Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Podział równy albo nierówny opłaty za DPS na małżonka, rodzeństwo (brata, siostrę) dzieci i wnuków

Zobowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej DPS są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

W art. 61 ust. 2 PomSpołU ustawodawca określił zasady ustalania wysokości opłaty w zależności od sytuacji dochodowej osoby zobowiązanej. W orzecznictwie sądowym podkreśla się, że przewidziany w art. 61 ust. 1 obowiązek ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej musi być skonkretyzowany w stosunku do każdej z osób, które miałyby takie opłaty ponosić, bądź to w drodze umowy zawartej na podstawie art. 103 ust. 2 PomSpołU, bądź też w drodze decyzji wydanej na podstawie art. 59 ust. 1 w zw. z art. 61 ust. 1 i 2 PomSpołU (por. uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 czerwca 2018 r. I OPS 7/17).

Podział opłaty DPS na małżonka, rodzeństwo (brata, siostrę) dzieci i wnuków

Odmowa zawarcia umowy przez osobę zobowiązaną do ponoszenia przedmiotowych opłat skutkuje wydaniem decyzji ustalającej wysokość tych opłat, o której mowa w art. 61 ust. 1 PomSpołU (vide: art. 61 ust. 2d PomSpołU). Przy czym wysokość ustalanej decyzją opłaty zależna jest od kosztów miesięcznego utrzymania podopiecznej w domu pomocy społecznej i sytuacji dochodowej osoby zobowiązanej. Rzeczą organu jest wówczas ustalenie wysokości kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy średnim miesięcznym kosztem utrzymania mieszkańca i wnoszoną przez niego opłatą, stanowiącą nie więcej niż 70 % jego dochodów. Następnie organ winien ustalić krąg osób zobowiązanych do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej i podjąć działania zmierzające do ustalenia ich sytuacji dochodowej i w konsekwencji wysokości opłaty w odniesieniu do każdej z nich.

Zgodnie z art. 61 ust. 2e PomSpołU, w przypadku odmowy przez osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 2, zawarcia umowy, o której mowa w art. 103 ust. 2, oraz niewyrażenia zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, wysokość ich opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej ustala, w drodze decyzji, organ gminy właściwej zgodnie z art. 59 ust. 1, w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatą wnoszoną przez mieszkańca domu i opłatami wnoszonymi przez inne osoby obowiązane, o których mowa w ust. 1 pkt 2.

Ustalenie opłaty za pobyt danej osoby w DPS spośród jej małżonka, zstępnych, wstępnych może zatem nastąpić w jednej następujących z określonych w ustawie form: w decyzji administracyjnej lub w umowie. W stosunku do ww osób istnieje zarówno możliwość wydania decyzji, jak i zawarcia umowy, a także połączenia obu tych form ustalenia opłaty, jeżeli ustalona w drodze umowy opłata nie odpowiada wysokością zakresowi zobowiązań ciążących na tych osobach. W każdym przypadku gdy ustalona w drodze umowy (umów) opłata nie będzie pokrywać rzeczywistego kosztu pobytu mieszkańca w domu pomocy społecznej, organ ma obowiązek wydać decyzję o ustaleniu wysokości należnej opłaty od osoby wymienionej w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy, uwzględniając maksymalną dopuszczalność kwotowego obciążenia opłatą przy stosowaniu kryterium ustawowego wynikającego z art. 61 ust. 2 ustawy.

Podział opłaty za DPS między rodzinę: małżonka, dzieci i wnuków

Kierownik ośrodka pomocy społecznej ustala w drodze umowy z małżonkiem, zstępnymi przed wstępnymi mieszkańca domu wysokość wnoszonej przez nich opłaty, biorąc pod uwagę wysokość dochodów i możliwości, przy czym opłata ta nie powinna być zwiększana w przypadku gdy jedna z osób jest zwalniana z odpłatności z mocy prawa lub z powodów, o których mowa w art. 64. Przepis ten oznacza, iż, strony nie mają pełnej dowolności w kształtowaniu swoich zobowiązań w omawianym zakresie. Odpowiedzialność osób wymienionych w art. 61 ust. 2 ustawy nie ma charakteru solidarnego. Przeciwnie, ustawodawca uznał, iż w przypadku gdy jedna z osób zobowiązanych nie osiąga dochodów pozwalających na obciążenie jej opłatą za pobyt osoby bliskiej w DPS, pozostałe osoby zobowiązane nie powinny partycypować w kosztach, które z mocy ustawy ich nie obciążają. Konsekwentnie tę samą zasadę należy przyjąć w przypadku ustalenia wysokości takiej opłaty w formie decyzji administracyjnej. Jeżeli zatem obok mieszkańca DPS zobowiązanymi do wnoszenia opłaty za jego pobyt w tym DPS są np. wstępni, to wysokość należnych od nich opłat winna być podzielona na dwie części, zaś osoba, która spełnia kryterium dochodowe określone w art. 61 ust. 2b ustawy  – nie ma obowiązku ponosić opłaty w części na nią nie przypadającej. Taka wykładnia jednoznacznie wynika z brzmienia art. 103 ust. 2 PomSpołU. Innymi słowy, skoro zatem w myśl art. 61 ust. 2 PomSpołU zobowiązani do ponoszenia opłat są wstępni (dwoje rodziców), to wysokość opłat przypadająca na każdego z nich z osobna winna być ustalona w częściach równych, przy czym za osoby zwolnione z opłaty z powodu zbyt niskich dochodów w rodzinie opłat w zwiększonej wysokości nie powinny ponosić pozostałe osoby zobowiązane.

Proporcjonalny i równy podział opłaty za DPS na dzieci i wnuków

W przypadku gdy więcej niż jedna osoba zobowiązana do ponoszenia odpłatności odmawia podpisania umowy oraz przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego, pozostała opłata stanowiąca dopełnienie średniego kosztu utrzymania w domu pomocy społecznej obciąża te osoby proporcjonalnie, a więc w równych częściach. Wymaga zatem podkreślenia, że proporcjonalny podział opłaty dotyczy tylko sytuacji, w której nastąpiła odmowa zwarcia umowy i przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, nie można z niego wywodzić ogólnej normy postępowania, a więc dzielenia opłaty po równo na wszystkich zobowiązanych. Głównym wyznacznikiem podziału są dochody, to one zakreślają granicę, do której organ może ustalić zobowiązanie. Przepis ten koreluje z przepisem art. 64ust. 2 f PomSpołU. Ten przepis z kolei stanowi, że „Wysokość opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej, o której mowa w ust. 2e, ustala się proporcjonalnie do liczby osób obowiązanych do jej wnoszenia”. Wspomniany przepis art. 61 ust. 2f może być zatem zastosowany tylko, gdy spełnione są przesłanki z art. 61 ust. 2e ustawy o pomocy społecznej.

W tym miejscu warto zacytować fragment uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej, którą wprowadzono ust. 2f ustawy o pomocy społecznej (ustawa z 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1690) – druk nr 3524 Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. W uzasadnieniu do zmiany projektodawca wskazywał, że „W przypadku, gdy więcej niż jedna osoba zobowiązana do ponoszenia odpłatności odmawia podpisania umowy oraz przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego, pozostała opłata (stanowiąca różnicę między średniomiesięcznym kosztem a opłatami wnoszonymi przez mieszkańca oraz innymi osobami, których odpłatność została ustalona w drodze umowy lub decyzji podjętej w wyniku ustalenia odpłatności po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego) obciąża te osoby proporcjonalnie (w częściach równych)”.

Nierówny podział opłaty za DPS na małżonka, dzieci i wnuków

Niestety zdarzając się też niekorzystne interpretacje Sądów w kwestii podziału płatności za DPS na pozostała rodzinę, dzieci czy wnuków. Ustawodawca wprowadza także pewną kolejność ponoszenia tejże odpłatności przez osoby zobowiązane. Zatem w pierwszej kolejności będzie to małżonek osoby przebywającej w domu pomocy społecznej. W razie, gdy nie będzie on w stanie ponieść tej odpłatności – zobowiązani są zstępni, a w dalszej kolejności wstępni. Konieczne jest więc ustalenie czy istnieją osoby z danej grupy zobowiązanej do odpłatności osoby istnieją i czy są w stanie ponieść stosowną odpłatność. Dopiero, gdy ta możliwość zostanie wyeliminowana, organ może obciążyć odpłatnością kolejnych krewnych. Należy też zwrócić uwagę, że ustawodawca nie wskazał, w jaki sposób ustalić opłatę w obrębie danej grupy zobowiązanych np. zstępnych. Wykluczyć należy jednak w tym przypadku możliwość solidarnej odpowiedzialności tj. możliwości żądania całej odpłatności od jednej tylko osoby. Istotą bowiem zobowiązania solidarnego jest to, że musi ona wnikać bądź z umowy lub też z innej czynności prawnej. Nie sposób też pominąć faktu, że katalog osób zobowiązanych do ponoszenia odpłatności za pobyt osoby w domu pomocy społecznej pokrywa się częściowo z katalogiem osób, na których ciąży obowiązek alimentacyjny wynikający z ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Zgodnie z art. 128 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788), dalej: KRO, obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Art. 129 § 1 KRO stanowi, że obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Z kolei według art. 129 § 2 KRO krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. Tak więc jeżeli jest więcej niż jeden krewny danego stopnia, wówczas obowiązek alimentacyjny obciąża ich w częściach odpowiadających zarobkowym i majątkowym możliwościom każdego z nich (art. 135 § 1 KRO). Tak więc z reguły nie będą oni zobowiązani w częściach równych.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu