Przepisy art. 840–843 KPC pozostają w bezpośrednim i ścisłym związku z zasadą wyrażoną w art. 804 KPC, w myśl której organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Regulacje te otwierają zatem drogę procesu dla dłużnika i osoby trzeciej w celu obrony przed postępowaniem egzekucyjnym w przypadku, gdy postępowanie to narusza ich prawa podmiotowe (wynikające z prawa materialnego). Jednym z powództw przeciwegzekucyjnych jest powództwo opozycyjne z art. 840 KPC (o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego).
Przepis art. 840 § 1 pkt 2 KPC stanowi, że dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne. Gdy upływ terminu przedawnienia nastąpił po powstaniu tytułu egzekucyjnego, właściwym postępowaniem dla podniesienia zarzutu przedawnienia jest powództwo opozycyjne z art. 840 § 1 pkt 2 KPC. W pozwie dłużnik winien wskazać, że uchyla się od spełnienia świadczenia z powodu upływu terminu przedawnienia. Takie oświadczenie dłużnika, spełniające warunki z art. 61 KC, powoduje, że zobowiązanie, jako naturalne, nie może być egzekwowane. Jest to pogląd ugruntowany już w orzecznictwie Sądu Najwyższego i aprobowany przez piśmiennictwo. W postępowaniach poprzedzających postępowanie egzekucyjne (a więc m.in. w postępowaniu klauzulowym), a także w postępowaniu egzekucyjnym toczącym się przed organem egzekucyjnym (sądem, komornikiem), zarzut przedawnienia jest bezskuteczny i wymyka się spod kognicji sądu i komornika. Organy, przed którymi toczą się te postępowania, nie mają kompetencji do badania skuteczności materialnej roszczenia.
Niedopuszczalność powództwa przeciwegzekucyjnego po wykonaniu tytułu wykonawczego nie zamyka powodowi możliwości dochodzenia jego uprawnień w innym postępowaniu. Takiego zdania był Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 stycznia 1978 r. z tezą: „Powództwo przeciwegzekucyjne przewidziane w art. 840 KPC nie jest dopuszczalne po wykonaniu tytułu wykonawczego. Nie zamyka to jednak powodowi możliwości dochodzenia swych uprawnień w innym postępowaniu”. Również w wyroku z dnia 12 lutego 2015 r. Sąd Najwyższy wskazał, że przedawnienie roszczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym może nastąpić po jego uzyskaniu, a więc po wydaniu prawomocnego orzeczenia. Nie może zatem być mowy o podważaniu w sprawie takiego prawomocnego wyroku posiadającego przymiot powagi rzeczy osądzonej, skoro roszczenia nieskonkretyzowane również ulegają przedawnieniu (art. 125 § 1 KC). Następstwem upływu tego przedawnienia jest uprawnienie dłużnika do uchylenia się od obowiązku zaspokojenia przedawnionego roszczenia.
Jeżeli wierzyciel dysponuje tytułem wykonawczym, a dłużnik nie wniósł skutecznego powództwa opozycyjnego, to – co do zasady – wierzyciel jest uprawniony do wszczęcia i prowadzenia egzekucji świadczenia wynikającego z tego tytułu również wówczas, gdy stwierdzone tym tytułem świadczenie jest przedawnione czy spełnione.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięPozwem wniesionym do Sądu powód G. S. wniósł o pozbawienie wykonalności ugody sądowej zawartej przed Sądem Rejonowym na mocy której powód zobowiązał się łożyć na utrzymanie małoletnich J. i A. S. alimenty w kwocie po 250 zł miesięcznie, płatne z góry do dnia 20 każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat. W uzasadnieniu żądania wskazano, że ww. ugoda sądowa zaopatrzona została w dniu 3 czerwca w klauzulę wykonalności. Powód ustalone ugodą alimenty płaci regularnie – bezpośrednio do rąk matki małoletnich. Pomimo to, A. A. (1) zwróciła się do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Postępowanie zarejestrowane zostało i jest dalej prowadzone, pomimo iż powód w miarę możliwości płaci ustalone ugodą alimenty do rąk matki małoletnich.
Na rozprawie w dniu 4 lipca powód ostatecznie sprecyzował żądanie pozwu i wniósł o pozbawienie wykonalności ww. tytułu wykonawczego za okres od 1 stycznia 2011 r. do 30 sierpnia 2014 r., gdyż w tym czasie dokonywał wpłat tytułem alimentów bezpośrednio do rąk matki małoletnich pozwanych.
Postępowanie dowodowe przeprowadzone w niniejszej sprawie wykazało, iż powód G. S. dobrowolnie spełnił na rzecz A. S. i J. S. świadczenia alimentacyjne w wysokości po 250 zł miesięcznie za okresy od stycznia 2011 r. do grudnia 2012 r. oraz w miesiącach styczeń – sierpień 2013 r., a także w grudniu 2013 r. oraz od stycznia do sierpnia 2014 r. Następnie mimo dobrowolnego i terminowego spełnienia ww. świadczeń przez powoda Komornik – zgodnie z wnioskiem egzekucyjnym –wyegzekwował od ww. kwoty całość należności wynikającej z tytułu wykonawczego. Przedmiotowy tytuł wykonawczy uprawniał zaś do egzekucji jedynie części objętej nim kwoty, albowiem powód pewną część świadczeń alimentacyjnych uiścił dobrowolnie i przedłożył na tę okoliczność kopie potwierdzeń dokonywanych wpłat. A. A. (1) nie kwestionowała tej okoliczności. Tym samym uznać trzeba, że po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie wskutek którego zobowiązanie wynikające z pkt I wyroku wygasło poprzez jego spełnienie. W tym zakresie, zdaniem Sądu powództwo G. S. zasługiwało na uwzględnienie.
Kolejno należy wskazać, iż – zdaniem Sądu – nie było podstaw do pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w pozostałej części, gdyż powód nie przedstawił dowodów wpłat za powyższy okres, co kwestionowała matka małoletnich, twierdząc, że wpłaty nie były w terminie i w określonej wysokości. Wyrok Sądu Rejonowego – VIII Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 28 lipca 2016 r. VIII RC 488/15
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
