Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Umowna i sądowa rozdzielność majątkowa z datą wsteczną

Stosownie do art. 52 § 1 KRO z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać rozdzielności majątkowej przez sąd. Wspólność ta ustaje wówczas z dniem oznaczonym w wyroku, który ją znosi (art. 52 § 2 KRO). Z chwilą ustania wspólności powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa (art. 54 KRO). Jak wynika z przytoczonych unormowań, w obu wypadkach dochodzi do ukształtowania stosunków majątkowych między małżonkami jako ustroju rozdzielności majątkowej. Różny jest to jednak sposób powstania rozdzielności majątkowej oraz zakres jej skuteczności względem osób trzecich, w tym osób będących wierzycielami jednego z małżonków, uprawnionych w myśl art. 41 § 1 KRO do uzyskania zaspokojenia z majątku wspólnego. Wprowadzenie umownej rozdzielności majątkowej zależy jedynie od woli obojga małżonków. Do zawarcia umowy wyłączenia wspólności ustawowej bowiem nie jest wymagane istnienie ważnych ku temu powodów. Ponieważ umowa ta nie może wywierać skutków wstecznych, przeto wspólność ustawowa ustaje z chwilą jej zawarcia lub z upływem późniejszego, oznaczonego przez strony terminu (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 1995 r. II CRN 148/94, OSNC 1995 z. 4, poz. 70). Wprowadzenie rozdzielności majątkowej przez sąd na podstawie art. 52 KRO możliwe jest natomiast także wbrew woli jednego z małżonków, lecz nastąpić może tylko w razie istnienia ku temu ważnych powodów. Uzależnione jest zatem od zaistnienia takich okoliczności, które powodują, że w konkretnej sytuacji faktycznej wspólność ustawowa przestaje służyć dobru drugiego z małżonków oraz założonej przez małżonków rodziny. Za utrwalone w orzecznictwie uznać należy stanowisko, że wspólność ustawowa może znieść także z datą wcześniejszą od daty wyroku, a nawet od daty zgłoszenia żądania, jeżeli ważne powody istniały już w tej wcześniejszej dacie (por. w szczególności uchwały: Pełnego Składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 1972 r. III CZP 69/70, OSNCP 1973 z. 2, poz. 20 oraz z dnia 9 czerwca 1976 r., III CZP 46/75, OSNCP 1976 z. 9, poz. 184).

Niedopuszczalne jest jedynie oznaczenie chwili ustania wspólności z dniem późniejszym od daty uprawomocnienia się wyroku. Skuteczność umownej rozdzielności majątkowej względem osób trzecich zależy od spełnienia przesłanek z art. 47 § 2 KRO. Małżonkowie mogą więc powoływać się względem osób trzecich na wyłączenie wspólności tylko wtedy, gdy zawarcie przez nich umowy majątkowej oraz jej rodzaj były tym osobom wiadome. W przeciwnym razie wobec osób trzecich przyjmować należy taki stan stosunków majątkowych, jaki obowiązywałby w ramach ustawowego ustroju majątkowego, czyli – wspólności ustawowej. Umowa wyłączenia wspólności ustawowej – jak wskazywał już na to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 3 kwietnia 1980 r. III CZP 13/80 (OSNCP 1980 z. 7-8, poz. 140) – nie jest skuteczna co do wierzytelności powstałych przed jej zawarciem. Natomiast w stosunku do wierzytelności, które powstały po jej zawarciu, jest ona skuteczna, jeżeli wierzyciel wiedział o zawarciu i rodzaju umowy. Umowne wyłączenie wspólności stawowej po powstaniu wierzytelności nie stanowi zatem przeszkody do nadania tytułowi egzekucyjnemu, wydanemu przeciwko jednemu z małżonków, klauzuli wykonalności także przeciwko drugiemu z małżonków z trybie art. 787 KPC. Jeżeli zaś wierzytelność powstała po umownym wyłączeniu wspólności ustawowej, kognicją sądu w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika objęte jest także badanie skuteczności umowy majątkowej względem wierzyciela (art. 47 § 2 KRO).

Ustrój wspólności ustawowej przewidziany w art. 31 KRO, który powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa był poczytywany za najpewniej chroniący interesy rodziny zwłaszcza w sytuacji, gdy jeden z małżonków zajmował w niej pozycję słabszą ekonomicznie od drugiego małżonka. Ustawodawca przyjął jako zasadę trwałość tego ustroju przez czas trwania małżeństwa, ale nie krępował małżonków w wyborze ustroju rozdzielności majątkowej w drodze umowy o jakiej mowa w art. 47 § 1 KRO, względnie poprzez uzyskanie orzeczenia sądowego wydanego na podstawie art. 52 § 1 KRO. W wypadku umowy decyduje wyłącznie wola małżonków, zaś w wypadku powództwa o rozdzielność majątkową sąd może wydać stosowne orzeczenie tylko w razie wykazania przez małżonków istnienia ważnych powodów ich decyzji. Rezultatem umownego i sądowej rozdzielności majątkowej jest powstanie ustroju rozdzielności majątkowej (art. 51 i 54 KRO), jednakże poza tym wspólnym rezultatem powstają inne odmienne w obu przypadkach skutki, zwłaszcza w sferze odpowiedzialności majątkowej małżonka dłużnika wobec jego wierzycieli, z których małżonkowie często nie zdają sobie w pełni sprawy.

Jeżeli przyjąć, że celem umowy i orzeczenia sądowego o rozdzielność majątkową jest doprowadzenie do powstania ustroju rozdzielności majątkowej, to osiągnięcie tego celu w jeden z dwóch wymienionych wyżej sposobów skłania do wniosku, że bezprzedmiotowe jest zabieganie po raz drugi o to co się już w innej drodze osiągnęło. Zwykle jednak i tak w sprawie, strona, która uzyskała umowne wprowadzenie rozdzielności majątkowej domaga się sądowej rozdzielności majątkowej za okres poprzedzający datę zawarcia umowy, wskazując na dopuszczalność rozdzielności majątkowej z datą wsteczną. Temu problemowi została poświęcona uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 1996 r. III CZP 54/96 (OSNC 1996, Nr 10, poz. 130), której teza brzmi: „umowne wyłączenie wspólności ustawowej w czasie trwania małżeństwa wyklucza powództwo z art. 52 § 1 KRO dotyczący okresu poprzedzającego zawarcie umowy”.

W szczególności istotny jest argument dotyczący nierozdzielności żądania rozdzielności majątkowej (jej wyeliminowania) z żądaniem określenia czasu jej ustania. Sama konstrukcja art. 52 KRO przemawia za taką nierozdzielnością, zatem nie można przyjąć, że strona, która uzyskała już rozdzielność majątkową może wystąpić z powództwem ograniczającym się do żądania oznaczenia przez Sąd dnia ustania wspólności. Odstępstwo od tej zasady zarysowało się w orzecznictwie Sądu Najwyższego poprzez przyjęcie dopuszczalności orzekania o rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, także po prawomocnym rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód (uchwały SN z dnia 5 listopada 1993 r. III CZP 151/93 – i z dnia 14 kwietnia 1994 r. III CZP 44/94 – OSNC 1994, z. 10, poz. 190). Jest ono jednakże ograniczone tylko do tych przypadków, gdy sprawa o rozdzielność majątkową została wytoczona przed uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego i nie zakończyła się przed datą rozwodu. Odstępstwo to jest wyjątkiem od reguły i nie może być rozszerzane zwłaszcza na te przypadki, gdy małżonek w drodze wolnego wyboru, mimo „ważnych powodów”, rezygnuje z innych dróg uregulowania stosunków majątkowych małżeńskich, a decyduje się na umowną rozdzielność majątkową. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 stycznia 1997 r. II CKN 65/96

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu