Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. Nr 35, poz. 230, t.j.: Dz.U. 2007 r. Nr 70, poz. 473) ustanawiając w przepisie art. 21 ust. 2 zasadę dobrowolności poddania się leczeniu przez osoby uzależnione od alkoholu, dopuściła określone w niej wyjątki od powyższej zasady. Wyjątki te zostały podyktowane ważnymi względami społecznymi i dotyczą one osób, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylają się od pracy albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny i które nie poddają się dobrowolnemu leczeniu.
Stosownie do treści przepisu art. 26 ustawy takie osoby, jeżeli są uzależnione od alkoholu, można zobowiązać do poddania się leczeniu w stacjonarnym lub niestacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego, a o obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu orzeka sąd ( art. 25 ust. 2, art. 29). Nałożenie przez sąd obowiązku poddania się leczeniu stanowi wyjątek od zasady dobrowolności leczenia przewidzianej w art. 21 ust. 2 zdanie drugie ustawy. Postępowanie ma na celu ustalenie, czy w stosunku do osoby, której dotyczy, istnieją ustawowe przesłanki do poddania jej obowiązkowi leczenia, a w wypadku istnienia takich podstaw, czy leczenie to powinno mieć miejsce w stacjonarnym czy niestacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego.
Orzeczenie o zastosowaniu przymusu takiego leczenia w sposób bardzo wyraźny dotyczy jednostki oraz jej praw związanych z ochroną zdrowia, a także wolności wyboru co do poddania się leczeniu lub zaniechania tegoż, nakładając bardzo istotne ograniczenia w zakresie praw osobistych takich jak zdrowie i wolność. Prawa te zaliczane do fundamentalnych dóbr osobistych obywateli pozostają pod ochroną Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., przy czym prawo do wolności osobistej chronione jest w dziale zatytułowanym „wolność i prawa osobiste”, zaś prawo do ochrony zdrowia – w dziale zatytułowanym „wolność i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne”.
Z powyższych względów orzeczenia sądów w zakresie zastosowania przymusu leczenia, stanowiącego wyjątek od zasady wyrażonej w treści art. 21 ust. 2 zdanie drugie ustawy, winny być, zważywszy na sferę praw osobistych, poprzedzone pogłębionym postępowaniem dowodowym, jak również analizą, czy zachowanie takiej osoby mieści się w katalogu wyjątków określonych w treści art. 26 ustawy (patrz: wyrok TK z dnia 4.07.2006 r. w sprawie K 43/05, OTK-A 2006/7/78). Pamiętać przy tym należy, że model przymusowego leczenia osób uzależnionych od alkoholu został wprowadzony w Polsce jeszcze w latach pięćdziesiątych wobec osób, które swym postępowaniem powodowały rozkład życia rodzinnego, demoralizowały nieletnich, zagrażały bezpieczeństwu otoczenia albo zakłócały systematycznie spokój lub porządek publiczny (tak: B. Jaworska – Dębska, Spór wokół modelu polskiej regulacji alkoholowej. Zagadnienia administracyjnoprawne, Łódź 1995, s. 142). Wynikający z obowiązującej ustawy antyalkoholowej obowiązek leczenia odwykowego stanowi „prawną formę ochrony społecznej przed kwalifikowaną grupą osób uzależnionych od alkoholu, których postępowanie godzi w interesy otoczenia” (op. cit., s. 150). Posługiwanie się tym środkiem ze względu na powodowanie przez osobę uzależnioną rozkładu życia rodzinnego budziło wątpliwości części doktryny co do posługiwania się przymusem dla osiągnięcia właściwego kształtu stosunków rodzinnych (tak: A. Gubiński, Przymusowe leczenie alkoholików – czy i kiedy?, „Problemy alkoholizmu”, nr 2/1992, s. 5).
Wskazywano także na nikłe efekty terapeutyczne uzyskiwane u pacjentów pozbawionych pozytywnej motywacji (B. Woronowicz, Nie można leczyć wbrew woli pacjenta, „Problemy alkoholizmu”, nr 2/1992, s. 3), znaczenie dobrowolności leczenia (M. Safjan, O przymusie leczenia odwykowego, „Problemy alkoholizmu”, nr 10/1982, s. 5 i n.), negatywne konsekwencje leczenia odwykowego podejmowanego wbrew woli uzależnionych (J. Morawski, Podstawy antropologiczne i aksjologiczne. Prawo o leczeniu uzależnień, „Problemy alkoholizmu”, nr 8-9/1992, s. 5). We współczesnej literaturze poświęconej zagadnieniu leczenia odwykowego wskazuje się, że przymus leczenia uzależnienia od alkoholu jest nie do przyjęcia w nowoczesnym państwie demokratycznym jako działanie „szkodliwe zarówno społecznie, jak i z terapeutycznego punktu widzenia” (tak: B. Jaworska-Dębska, op. cit., s. 153 i nast., patrz też: wyrok TK z dnia 4.07.2006 r. w sprawie K 43/05 OTK-A 2006/7/78).
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięSąd Rejonowy ustalił w sprawie, że R. S. ma 67 lat. Zamieszkuje w K. wraz żoną E. S. a także córką. Od kilku lat jest na emeryturze. Uzyskuje świadczenie w wysokości 1300 zł miesięcznie . Leczy się na nadciśnienie. od lat nadużywa alkoholu. Będąc pod wpływem alkoholu uczestnik postępowania staje się agresywny wszczyna awantury domowe podczas których wypowiada groźby pod adresem żony a także używa względem żony i córki wulgarnych słów. W okresie ostatnich 2 lat funkcjonariusze wielokrotnie interweniowali w miejscu zamieszkania uczestnika postępowania. W rodzinie p. S. została wdrożona procedura tzw niebieskiej karty. R. S. dwukrotnie został zatrzymany do wytrzeźwienia. Do chwili obecnej uczestnik postępowania nie leczył się odwykowo ani psychiatrycznie . Uczestnik postępowania R. S. ujawnia cechy zespołu zależności alkoholowej w postaci silnego pragnienia lub poczucia przymusu picia, upośledzenia zdolności kontrolowania zachowań związanych z piciem, zmienionej tolerancji na alkohol , występowania objawów zespołu abstynenckiego, narastającego zaniedbywania alternatywnych przyjemności lub zainteresowań, a także picia alkoholu pomimo wiedzy o jego szkodliwych następstwach dla własnej osoby; objawy te zdaniem biegłych są wskazaniem do podjęcia leczenie odwykowego.
Podkreślenia wymaga, że w aktach znajduje się wniosek żony uczestnika o wszczęcie takiego postępowania, w którym przytoczone okoliczności znajdują potwierdzenie zarówno w opinii biegłych, jak i w wyjaśnieniach samego uczestnika, a ponadto sam uczestnik postępowania wskazał na fakt wszczęcia już sprawa o rozwód z powództwa jego zony, co jest konsekwencją utrzymującego się rozkładu pożycia małżeńskiego, na który nie bez wpływu pozostaje uzależnienie uczestnika od alkoholu.
Sąd Rejonowy zważył, że uczestnik postępowania R. S. jest uzależniony od alkoholu i związku z tym swoim zachowaniem powoduje rozkład życia rodzinnego. Dlatego na podstawie art. 26 ust. 1ustawy z dnia 26 października 1982r o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. Nr.35, poz. 230 z 1982r ze zm.), orzekł o sposobie leczenia uwzględniając wnioski biegłych , a także negatywne stanowisko uczestnika co do potrzeby podejmowania w jego sytuacji jakiejkolwiek terapii odwykowej. O ustanowieniu kuratora orzekł na podstawie art. 31 ust. 1powołanej ustawy. Postanowienie Sądu Okręgowego – II Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 4 września 2014 r. II Ca 226/14
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
