodawcy A. M. z uwzględnieniem umorzonych przez OFE jednostek rozrachunkowych przekazanych do ZUS, zgromadzonych za okres od 07.08.2004 do 09.12.2013 r., w wysokości 18.342,17zł (osiemnaście tysięcy trzysta czterdzieści dwa złote i 17/100),
3/przyznać wnioskodawcy A. M. połowę środków zgromadzonych w Otwartym Funduszu Emerytalnym N.-N. w W. na rachunku uczestniczki M. K. (1)
4) przyznać uczestniczce M. K. (1) połowę środków zgromadzonych w Otwartym Funduszu Emerytalnym N.-N. w W. na rachunku wnioskodawcy A. M.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.