Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Odszkodowanie za mieszkanie i bezumowne korzystanie ponad udział z mieszkania, domu czy nieruchomości przez brata, siostrę, mamę albo tatę

Podstawy materialno – prawnej dla roszczenia należy poszukiwać w przepisie art. 224 § 2 KC. w zw. z art. 206 KC. bądź w przepisie art. 225 KC. w zw. z art. 224 § 2 KC. i art. 206 KC., zaś fundamentalnym, pierwszorzędnym warunkiem jego uwzględnia jest korzystanie przez współwłaściciela, przeciwko któremu takie żądanie jest skierowane przez innego współwłaściciela z rzeczy wspólnej, z naruszeniem art. 206 KC. w sposób wyłączający współposiadanie tego innego współwłaściciela, skoro w świetle art. 206 KC. każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. Na takim stanowisku odnośnie kwestii możliwości domagania się przez współwłaściciela od pozostałych współwłaścicieli wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy wspólnej stanął też Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 19 marca 2013 r., III CZP 88/12 (Legalis nr 599644), w której stwierdził, że współwłaściciel może domagać się od pozostałych współwłaścicieli, korzystających z rzeczy wspólnej z naruszeniem art. 206 KC. w sposób wyłączający jego współposiadanie, wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy na podstawie art. 224 § 2 lub art. 225 KC. Stwierdzić przy tym trzeba, że ze względu na regulację przewidzianą w art. 618 KC., wynagrodzenie za nieuprawnione korzystanie z rzeczy wspólnej przez niektórych współwłaścicieli może zostać zasądzone na rzecz innych współwłaścicieli na podstawie art. 224 § 2 KC. lub art. 224 § 2 KC. w zw. z art. 225 KC. także w postępowaniu o zniesienie współwłasności (por. K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz do art. 206. Komentarze Legalis rok 2020, wyd. 26).

Jak już na to zwrócono uwagę powyżej, według art. 206 KC. każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem przez pozostałych współwłaścicieli. Powołany przepis ma charakter dyspozytywny, co oznacza, że znajduje on zastosowanie jedynie w wypadku, gdy sposobu posiadania rzeczy wspólnej nie reguluje umowa zawarta przez współwłaścicieli, bądź orzeczenie sądu. Jeżeli więc w danym przypadku stosuje się art. 206 KC., gdyż sposobu posiadania rzeczy wspólnej nie normuje umowa współwłaścicieli ani orzeczenie sądu, każdy współwłaściciel jest uprawniony do bezpośredniego posiadania całej rzeczy wspólnie wraz z pozostałymi współwłaścicielami; granicą jego uprawnienia jest zaś takie samo uprawnienie każdego z pozostałych współwłaścicieli. W konsekwencji współwłaściciel, który pozbawia innego współwłaściciela posiadania na zasadach określonych w art. 206 KC., narusza jego uprawnienie wynikające ze współwłasności, a sam, w zakresie, w jakim posiada rzecz i korzysta z niej w sposób wykluczający posiadanie i korzystanie innych współwłaścicieli, działa bezprawnie (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13.03.2008 r., III CZP 3/08, Legalis nr 95702 oraz cytowane tam judykaty Sądu Najwyższego).

Odszkodowanie za mieszkanie i bezumowne korzystanie ponad udział z mieszkania, domu czy nieruchomości przez brata, siostrę, mamę albo tatę Poznań Warszawa

Współposiadanie z art. 206 KC. oznacza łączne władanie do niepodzielnej ręki (pro indiviso). Polega ono na wykonywaniu władztwa faktycznego nad rzeczą przez kilka osób, jak to czynią współwłaściciele w częściach ułamkowych, a więc w sytuacji, w której każdy z nich uważa się – i daje temu wyraz – za takiego współwłaściciela rzeczy. W ramach unormowania zawartego w art. 206 KC. nie można przy tym racjonalnie wywodzić uprawnienia współwłaścicieli do współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej „w granicach udziału” lub „ponad udział”. Współwłaścicielowi nie przysługuje prawo do określonej części rzeczy wspólnej, lecz prawo do posiadania całej rzeczy. Ponieważ zaś każdemu współwłaścicielowi przysługuje takie samo uprawnienie, to każde z nich doznaje ograniczenia w sposobie jego wykonywania przez takie same uprawnienia pozostałych współwłaścicieli. Stąd wniosek, że współwłaściciele mogą współposiadać i korzystać z rzeczy wspólnej w takim tylko zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z niej przez pozostałych współwłaścicieli. Poza tym, dopóki współwłaściciele korzystają ze wspólnej rzeczy zgodnie z ich wolą wyrażoną nawet w sposób konkludentny, dopóty ich współposiadanie i korzystanie z rzeczy nie narusza art. 206 KC.

Oświadczenie woli, wyrażające zgodę na sposób korzystania, lub na podział do korzystania z rzeczy wspólnej, może być składane przez poszczególnych współwłaścicieli w różnym czasie i umowa taka nie wymaga żadnej formy szczególnej. Nie jest to umowa zobowiązująca do określonych świadczeń przez poszczególnych współwłaścicieli względem siebie, chociaż pośrednio wynikają z niej dla nich pewne obowiązki, np. obowiązek znoszenia (pati), że z określonej części nieruchomości korzystać będzie wyłącznie inny współwłaściciel. Jej istotą nie jest wzajemne zaciąganie zobowiązań, lecz odmienne od ustawowego ukształtowanie wykonywania współuprawnienia w odniesieniu do korzystania ze wspólnej rzeczy. Do naruszenia uprawnień współwłaścicielskich z art. 206 KC. nie dochodzi nie tylko wówczas, gdy współwłaściciele zawarli umowę quoad usum albo gdy zostało wydane w tej kwestii orzeczenie, ale także wtedy, gdy jeden ze współwłaścicieli zrezygnuje z wykonywania tego uprawnienia na rzecz innego lub innych współwłaścicieli, przy czym taka rezygnacja powinna być wyraźna i nie może być domniemywana z samego faktu, że władztwo nie jest wykonywane (por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19.03.2013 r., III CZP 88/12, Legalis nr 599644 oraz cytowane tam orzecznictwo Sądu Najwyższego; K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz do art. 206. Komentarze Legalis rok 2020, wyd. 26).

Roszczenie współwłaściciela przeciwko innemu współwłaścicielowi o wynagrodzenie za korzystanie przez niego z rzeczy wspólnej w razie naruszenia przez tego innego współwłaściciela art. 206 KC. może uzasadniać przy tym tylko ziszczenie się określonych w art. 224 § 2 KC. lub w art. 224 § 2 KC. w zw. z art. 225 KC. przesłanek. Przepis art. 206 KC. nie stanowi bowiem samodzielnej podstawy roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy przez współwłaściciela. Służy jednak do oceny sposobu posiadania rzeczy wspólnej i korzystania z niej. W razie uznania, że ustalony w danej sprawie sposób jest niezgodny z tym przepisem, wyznaczenie zakresu uprawnionego posiadania i korzystania z rzeczy wspólnej następuje odpowiednio do wielkości udziałów we współwłasności. Taka sytuacja – w zależności od spełnienia dalszych przesłanek – może dawać podstawy do zastosowania art. 224 § 2 lub art. 225 KC. Stwierdzenie bowiem, że niektórzy współwłaściciele władali nieruchomością wspólną niezgodnie z granicami wynikającymi z art. 206 KC., pozwala uznać ich w zakresie niezgodnym z wielkością przysługujących im udziałów we współwłasności za posiadaczy bez tytułu prawnego zobowiązanych do zapłaty za korzystanie z niej na rzecz tych współwłaścicieli, którzy zostali pozbawieni możliwości współposiadania rzeczy wspólnej i korzystania z niej odpowiednio do wielkości swoich udziałów (por. K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz do art. 206. Komentarze Legalis, rok 2019, wyd. 23 oraz cytowane tam judykaty Sądu Najwyższego).

Przesłankami tymi, jeśli chodzi o roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy oparte na przepisie art. 224 § 2 KC. w zw. z art. 225 KC., na jakim zasadza dochodzone roszczenie wnioskodawczyni, są zaś: posiadanie przez współwłaściciela przeciwko któremu skierowane jest takie roszczenie uzupełniające w stosunku do udziału w prawie własności rzeczy wspólnej przysługującego innemu współwłaścicielowi statusu posiadacza samoistnego w złej wierze oraz bezprawne pozbawienie tego innego współwłaściciela przez współwłaściciela, przeciwko któremu skierowane jest takie roszczenie uzupełniające posiadania rzeczy wspólnej.

Odnośnie wysokości należnego uprawnionemu współwłaścicielowi wynagrodzenia stanąć trzeba na stanowisku, że decydują o niej stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia, a zatem czas bezprawnego współposiadania i korzystania z rzeczy przez innego współwłaściciela (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13.03.2008 r., III CZP 3/08, Legalis nr 95702 oraz powoływane tam judykaty Sądu Najwyższego).

Odszkodowanie za mieszkanie i bezumowne korzystanie ponad udział z mieszkania, domu czy nieruchomości przez brata, siostrę, mamę albo tatę Poznań Warszawa

Każdy ze współwłaścicieli m.in. ponosi wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną w stosunku do wielkości udziału w rzeczy wspólnej. Przez wydatki podlegające zasadom przewidzianym w art. 207 KC. należy przy tym rozumieć wydatki, których potrzeba poniesienia wynika z normalnej eksploatacji i zasad prawidłowej gospodarki, a zatem wydatki konieczne, niezbędne do zachowania rzeczy w nienaruszonym stanie, wydatki użyteczne zwiększające wartość rzeczy (przy czym wydatki użyteczne o tyle, o ile nie służą tylko dla wygody jednego lub kilku współwłaścicieli i nie zostały poniesione tylko w jego lub ich interesie), a także wydatki poniesione na normalną eksploatację rzeczy, zaś przez ciężary – wszelkiego rodzaju ciężary publicznoprawne, takie jak podatki (w tym od nieruchomości) oraz inne świadczenia o charakterze publicznoprawnym oraz gospodarcze ciężary prywatnoprawne, takie jak np. ubezpieczenia. Zważyć przy tym należy, że art. 207 KC. – z uwagi na swój dyspozytywny charakter – ma zastosowanie jedynie wówczas, gdy współwłaściciele inaczej nie postanowili, jak też, że ze spoczywającego na jego mocy na współwłaścicielach obowiązku ponoszenia wydatków i ciężarów związanych z rzeczą wspólną, wynika obowiązek wzajemnego rozliczenia z poczynionych na rzecz wspólną nakładów (por. J. Gudowski (red.), Komentarz do art. 207 Kodeksu cywilnego, Komentarze LEX, stan prawny na dzień 10.03.2016 r.; A. Karnicka – Kawczyńska, J. Kawczyński, Współwłasność jako szczególna forma własności. Problematyka i wzory pism, Warszawa 2004, s. 38-39; E. Gniewek, Kodeks cywilny. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz do art. 207 KC., LEX).

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Wnioskodawczyni R. K. zgłosiła żądanie zasądzenia na jej rzecz od uczestniczki ostatecznie w sumie kwoty 42.577 zł tytułem wynagrodzenia za wyłączne korzystanie przez uczestniczkę z naruszeniem art. 206 KC. z lokalu mieszkalnego nr (…) przy ul. (…), zaś uczestniczka M. K. – żądanie dodatkowe zasądzenia na jej rzecz od wnioskodawczyni ostatecznie w sumie kwoty 1.257, 80 zł tytułem rozliczenia nakładów poniesionych przez nią na związaną z prawem własności lokalu mieszkalnego nr (…) nieruchomość wspólną w postaci budynku, w którym ten lokal się znajduje oraz gruntu pod tym budynkiem.

W ocenie Sądu okoliczności rozpoznawanej sprawy nie dają podstaw do przyjęcia, aby M. K. posiadała lokal mieszkalny nr (…) i korzystała z niego z naruszeniem art. 206 KC. w sposób wyłączający współposiadanie tego lokalu przez wnioskodawczynię i współkorzystanie z tego lokalu przez wnioskodawczynię.

Odszkodowanie za mieszkanie i bezumowne korzystanie ponad udział z mieszkania, domu czy nieruchomości przez brata, siostrę, mamę albo tatę

Przede wszystkim to, że wnioskodawczyni nie wykonywała bezpośredniego władztwa nad stanowiącym przedmiot postępowania lokalem mieszkalnym nr (…) i korzystała z niego sporadycznie, przede wszystkim przy okazji sprawowania opieki nad schorowaną matką, zaś uczestniczka zajmowała cały ten lokal i korzystała z niego wraz ze swoją rodziną samo przez się nie oznacza jeszcze, że doszło do wyzucia wnioskodawczyni przez uczestniczkę z możliwości posiadania z tego lokalu i korzystania z niego, a to stanowi warunek skuteczności roszczenia współwłaściciela przeciwko innemu współwłaścicielowi o zapłatę wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy wspólnej z naruszeniem art. 206 KC. Aby bowiem można było skutecznie dochodzić rzeczonego roszczenia to współwłaściciel, przeciwko któremu skierowane jest takie roszczenie musi doprowadzić do pozbawienia dochodzącego tego roszczenia współwłaściciela możliwości współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej w sposób określony w art. 206 KC.

W sytuacji, zaś w której brak posiadania przez wnioskodawczynię niniejszego lokalu mieszkalnego i korzystania z niego nie stanowił konsekwencji stwarzania wnioskodawczyni przez uczestniczkę jakichkolwiek przeszkód w zamieszkaniu w tym lokalu i użytkowaniu go (skoro uczestniczka nigdy nie zabraniała wnioskodawczyni korzystania z tego lokalu i jego wyposażenia, jak też nie wyrażała ani uprzedniej ani następczej dezaprobaty wobec wchodzenia przez wnioskodawczynię do tego lokalu pod nieobecność uczestniczki i korzystania z jego wyposażenia, a nadto wnioskodawczyni nigdy nie musiała się prosić o możliwość skorzystania z tego lokalu (w tym w celach noclegowych w czasie sprawowania opieki nad schorowaną matką) i jego wyposażenia), ale raczej wyraz braku zainteresowania ze strony samej wnioskodawczyni zamieszkaniem w tym lokalu i korzystaniem z niego (skoro wnioskodawczyni nigdy nie domagała się od uczestniczki umożliwienia zamieszkania jej w tym lokalu), nie podobna przyjąć, aby miało miejsce wyzucie wnioskodawczyni przez uczestniczkę z możliwości współposiadania niniejszego lokalu i współkorzystania z niego w sposób przewidziany w art. 206 KC.

Posiadaniu przez uczestniczkę lokalu mieszkalnego nr (…) i korzystaniu z niego z naruszeniem art. 206 KC. w sposób wyłączający współposiadanie tego lokalu przez wnioskodawczynię i współkorzystanie z niego przez wnioskodawczynię przeczą także panujące między siostrami dobre relacje, w tym przede wszystkim brak między nimi jakichkolwiek konfliktów na tle posiadania przedmiotowego lokalu i korzystania z niego, jak też brak po stronie uczestniczki woli posiadania lokalu wyłącznie dla siebie i odsunięcia wnioskodawczyni od realizacji jej praw do niego, czemu uczestniczka dawała wyraz w posługiwaniu się w relacjach z wnioskodawczynią na określenie tego lokalu słowem „nasz”, jak też w nieformułowaniu pod adresem wnioskodawczyni zakazu korzystania z lokalu, w zachęcaniu jej do brania z tego lokalu potrzebnych jej rzeczy oraz w pozostawianiu niezamkniętych na klucz drzwi wejściowych do tego lokalu.

Trudno też mówić o pozbawieniu wnioskodawczyni współposiadania przedmiotowego lokalu i możliwości korzystania z niego przez uczestniczkę w sytuacji, w której w lokalu tym w latach 80-tych odbyło się przyjęcie weselne wnioskodawczyni, zaś stosunkowo jeszcze nie tak dawno temu w okresie sprawowania opieki nad schorowaną matką wnioskodawczyni nocowała w tym lokalu bez proszenia się o wyrażenie na to zgody przez uczestniczkę, jak też dysponowała kluczami do drzwi wejściowych do budynku, w którym znajduje się ten lokal, co przy uwzględnieniu nie zamykania drzwi wejściowych do tego lokalu, umożliwiało jej swobodne korzystanie z tego lokalu, kiedy tylko miała taką potrzebę i ochotę.

Zdaniem Sądu o wyzuciu przez uczestniczkę wnioskodawczyni z możliwości współposiadania lokalu mieszkalnego nr (…) i współkorzystania z niego nie przesądza też samodzielne ponoszenie przez uczestniczkę kosztów utrzymania tego lokalu i przeprowadzanych w nim bieżących remontów, jak też nie zwracanie się przez uczestniczkę do wnioskodawczyni o opinię w kwestii rzeczonych remontów i wyrażenie na nie zgody, skoro koszty te były ściśle związane z normalną eksploatacją lokalu przez samą uczestniczkę i jej rodzinę, a tym samym, to w ich wyłącznym interesie leżało ich pokrywanie celem dalszego użytkowania lokalu, zaś wnioskodawczyni była świadoma realizowanych bieżących prac remontowych i nie wyrażała wobec nich jakiejkolwiek dezaprobaty, a przynajmniej zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie wykazał, aby taka sytuacja miała mieć miejsce.

Reasumując stwierdzić trzeba, że uczestniczka władała co prawda całym lokalem mieszkalnym nr (…), nie mniej jednak czyniła to na wzór współwłaściciela (a nie wyłącznego właściciela) oraz z wolą posiadania pod tytułem współwłasności (a nie indywidualnej własności), co wykluczało przypisanie posiadaniu przez nią przedmiotowego lokalu i korzystaniu z tego lokalu noszącego znamiona posiadania i korzystania wyłączającego współposiadanie tego lokalu i współkorzystanie z niego przez wnioskodawczynię z naruszeniem art. 206 KC., a tym samym stanowiło bezwzględną przeszkodę dla uwzględnienia roszczenia wnioskodawczyni.

Odszkodowanie za mieszkanie i bezumowne korzystanie ponad udział z mieszkania, domu czy nieruchomości przez brata, siostrę, mamę albo tatę Poznań Warszawa

Biorąc pod uwagę, że dopiero spełnienie warunku w postaci posiadania przez współwłaściciela rzeczy wspólnej i korzystania z niej z naruszeniem art. 206 KC. w sposób wyłączający współposiadanie tej rzeczy przez innego współwłaściciela i współkorzystanie z niej przez niego aktualizuje uprawnienie do roszczeń uzupełniających z art. 224 § 2 KC. oraz art. 225 KC., wobec nieurzeczywistnienia się tego warunku na gruncie rozpoznawanej sprawy bezprzedmiotowym stało się poddawanie weryfikacji ziszczenia się przesłanek określonych w art. 224 § 2 KC. w zw. z art. 225 KC., na którym wnioskodawczyni opierała dochodzone roszczenie. W takim stanie rzeczy, na mocy powołanych przepisów prawa, Sąd niniejsze żądanie wnioskodawczyni oddalił. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 26 sierpnia 2020 r. I Ns 289/17

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu