Przepis art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375, ze zm.) pozwala na przymuszenie osoby chorej psychicznie do podjęcia leczenia w szpitalu psychiatrycznym jedynie wówczas, gdy: (1) dotychczasowe postępowanie tej osoby wskazuje na to, że nieprzyjęcie jej do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego bądź (2) osoba ta jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, iż leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia.
Dokonywana przez Sąd kontrola występowania w stanie faktycznym sprawy przesłanek ustawowych nakazujących uwzględnienie wniosku powinna być dokładna, zwłaszcza gdy osoba, której dotyczy wniosek kwestionuje, iż jej zachowanie uzasadnia w świetle obowiązującego prawa przymusową hospitalizację. Sąd nie może biernie poprzestać na ocenie wyrażonej przez biegłego lekarza psychiatrę. Opinia biegłego nie może być uznana za wyłączne źródło poczynionych przez Sąd pozytywnych ustaleń co do wystąpienia materialnoprawnych podstaw wniosku. Należy przy tym podkreślić, że o potrzebie przymusowego umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym orzeka sąd a nie biegły, wobec czego sąd musi wziąć pod uwagę nie tylko stanowisko biegłego, lecz także zapoznać się z przesłankami jego rozumowania, a więc z charakterystyką zdiagnozowanej jednostki chorobowej, jej przebiegiem, sposobami leczenia oraz prognozami co do skutków zaniechania tego leczenia, konfrontując przesłanki oceny biegłego z faktami ustalonymi na podstawie innych dowodów przeprowadzonych w sprawie.
Dodatkowa trudność w sprawie z wniosku o przyjęcie do szpitala bez zgody chorego wynika ze specyficznego charakteru ustaleń faktycznych, wyrażającego się w tym, że rozstrzygnięcie opiera się na prognozie, czyli hipotetycznej ocenie sądu co do skutków mogących nastąpić w przyszłości. Przewidywanie „znacznego pogorszenia” stanu zdrowia ma być, stosownie do wskazania ustawy, oparte na „dotychczasowym zachowaniu” chorego. Przez pojęcie „znaczne pogorszenie stanu zdrowia psychicznego” – uwzględniając art. 2 ust. 1 pkt 2 OchrZabUp. – należy rozumieć doprowadzenie się przez osobę chorą psychicznie, na skutek niepodejmowania leczenia, do stanu uniemożliwiającego jej funkcjonowanie w rodzinie, w miejscu zamieszkania lub w pracy. Takie rozumienie tego pojęcia pozwala ograniczyć hospitalizację przymusową tylko do tych osób, dla których jest ona niezbędna. Nie należy bowiem ułatwiać jej stosowania wobec osób chorych psychicznie, które zachowują się w sposób nawet rażąco odbiegający od wymagań społecznych, ale mogą funkcjonować bez większych trudności w rodzinie, miejscu zamieszkania i pracy (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2010 r., V CSK 384/09). Wymaganie art. 46 ust. 2 OchrZabUp., aby podstawę ustaleń sądu stanowił, między innymi, dowód z opinii jednego lub kilku lekarzy psychiatrów musi być postrzegane także w kontekście umiejętnego rozróżnienia pomiędzy kompetencją biegłego do udzielenia informacji i wiadomości specjalnych niezbędnych do ustalenia i oceny okoliczności sprawy a kompetencją sądu jako wyłącznie uprawnionego do ustalenia faktów i ocen (również hipotetycznych) na podstawie tej opinii oraz innych dowodów
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięKierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej złożył do Sądu wniosek o skierowanie na leczenie psychiatryczne W. G. bez jego zgody. Uzasadniając wniosek podał min., że uczestnik jest osobą chorą psychicznie, ma stwierdzoną schizofrenie paranoidalną i orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Uczestnik postępowania jest osobą rozwiedzioną, zamieszkuje sam w mieszkaniu komunalnym w Ł., gmina O. Ma jednego pełnoletniego syna, który mieszka w I. z matką i nie mają oni z uczestnikiem żadnego kontaktu. Uczestnik odmawia leczenia i nie jest pod stałą kontrolą poradni zdrowia psychicznego. Nie radzi sobie z codziennymi obowiązkami życia codziennego tj. ma problemy z dysponowaniem pieniędzmi, utrzymywaniem czystości w miejscu zamieszkania, dbaniem o higienę osobistą i inne. W. G. nie jest ubezwłasnowolniony ani całkowicie ani częściowo. Zdaniem wnioskodawcy nie przyjęcie go do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie jego stanu zdrowia. Do sprawy wstąpił Prokurator Prokuratury Rejonowej w Brodnicy, który popierał wniosek. Uczestnik W. G. nie stawił się na rozprawie będąc prawidłowy wezwany i nie zajął stanowiska w sprawie.
W. G. jest osobą mieszkającą samotnie w mieszkaniu komunalnym. Ma rozpoznaną schizofrenię paranoidalną. Jest po rozwodzie, ma syna, syn z matką tj. byłą żoną uczestnika nie utrzymują z nim żadnych kontaktów. Opiniowany nie jest leczony, nie uczęszcza na żadne terapie. Utrzymuje się z zasiłku społecznego. Ma znacznie zaburzony wgląd w obowiązki życia codziennego, nie potrafi racjonalnie dysponować pieniędzmi, jest zaniedbany higienicznie, nie utrzymuje porządku i higieny w mieszkaniu. Jest całkowicie bezkrytyczny do własnej sytuacji życiowej. Ma ustalony stopień niepełnosprawności – umiarkowany i jest niezdolny do pracy. Nie zażywa leków. Jest agresywny, pobudzony, roszczeniowy w stosunku do pracowników socjalnych. Wcześniej jak zażywał leki, był wyciszony, Wcześniej uczestnik jeździł do lekarza psychiatry. Krzyczy, że rezygnuje z zasiłków. Nie ma uczestnik żadnej bliskiej osoby, która mu pomaga. W. G. utrzymuje się z zasiłków stałych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, nie ma renty. Posiłki musi sam przygotowywać, ma kuchenkę gazową. Pracownik socjalny wizytując mieszkanie uczestnika zastał pustą lodówkę. Uczestnika ma jedno pomieszczenie, jest zlew, woda i w tym pomieszczeniu jest odgrodzona ścianką toaletka. W. G. schudł, widać, że się nie goli i zapuścił włosy. Uczestnik do Ośrodka przybywa na rowerze.
W opinii psychiatrycznej wydanej na zlecenie Sądu Rejonowego dotyczącej W. G. biegły lekarz podał m.in. – Wywiad trudny do zebrania, opiniowany jest rozkojarzony, prezentuje liczne wątki myślowe, urojeniowa interpretacje rzeczywistości. Podaje, ze mieszka sam, nie potrzebuje pomocy z zewnątrz. Opisuje kontakty z rodzicami (nie żyją). Uważa, ze jest prześladowany, ktoś złośliwie złożył na niego doniesienie. Nie pracuje, ma zasiłek, utrzymuje się dodatkowo z dorywczych prac. Zaprzecza piciu alkoholu.
Odnośnie stanu psychicznego biegły podał – Świadomość jasna, orientacja zaburzona, co do czasu. Kontakt słowno-logiczny możliwy do nawiązania. Napęd psychoruchowy w normie i nastrój obojętny, afekt blady. Widoczna skłonność do drażliwości. Bez cech zachowań agresywnych. Zdezorganizowany, dereistyczny, ześlizgi myślowe. Liczne treści o charakterze urojeniowym, uważa, ze rodzice weszli w jego ciało, opisuje śmierć matki, następnie mówi, iż chodzi ona za nim, treści o charakterze prześladowczym, ksobnym, wiary. Opisuje doznania halucynacji cenestetycznych (czuciowych), słuchowych. Elementy depersonalizacji, uważa, ze jest na badaniu za kogoś, jest inną osobą. Funkcje intelektualne we poniżej przeciętnej. Cechy rozpadu osobowości. Myślom 's’ przeczy. Znacznie zaniedbany higienicznie.
Na podstawie danych z akt sprawy i jednorazowego badania sądowo – psychologiczno – psychiatrycznego biegły jednoznacznie rozpoznał u opiniowanego schizofrenie paranoidalną. Opiniowany funkcjonuje w wycofaniu do społeczeństwa, jest zdezorganizowany, z trudnością zaspokaja swoje potrzeby życiowe. Mieszka samotnie, wykazuje całkowity brak dbałości o higienę, nie pracuje, nie stara się o pomoc społeczną. Pojawiające się halucynacje słuchowe i czuciowe uniemożliwiają mu bezpieczne funkcjonowanie w społeczności. Wyraźne załamanie linii życiowej. Prezentuje utrwalone treści urojeniowe zaburzające prawidłowe postrzeganie rzeczywistości, ocenę zdarzeń i interpretacje zachowań innych osób. Jest bezkrytyczny, aperswazyjny, bez wglądu w przebieg choroby i własną sytuacje życiową.
Zdaniem biegłego zasadne jest leczenie W. G. w Szpitalu także bez jego zgody w myśl art. 29 ust. 1 z 19.09.1994 o ochronie zdrowia psychicznego. Nie podjęcie leczenia zdaniem biegłego spowoduje dalsze pogorszenie stanu zdrowia psychicznego. Uzasadnione jest w ocenie biegłego przewidywanie, że leczenie w Szpitalu przyniesie poprawę jego stanu zdrowia. Postanowienie Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 26 czerwca 2018 r. III RNs 55/17
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
