Art. 898 § 2 zd. 1 KC wyjaśnia, że zwrot przedmiotu darowizny następuje stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, co oznacza, że podstawową formą, w jakiej obdarowany powinien zaspokoić darczyńcę jest wydanie otrzymanej korzyści w naturze. Dopiero gdyby to nie było możliwe, ciąży na nim obowiązek zwrotu wartości wzbogacenia. Postanowieniem szczególnym w stosunku do wskazanych zasad ogólnych jest przewidziana w art. 408 § 3 KC możliwość orzeczenia o zamianie obowiązku wydania korzyści w naturze na zwrot wartości tej korzyści w pieniądzu wówczas, kiedy żądający wydania korzyści jest zobowiązany do zwrotu bezpodstawnie wzbogaconemu poczynionych przez niego nakładów.
Przewidziana w art. 408 § 3 KC możliwość przejścia na rozliczenie pieniężne i pozostawienia przedmiotu bezpodstawnego wzbogacenia w rękach wzbogaconego nie jest automatyczną konsekwencją ustalenia, że wzbogacony poczynił nakłady na przedmiot wzbogacenia. Konieczne jest ponadto stwierdzenie, że żądający zwrotu korzyści jest zobowiązany do zwrotu tych nakładów, a ponadto zgłoszenie żądania zastosowania przewidzianego w tym przepisie rozliczenia przez jedną ze stron. Zainteresowany formułą rozliczenia wartości wzbogacenia może być niekiedy żądający zwrotu przedmiotu wzbogacenia powód (który nie potrzebuje zmienionego w wyniku nakładów przedmiotu i nie chce zwracać wartości tych nakładów), ale także do takiego rozwiązania może dążyć pozwany, przeciwko któremu kierowane jest powództwo mające na celu odzyskanie przedmiotu wzbogacenia (np. z powodu świadomości, że stan majątkowy powoda nie pozwoli ma na odzyskanie nakładów). Nie jest więc tak, że orzeczenie wywiedzione z art. 408 § 3 KC wymaga sformułowania powództwa o zapłatę, rozstrzygnięcie takie może bowiem zapaść także wówczas, kiedy zażąda go pozwany, sprzeciwiający się uwzględnieniu powództwa zmierzającego do odzyskania przysporzenia w naturze.
Art. 408 § 3 KC nie może zostać zastosowany, jeśli darczyńca uprawniony do żądania zwrotu przedmiotu darowizny wyraźnie zastrzeże, że nie chce korzystać z możliwości przewidzianej w tym przepisie. Pogląd ten został rozwinięty w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 1987 r. (III CRN 152/87, OSNC 1988/12/178), w którym wyjaśniono, że z uwagi na obowiązującą w procesie cywilnym zasadę dyspozycyjności orzekanie z urzędu wynikać musi z konkretnego przepisu prawa. Przepisem takim nie jest art. 408 § 3 KC, który nie wprowadza powinności ani konieczności orzeczenia przez sąd według przewidzianych w nim zasad. Konieczne jest więc zgłoszenie stosownego żądania przez powoda lub podniesienie zarzutu prawa materialnego dotyczącego nakładów przez pozwanego. W braku tego rodzaju żądań sąd orzeka o zwrocie wzbogacenia według ogólnej zasady przewidzianej w art. 405 KC. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 6 sierpnia 2014 r. I CSK 592/13
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
