Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Przedawnienie rozliczenia konkubinatu

Konkubinat jest prawnie nieuregulowaną trwałą wspólnotą życiową mężczyzny i kobiety, której cechą charakterystyczną jest między innymi wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego. Z uwagi na fakt, że przepisy nie regulują kwestii majątkowych związanych z konkubinatem, należy stwierdzić, że sam fakt pozostawania w takim związku nie rodzi sam z siebie dalszych skutków prawno-majątkowych. Powszechnie też przyjmuje się, że do rozliczenia konkubinatu nie można stosować ani wprost ani przez analogię, przepisów z zakresu małżeńskich stosunków majątkowych (por. m.in. uchwałę z dnia 30 stycznia 1986 r., III CZP 79/85, OSNCP 1987 r., Nr 1, poz. 2 i wyrok z dnia 16 maja 2000 r., IV CKN 32/00, OSNC 2000 r. Nr 12, poz. 222). W przeciwieństwie bowiem do związku małżeńskiego oraz małżeńskiej wspólności ustawowej, w przypadku konkubinatu z samego faktu wspólnego pożycia stron, prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego, nie wynika domniemanie współwłasności (wspólności) poszczególnych rzeczy.(vide uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 12 czerwca 2014 roku w sprawie I ACa 601/13).

Kwestia rozliczeń majątkowych po ustaniu trwałego związku faktycznego nie została uregulowana w ustawie. Zawarte w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym przepisy, dotyczące stosunków majątkowych małżeńskich, w tym rozliczeń następujących po ustaniu wspólności, nie mogą znaleźć zastosowania do rozliczeń po ustaniu trwałego związku faktycznego. Oznaczałoby to bowiem zrównanie w pewnym zakresie małżeństwa oraz związku nieformalnego, do czego brak podstawy prawnej (wskazuje się na tę okoliczność także w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1986 r., III CZP 79/85, OSNCP 1987 r. Nr 1, poz. 2).

Konieczność dokonania takich rozliczeń nie budzi przy tym wątpliwości. Zarówno zatem doktryna, jak i orzecznictwo poszukują ich podstawy prawnej. Wskazywane są następujące możliwości: odpowiednie (lub analogiczne) zastosowanie przepisów o wspólności majątkowej małżeńskiej, zastosowanie przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych i znoszeniu tej współwłasności, zastosowanie przepisów o spółce cywilnej oraz zastosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Z przyczyn, o których była już mowa, w sposób kategoryczny należy wykluczyć możliwość stosowania przepisów o wspólności majątkowej małżeńskiej. Otwarta pozostaje natomiast kwestia zastosowania pozostałych uregulowań. Nie jest wykluczone zastosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu do rozliczeń majątkowych konkubentów. (vide uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2000 r. w sprawie IV CKN 32/00 OSNC 2000-12-222). Przyjąć należy, że taka podstawa może dotyczyć także wzajemnych rozliczeń w zakresie nieruchomości nabytych w trakcie konkubinatu, za pieniądze obojga, przy ujawnieniu w księdze wieczystej, jako właściciela jedynie jednego z nich.

Roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przedawniają się z upływem lat 6 (art. 118 KC), są to roszczenia bezterminowe, termin przedawnienia nie biegnie w trakcie trwania konkubinatu. Roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia – tak jak zobowiązania, w których termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania – stają się wymagalne bezzwłocznie po wezwaniu wzbogaconego do wydania korzyści. Od tego też momentu rozpoczyna się bieg terminu przedawnienia roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia. Konkubinat dlatego rozlicza się na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, który rozpoczyna bieg po rozstaniu partnerów.

Przykład sprawy Sądowej

W sprawie tej nie ma wątpliwości, że strony pozostawały w 20-letnim faktycznym związku. Funkcjonowały jak w małżeństwie. Niektórzy świadkowie nie wiedzieli przez długi czas, że to jedynie związek nieformalny. Związek ten zakończył się, kiedy pozwany związał się z kolejną partnerką, z którą wiąże dalsze plany życiowe, uznając jednocześnie, że powódka w żądnej mierze nie przyczyniła się powstania majątku, będącego formalnie jego własnością.

W okolicznościach niniejszej sprawy przyjąć jednak trzeba, że stosunki majątkowe pomiędzy konkubentami były ukształtowane w ten sposób, że gospodarowali oni i pomnażali majątek wspólnym wysiłkiem, dzięki różnym inicjatywom gospodarczym obojga, nie rozliczając wnoszonych dochodów i ponoszonych wydatków, które traktowane były jako jednakowe. Obie strony pracowały, zarabiały, wspólnie nabywały rzeczy ruchome, z których też w jednakowym stopniu korzystały i posiadały. Pozwany kupił szereg nieruchomości, zostało kupione wyposażenie dla posiadłości w R., tam czynione były inwestycje, nadzorowane przez powódkę. To ona zajęła się budową domu i jego urządzeniem, a także zagospodarowaniem terenu wokół domu. Wyręczała tym samym pozwanego, umożliwiając mu koncentrację na działalności gospodarczej.

Sąd uznał, że spór sprowadzał się do kwestii, jakie stronom przysługiwały udziały w majątku dorobkowym. Pozwany jest właścicielem większości nieruchomości i ruchomości, które zostały nabyte w trakcie konkubinatu. Jednakże majątek nabywany w trakcie pozostawania w trwałym związku stron był nabywany z dochodów uzyskiwanych wspólnie z prowadzonej działalności gospodarczej. Sąd ustalił, iż stronom przysługiwały równe udziały w majątku dorobkowym.

Rozliczeniu w niniejszej sprawie podlegały: wartość nieruchomości zabudowanej o nr 50 o obszarze 1,8070 ha, położonej w miejscowości R., gmina C. z naniesieniami budowlanymi w postaci budynku inwentarzowego do hodowli zwierząt o powierzchni 1433 m2 oraz urządzeń, nasadzeń i ogrodzenia na ww nieruchomości, wartość nieruchomości zabudowanej nr 37 o powierzchni 8,289 m2, zlokalizowanej w miejscowości R., z naniesieniami budowlanymi: budynek mieszkalny, budynek inwentarski (stajnia), garaż, staw, wartość nieruchomości niezabudowanej nr 54 o powierzchni 1,8707 ha w miejscowości R., wartość nieruchomości niezabudowanej nr 12/15 o powierzchni 1,063 m2 zlokalizowanej w miejscowości C., wartość nieruchomości gruntowej o nr 109 o powierzchni 24,840 m2 położonej w obrębie R. oraz wartość ruchomości wskazanych w piśmie procesowym powódki z dnia 31 października 2012 r. Wartość wszystkich nieruchomości wynosi obecnie 861.000 zł: w tym wartość niezabudowanej nieruchomości, położonej w miejscowości C. o powierzchni 1.063 m2 wynosi 46.000 zł, wartość niezabudowanej nieruchomości rolnej, położonej w miejscowości R. o powierzchni 24,840 m2 wynosi 64.000 zł, wartość niezabudowanej nieruchomości budowlanej położonej w miejscowości R. o powierzchni 18.707 m2 wynosi 55.000 zł, wartość zabudowanej nieruchomości położonej w miejscowości R. o powierzchni 8289 m2 wynosi 128.000 zł, wartość nieruchomości rekreacyjnej położonej w miejscowości R. o powierzchni 1990 m2 wynosi 35.000 zł, wartość domu mieszkalnego stron o powierzchni użytkowej 166,58 m2, rok budowy 2001 łącznie z zagospodarowaniem terenu wynosi 302.000 zł, wartość budynku inwentarskiego (stajni) o powierzchni użytkowej 36,1 m2, rok budowy 2001 wynosi 38.000 zł, wartość budynku gospodarczego o powierzchni użytkowej 90,42 m2, rok budowy 2001 wynosi 66.000 zł, wartość budynku inwentarskiego (stajnia) o powierzchni użytkowej 143,65 m2 rok budowy 2003 wynosi 127.000 zł. Uznając, że powódka w równym stopniu z pozwanym przyczyniła się do stanu tego majątku, powódce należy się zwrot połowy wartości tych nieruchomości -w sumie kwota 430.500 zł (861.000/2). Oprócz tych nieruchomości w skład majątku wspólnego stron wchodzą ruchomości, stanowiące wyposażenie domu, stajni i inne. Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego wartość tych ruchomości, należących do powódki Sąd określił na kwotę 143.229 zł. Natomiast ruchomości należące do pozwanego zostały udowodnione do wysokości 37.450zł. Ostatecznie Sąd zasądził od C. R. na rzecz U. L. kwotę 573.729 zł wraz z ustawowymi odsetkami. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi – I Wydział Cywilny z dnia 20 stycznia 2016 r. I ACa 1055/15

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu