Ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej ma na celu wzmocnienie rodziny oraz zapewnienie jej ustabilizowanej bazy materialnej i najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w dziedzinie stosunków majątkowych, stanowiących materialną podstawę funkcjonowania rodziny. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Rozdzielność majątkowa z datą wsteczną jest możliwa o tyle tylko, o ile w tej dacie istniały już ważne powody rozdzielności majątkowej. Ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej między małżonkami, którzy pozostawali we wspólności ustawowej lub umownej, z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa jest dopuszczalne w zasadzie tylko wtedy, gdy z powodu separacji faktycznej (życia w rozłączeniu) niemożliwe było już w tym dniu ich współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym. Czyli taka separacja faktyczna, która skutkuje trwałym zerwaniem wszelkich stosunków majątkowych stron i brakiem możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych. Dla ustalenia istnienia separacji nie jest istotne, czy zachodzi zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, stanowiący przesłankę orzeczenia rozwodu. Obojętne jest także, który z małżonków jest winny separacji. Okoliczność ta może być brana pod rozwagę przy ocenie zasadności powództwa w świetle zasad współżycia społecznego, brak natomiast podstaw do oddalenia powództwa o rozdzielność majątkową z tej tylko przyczyny, że żądanie takie zgłasza małżonek winny separacji.
Przez ważne powody, przy rozdzielności majątkowej zwykłej i z datą wsteczną, rozumie się ogólnie takie okoliczności, które sprawiają, że w konkretnej sytuacji faktycznej wspólność majątkowa nie służy dobru drugiego z małżonków, a nawet prowadzi do sytuacji sprzecznej z zasadami prawa rodzinnego. Przez ważne powody rozumie się nie tylko okoliczności natury majątkowej np. trwonienie przez jednego z małżonków dorobku, lecz także okoliczności stwarzające sytuację, w której wykonywanie zarządu przez każdego z małżonków ich wspólnym majątkiem jest niemożliwe lub znacznie utrudnione.
W przypadku żądania rozdzielności majątkowej, zwłaszcza z datą wsteczną, Sąd ma obowiązek ze szczególną wnikliwością i starannością wyjaśnić istnienie przesłanek ustawowych uzasadniających takie żądanie tj. wystąpienia ważnych powodów oraz rozważyć rzetelnie interesy z jednej strony rodziny, a z drugiej strony interesy wierzycieli.
Przykładowo, nie samo zaciągnięcie długu, nawet znacznego, lecz dopiero zaciągnięcie takiego długu, który nie był usprawiedliwiony interesem rodziny kwalifikuje zachowanie pozwanego małżonka jako naganne i przy istnieniu niepomyślnych prognoz co do tego aby małżonek ten powstrzymał się w przyszłości od tego rodzaju zachowania, spełnia warunki do uznania zaciągnięcia długu za ważny powód.
Ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Wierzyciel często nie musi udowodnić, że zaspokojenie wierzytelności wymaga podziału majątku wspólnego. Nie jest zatem wymagane również stwierdzenie bezskuteczności egzekucji przez umorzenie postępowania przez komornika. Podobnie, nie jest wymagane udowodnienie, że majątek osobisty małżonka dłużnika nie wystarczył na zaspokojenie należności. Wystarczające będzie natomiast wykazanie rażącej dysproporcji pomiędzy majątkiem osobistym małżonka będącego dłużnikiem a majątkiem wspólnym.
Sądy uważają, że nie można pozwolić, ażeby instytucja prawa rodzinnego, jaką jest rozdzielność majątkowa, dyktowane ochroną dobra rodziny, była wykorzystywana dla pokrzywdzenia wierzycieli, przez redukowanie możliwości prowadzenia przez nich egzekucji z majątku małżonka dłużnika, obejmującego nie tylko majątek osobisty, ale i majątek dorobkowy. Konieczność ochrony wierzycieli przed pokrzywdzeniem jest aktualna zwłaszcza wtedy, gdy małżonek-dłużnik zaciągnął zobowiązania na potrzeby rodziny albo w związku z działalnością gospodarczą prowadzoną w uzgodnieniu z współmałżonkiem i przy wspólnym korzystaniu z osiąganych korzyści. Rozstrzygnięcie o rozdzielności majątkowej musi być oparte na starannych i wnikliwych ustaleniach, czy i jakie poważniejsze zobowiązania zostały zaciągnięte przez pozwanego małżonka, na jakie cele zostały zużyte aktualnie uzyskane kredyty i pożyczki, w jaki sposób są one zabezpieczone.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednego z małżonków nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej. Jeżeli rozdzielność majątkowa została ustanowiona na żądanie wierzyciela, małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską po dokonaniu podziału majątku wspólnego lub po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, albo zaspokojenia wierzytelności, lub po upływie trzech lat od ustanowienia rozdzielności.
Rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa, w razie ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawiany jest opiekun, a dla ubezwłasnowolnionego częściowo kurator. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie może zawierać umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, jeżeli nie pociągają za sobą rażącego pokrzywdzenia osoby niezdolnej do czynności prawnych. W przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego zgoda przedstawiciela ustawowego, w przypadku małżonka – kuratora, potrzebna jest do dokonania czynności prowadzących do zaciągnięcia zobowiązania lub rozporządzenia prawem. Z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków ustaje wspólność majątkowa, zarówno ustawowa, jak i umowna, a majątek wspólny małżonków istniejący w dniu upadłości wchodzi do masy upadłości i jest przeznaczony na zaspokojenie wierzytelności upadłościowych. W razie uchylenia ubezwłasnowolnienia, a także umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego, między małżonkami powstaje ustawowy ustrój majątkowy.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.