Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Cofnięcie zgody na rozwód bez winy męża albo żony

Zgodnie z art. 56 § 1 KRO jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, żeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Rozkład pożycia jest zupełny, gdy nie istnieje między małżonkami więź duchowa, fizyczna ani gospodarcza. Natomiast trwałość rozkładu pożycia małżeńskiego występuje wtedy, gdy doświadczenie życiowe pozwala przyjąć, że na tle okoliczności konkretnej sprawy powrót małżonków do pożycia nie nastąpi. Ponadto art. 56 § 2 i 3 KRO określa negatywne przesłanki orzeczenia rozwodu. Zgodnie z art. 56 § 2 KRO rozwód jest niedopuszczalny w sytuacji w której wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków, bądź też jeżeli z innych przyczyn orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W świetle art. 56 § 3 KRO orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne w wyniku żądania zgłoszonego przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, jeżeli drugi z małżonków na rozwód nie wyraża zgody, chyba że odmowa zgody na rozwód pozostawałaby w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Pojęcie winy w prawie cywilnym w ogólności, w tym także – winy przy rozwodzie obejmuje element obiektywny i subiektywny. Element obiektywny zachodzi wtedy, gdy zachowanie małżonka narusza jego obowiązki ustawowe lub wypływające z zasad współżycia społecznego. W ocenie zachowań mówimy tu o bezprawności zachowań małżonka. Element subiektywny polega na naganności zachowań, inaczej mówiąc, na zarzucalności czynów czy zaniechań. W ocenie sięgamy po określenia: zachowanie naganne, niegodziwe, niemoralne, złe.

Specyfika orzekania o winie przy rozwodzie polega na tym, że wnikliwą analizą trzeba objąć jej element subiektywny. Chodzi tu w istocie o analizę psychologiczną, choć jej przedmiotem są w zasadzie zewnętrzne jedynie objawy (zachowania) wewnętrznych przeżyć. Ostateczna ocena naganności (zarzucalności) opiera się na kryteriach głównie moralnych, a nie – prawnych. Pociąga to za sobą w szczególności komplikacje wynikające z faktu, że ocena moralna wymaga uwzględnienia w szerokim zakresie uwarunkowań i okoliczności, w jakich człowiek realizuje konkretne zachowania.

Jak wyjaśnił SN w wyroku z dnia 5.12.97 (I CKN 597/97) – pojęcie winy obejmuje element obiektywny i subiektywny. Element obiektywny oznacza, że zachowanie małżonka narusza jego obowiązki ustawowe lub wypływające z zasad współżycia społecznego, chodzi bowiem o bezprawność zachowań małżonka. Element subiektywny oznacza naganność jego zachowań, ich zarzucalność. Sąd Apelacyjny w Katowicach (I ACa 35/2010) uściślił, iż sąd powinien ustalić, czy występuje sprzeczność zachowania się albo postępowania małżonka z normami prawnymi lub zasadami współżycia, określającymi obowiązki małżonków, a sprzeczności tej towarzyszy umyślność lub niedbalstwo tegoż małżonka. Należy również mieć na uwadze, iż pomiędzy zachowaniem się małżonka, które jest bezprawne i zawinione a rozkładem pożycia małżonków musi istnieć również związek przyczynowy. A więc to konkretne zachowanie małżonka musi mieć wpływ na zerwanie więzi rodzinnych. W praktyce oznacza to, iż jeśli zachowanie małżonka jest bezprawne (np. agresja w stosunku do drugiego małżonka), nie można mu przypisać winy w rozkładzie pożycia, jeśli zachowanie to jest niezawinione (np. wynika z choroby psychicznej). Natomiast nie ma przeszkód w uznaniu małżonka za winnego rozkładu pożycia, jeśli małżonek ten sam wprowadza się w stan niepoczytalności (np. odurzając się narkotykami) albo w przypadku remisji choroby psychicznej nie podejmuje i nie kontynuuje leczenia.

Cofnięcie zgody rozwód bez winy męża żony

Nie ma możliwości stopniowania winy na mniejszą/lżejszą czy większą/cięższą. Małżonek zostanie uznany za winnego rozkładu pożycia, nawet jeśli jego wina czy to subiektywnie/czy obiektywnie była mniejsza, mniej znacząca od winy drugiego z małżonków. Wina wyłączna jednego z małżonków ma miejsce jedynie wówczas gdy tylko po jego stronie występują zawinione przyczyny rozkładu pożycia, drugiemu zaś z małżonków nie można przypisać takiej przyczyny. Jeśli więc sąd stwierdzi, iż drugi małżonek przyczynił się do rozkładu pożycia małżeńskiego, orzeknie rozwód z winy obu stron.

„Podstawą przyjęcia winy jednego z małżonków jest ustalenie, że jego zachowanie się przyczyniło się do powstania lub pogłębienia rozkładu, obojętne natomiast ze stanowiska oceny winy jest to, które z małżonków przyczyniło się w większym lub mniejszym stopniu” – orzeczenie SN z dnia 17 września 1957r. I CR 913/56

„Nierównomierny rozkład ciężaru winy nie wyłącza jednak, jak słusznie uznały sądu orzekające, współwiny tego z małżonków, który zawinił w „mniejszym stopniu” (…).” – II CKN 329/97

Wymaga podkreślenia, że fakt naruszenia obowiązków małżeńskich przez jednego z małżonków co do zasady nie uprawnia drugiego małżonka w odpowiedzi na to zachowanie, do naruszenia obowiązków, które na nim spoczywają, jako na małżonku. Jeśli małżonek niejako „w odwecie” na drugim małżonku dopuściłby się naruszenia obowiązków małżeńskich doprowadzając do rozkładu pożycia, bądź pogłębienia tego rozkładu, należałoby również jemu przypisać winę za rozkład pożycia małżeńskiego. Jednakże należy pamiętać, że jeśli jeden z małżonków dopuszcza się naruszenia obowiązków małżeńskich, drugi z małżonków jest uprawniony do reakcji na to niezgodne z obowiązkami małżeńskimi działanie/zaniechanie. Reakcja ta jednak musi się mieścić w usprawiedliwionych granicach, które zależeć będą zawsze od konkretnego przypadku.

„Reakcja małżonka pokrzywdzonego nawet niewłaściwa, jeśli nastąpiła bezpośrednio po wyrządzeniu krzywdy, może być usprawiedliwiona i nie poczytana za zawinioną współprzyczynę rozkładu pożycia” – V CK 646/04

Cofnięcie zgody na rozwód bez winy. Rozwód z winy męża albo żony

Orzecznictwo w sprawach rozwodowych dostarcza wielu przykładów analiz konkretnych sytuacji małżeńsko-rodzinnych, z których wyprowadzić można inspiracje co do tego, jakie w szczególności okoliczności mogą być brane pod uwagę. Analizy te dotyczą z reguły przesłanek rozwodu, a nie – orzeczenia o winie, nie da się jednak zaprzeczyć istnieniu najściślejszego związku między tymi sprawami. Przykładowo można wskazać kwestię tak oczywistą, jak uwzględnianie faktu, że atmosfera brutalnych awantur domowych jest demoralizująca dla dzieci i negatywnie wpływa na proces ich wychowywania (wytyczne SN z dnia 18 marca 1968 r. OSNCP 1968, poz. 77) – co wiąże się z zasadą priorytetu dobra dziecka przed interesem małżonków, uzasadniającą negatywną przesłankę rozwodu (art. 56 § 2 KRO). Zasada ta nie może być pomijana również w analizie winy małżonka, jeśli mianowicie istotnym motywem określonych jego działań było dobro dzieci. Drugi godny przytoczenia przykład dotyczy kwestii nie tak oczywistej, a mianowicie poczucia krzywdy, i to pozostającego żywym mimo wcześniejszego przebaczenia, które może być uwzględniane jako podstawa rokowania o trwałości rozkładu pożycia małżonków (orz. SN z dnia 8 grudnia 1951 r. C 259/51). Również i ten element stosunków emocjonalnych między małżonkami nie powinien być pomijany w analizie i ocenie winy.

Stosownie do art. 57 § 2 KRO na zgodne żądanie małżonków sąd rozpoznający w sprawę o rozwód zaniecha orzekania o winie za rozkład pożycia. Zgoda ta musi istnieć w chwili wyrokowania i może być przez każda ze stron cofnięta nawet w postępowaniu odwoławczym (por. uchwała Sądu Najwyższego z 25.10.2006 r., sygn. akt III CZP 87/06).

Jak wskazano wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2005 r., sygn. akt IV CK 557/04, choć unormowanie takie wpływa niekorzystnie na sprawność postępowania, gdyż pociąga przeważnie za sobą konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku (art. 386 § 4 KPC) ze względu na spór co do okoliczności decydujące o winie – jednak ze względu na doniosłe skutki orzeczenia, sprawność postępowania musi ustąpić potrzebie zapewnienia dwuinstancyjnego rozpoznawania sprawy również w tym przedmiocie.

Wydanie zaś w takiej sytuacji przez Sąd II instancji orzeczenia oddalającego apelację lub reformatoryjnego – w dodatku nie podlegającego zaskarżeniu skargą kasacyjną – naruszałoby zasadę dwuinstancyjności merytorycznej, która wymaga, by twierdzenia i dowody stron były rozpoznawane przez dwie kolejne instancje. Wydanie wyroku będzie przy tym wymagało przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, bowiem po przesłuchaniu zawnioskowanych przez strony świadków konieczne będzie powtórzenie dowodu z zeznań stron na okoliczności związane z winą rozkładu pożycia.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Wyrokiem Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XIV z siedzibą w Pile rozwiązał małżeństwo stron powódki G.B. z pozwanym M.B. (2) bez orzekania o winie, orzekł o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania stron w sposób bliżej wskazany w sentencji wyroku (w tym zakresie Sąd Okręgowy oparł się na zgodnym wniosku stron) oraz rozstrzygnął o kosztach procesu.

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy wskazał, że bezsporne jest, iż w małżeństwie stron nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia uzasadniający z mocy art. 56 § 1 KRO orzeczenie rozwodu. Zgodny wniosek stron o rozwiązanie ich małżeństwa bez orzekania o winie był dla Sądu Okręgowego wiążący z mocy art. 57 § 2 KRO. Determinował on zatem rozstrzygnięcie w tym zakresie i wyłączał możliwość rozważania kwestii winy rozkładu pożycia w uzasadnieniu wyroku.  Powyższy wyrok zaskarżyła apelacją powódka, która powołując się cofnięcie wyrażonej przez siebie zgody na rozwiązanie małżeństwa bez orzekania o winie wniosła o uchylenie tegoż orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Cofnięcie zgody rozwód bez winy męża żony

Rozpoznając sprawę pod kątem tych wskazań należy zauważyć, że w niniejszej sprawie Sąd I instancji z uwagi na zgodny wniosek stron o rozwiązanie małżeństwa bez orzekania o winie przeprowadził w bardzo ograniczonym zakresie postępowanie mogące służyć ustaleniu, która ze stron zawiniła rozkładowi pożycia, a nadto w ogóle nie rozważał tej kwestii w uzasadnieniu orzeczenia.

Skoro jednak powódka korzystając z przysługującego jej uprawnienia, cofnęła w postępowaniu odwoławczym swoją zgodę na rozwód bez orzekania o winie, to powstała sytuacja, w której zebrany dotychczas materiał dowodowy nie był wystarczający dla prawidłowego rozstrzygnięcia o żądaniach stron. Z chwilą złożenia przez strony zgodnego oświadczenia, o którym mowa w art. 57 § 2 KRO powódka cofnęła też wnioski dowodowe na okoliczność ustalenia winy rozkładu pożycia.

W apelacji powódka domaga się przeprowadzenia tych dowodów, a w tej zmienionej sytuacji procesowej także pozwany będzie uprawniony do złożenia stosownych wniosków dowodowych. Z uwagi na powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 KPC uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, który w dalszym toku postępowania winien zgodnie z art. 57 § 1 KRO ustalić, czy i która ze stron ponosi winę rozkładu.

Skoro bowiem Sąd I instancji – z przyczyn od siebie niezależnych – nie zajmował się w ogóle kwestią winy rozkładu pożycia, a zagadnienie to w dalszej fazie postępowania okazało się być istotne, to w konsekwencji doszło do sytuacji zbliżonej do nierozpoznania istoty sprawy. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydział Cywilny I ACa 148/13

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu