W postanowieniu z dnia 7 kwietnia 2011 r., IV CSK 375/10 („Izba Cywilna” 2012, nr 1, s. 42) Sąd Najwyższy stwierdził, że wyrok uwzględniający powództwo oparte na art. 527 KC upoważnia wierzyciela do zaspokojenia się jedynie z przedmiotu lub prawa, które stanowiły uprzednio własność dłużnika i w wyniku czynności uznanej później za bezskuteczną wobec wierzyciela weszły do majątku osoby trzeciej. Jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi pauliańskiej podział majątku wspólnego w zakresie nieruchomości dokonany przez małżonków po wcześniejszym skutecznym zniesieniu wspólności ustawowej małżeńskiej uznany został za bezskuteczny, to w świetle art. 532 KC oznacza to, że wierzyciel może zaspokoić się jedynie z udziału w tej nieruchomości, jaki przed podziałem należał do dłużnika.
Niezakwestionowane i skuteczne zniesienie przez małżonków wspólności ustawowej doprowadza do tego, że nieruchomość staje się ich współwłasnością w częściach ułamkowych. W wyniku podziału majątku wspólnego dłużnik najczęściej przenosi na małżonka własność jedynie swego udziału w nieruchomości, zatem prawem, które w wyniku tej czynności wyszło z jego majątku i weszło do majątku jego małżonka, był jedynie jego udział we współwłasności w nieruchomościach, a nie całe nieruchomości, w których pozostały udział należał do małżonka dłużnika. Wyrok stwierdzający bezskuteczność podziału majątku wspólnego w zakresie nieruchomości upoważnia wierzyciela jednego z małżonków do zaspokojenia się jedynie z udziału, jaki przed podziałem miał ten małżonek we współwłasności nieruchomości, nie upoważnia natomiast do prowadzenia egzekucji lub obciążania całej nieruchomości.
Należy zawsze ustalić jaką korzyść majątkową w rozumieniu art. 527 § 1 KC nabyła osoba trzecia, ponieważ egzekucja wierzyciela może być skierowana jedynie do tej korzyści ( art. 532 KC). Wzgląd na ochronę małżonka niebędącego dłużnikiem pozwala przyjąć, że egzekucja taka nie może być jednak kierowana do całego przedmiotu czynności prawnej. W wyniku ustania wspólności majątkowej małżonków do składników tego majątku mają zastosowanie przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Udział taki wyznacza możliwy zakres zaspokojenia wierzyciela z przedmiotu czynności prawnej uznanej za bezskuteczną (darowizny), co oznacza konieczność odpowiedniego oszacowania takiego przedmiotu. W konsekwencji udział taki wyznacza zakres ochrony pauliańskiej udzielonej wierzycielowi jednego z małżonków uwzględniającej również interes prawny także pozwanej osoby trzeciej, gdyż korzyść majątkowa takiej osoby, określona za pomocą udziału małżonka niebędącego dłużnikiem w majątku wspólnym, uzyskana na podstawie zaskarżonej umowy darowizny, nie została uzyskana in fraudem creditoris w rozumieniu art. 527 KC.
Wyroku uwzględniający skargę pauliańską, uznającego za bezskuteczną czynność prawną dokonaną przez obu małżonków i dotyczącą ich majątku wspólnego, w sytuacji, gdy dłużnikiem jest jeden z małżonków, a małżonek dłużnika nie wyraził zgody na zaciągnięcie zobowiązania ( art. 41 § 1 KRO), winien zawierać sformułowanie odnoszące się do udziału dłużnika w prawie, stanowiącym przedmiot rzeczonej czynności prawnej, który może mu przypaść wskutek ustania ustroju majątku wspólnego i dokonania jego podziału (Por. SA w G. z dnia 24.07.2012 r., V ACa 576/12). Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku – I Wydział Cywilny z dnia 31 października 2018 r. I ACa 88/18
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
