Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zamknięcie, zakończenie, pozbycie, umorzenie cofnięcie i odwołanie Niebieskiej Karty

Procedura „Niebieskie Karty” to instytucjonalne narzędzie służące do przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (z dnia 10 czerwca 2010r. Dz.U. Nr 125 poz. 842), która weszła w życie w sierpniu ubiegłego roku, definiuje tą procedurę następująco: „Procedura „Niebieskie Karty” obejmuje ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty i ochrony zdrowia, w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie.” Zapisy tej nowelizacji wskazują na Radę Ministrów, jako organ, który określa kształt procedury oraz opracowuje wzory formularzy wykorzystywanych podczas jej realizacji.

Procedura rozpoczyna się w momencie wypełnienia formularza „Niebieska Karta-A” przez policjanta, pracownika socjalnego, przedstawiciela gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, ochrony zdrowia lub oświaty. Powinno to nastąpić w obecności osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, a w sytuacji, gdy ten kontakt jest niemożliwy, bez udziału tej osoby.

Rozporządzenie wskazuje, że w sytuacji, kiedy osoba, wobec, której istnieje podejrzenie, że doznaje przemocy w rodzinie zostanie przewieziona do podmiotu leczniczego, formularz A wypełnia przedstawiciel ochrony zdrowia.

Formularz „Niebieska Karta „B” otrzymuje osoba dotknięta przemocą w rodzinie, lub w przypadku przemocy wobec dziecka ” rodzic, opiekun prawny lub faktyczny, osoba, która zgłosiła podejrzenie stosowania przemocy w rodzinie. Formularz B jest dokumentem dla osób pokrzywdzonych, zawierającym definicję przemocy, praw człowieka, informację o miejscach gdzie można uzyskać pomoc. Formularza B nie przekazuje się osobie podejrzanej o stosowanie przemocy w rodzinie.

Zarówno dziecko, jak i osoba dorosła mają prawo wiedzieć, jakie działania będą podjęte w ich sprawie, gdzie mogą się zwrócić się o pomoc, jak dalej procedura ta będzie wyglądać. Zasadnym jest więc, aby takie informacje osobom pokrzywdzonym przekazać (przypadku dzieci w sposób dostosowany do wieku z pominięciem wręczenia formularza B). W sytuacji krzywdzenia dziecka zdarzyć się może, że to oboje rodzice stosują wobec niego przemoc, a osoba małoletnia nie będzie miała innej najbliższej rodziny, której będzie można formularz B przekazać ” dziecko bowiem może nie mieć pełnoletniego rodzeństwa, a dziadkowie mogą nie żyć, bądź mieszkać bardzo daleko. W takiej sytuacji należy powiadomić sąd rodzinny i nieletnich o wgląd w sytuację rodzinną dziecka, a formularz B zapewne pozostanie u rozpoczynającego procedurę do czasu rozstrzygnięcia sytuacji dziecka.

Zamknięcie, zakończenie, umorzenie, pozbycie, cofnięcie i odwołanie Niebieskiej Karty Warszawa Poznań

Punkt 4 paragraf 4 mówi, o tym, że: „Rozmowę z osobą, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, przeprowadza się w warunkach gwarantujących swobodę wypowiedzi i poszanowanie godności tej osoby oraz zapewniających jej bezpieczeństwo”. To ważny zapis, jeżeli weźmie się pod uwagę, że do tej pory zdarzały się przypadki, gdy wypełnianie formularza A było dokonywane w obecności osoby stosującej przemoc, co mogło mieć wpływ na wypowiedź osoby doznającej przemocy. Możliwe są dwie sytuacje, w której wypełnia się formularz A: w domu osoby pokrzywdzonej lub w instytucji. W obydwu tych przypadkach należy stworzyć takie warunki (np. zapewnienie o tym, że dostęp do tych informacji mają tylko te osoby, które procedurę będą realizować), aby osoba dotknięta przemocą mogła w bezpieczny sposób opowiedzieć o sytuacji w jakiej się znalazła.

Jeżeli osobą doznającą przemocy jest dziecko, to czynności w ramach procedury „Niebieskie Karty” przeprowadza się w obecności rodzica, opiekuna prawnego lub faktycznego. W sytuacji gdy to rodzice, opiekun prawny lub faktyczny są podejrzani o stosowanie przemocy wobec dziecka, te czynności przeprowadza się w obecności pełnoletniej osoby najbliższej (w rozumieniu art. 115 § 11 kk) czyli np. dziadków, pradziadków oraz rodzeństwa (w miarę możliwości również w obecności psychologa). Obecność psychologa nie jest warunkiem niezbędnym w sytuacji, gdyż często zdarza się, że takiej osoby nie ma w zasobach kadrowych danej placówki czy miejscowości.

Do tej pory wśród części pracowników jednostek pomocowych panuje przekonanie, że zajęcie się sprawą przemocy w rodzinie zależy od zgody osoby doznającej przemocy. Ważne! Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie wskazuje, że działania pomocowe nie są uzależnione od zgody i tej zgody nie wymagają, dlatego m.in. żaden z formularzy „Niebieskich Kart” nie wymaga podpisu osoby podejrzanej o doznawanie czy stosowanie przemocy w rodzinie. Rozpoczęcie procedury „Niebieskie Karty” nie wymaga, więc akceptacji osoby co, do której istnieje podejrzenie, że  doznaje przemocy w rodzinie! Tym samym uwydatniony został fakt, że przemoc w rodzinie nie jest tzw. „sprawą rodzinną”, a przestępstwem ściganym z urzędu. Oczywistym jest , iż udowodnienie przemocy (np. przed sądem) oraz praca z rodziną jest o wiele łatwiejsza, przy współpracy osoby doznającej przemocy dlatego też warto o tę zgodę i współpracę zabiegać.

Ma być on przekazywany niezwłocznie, ale nie później niż w terminie 7 dni od dnia wszczęcia procedury przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego. Kopia formularza A pozostaje u wszczynającego procedurę.

Wiele osób, czytając rozporządzenie wyraża obawy, że czas od wydarzenia kryzysowego w rodzinie do podjęcia działań przez zespół interdyscyplinarny lub grupę roboczą może być zbyt długi na udzielenie właściwej pomocy. Należy jednak pamiętać, że wypełnienie formularza A nie zwalnia z obowiązku podjęcia działań interwencyjnych zapewniających bezpieczeństwo osobie doznającej przemocy.

Przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego przekazuje formularz „Niebieska Karta-A” pozostałym członkom zespołu lub grupy roboczej niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni od dnia jego otrzymania. Przekazanie formularza pozostałym członkom, w tak krótkim czasie może być nie lada wyzwaniem, biorąc pod uwagę fakt, ze niektóre zespoły mogą liczyć nawet około 20 osób.  W praktyce być może zostanie to rozwiązane w taki sposób, że przewodniczący poinformuje członków o tym, że wpłynął formularz np. drogą elektroniczną lub telefoniczną, a każdy z członków będzie musiał udać się do Ośrodka Pomocy Społecznej, gdzie formularz będzie przechowywany w celu zapoznania się z nim, bądź zostanie zwołane posiedzenie zespołu.

Na posiedzenie grupy roboczej lub zespołu interdyscyplinarnego, zaprasza się osobę, wobec, której istnieje podejrzenie, że doznaje przemocy w rodzinie. Na tym posiedzeniu dokonuje się analizy sytuacji rodzinnej oraz wypełnia formularz „Niebieska Karta- C”. Spotkanie zespołu/grupy z osoba doznającą przemocy jest bardzo istotne dla podejmowanych w ramach procedury działań i ich efektywności. Osoba pokrzywdzona bowiem ma miejsce i czas, aby określić, jakie są jej potrzeby, jakie ma pomysły na ta sytuację, jaką ma gotowość do podjęcia działań. Ponadto, na tym spotkaniu, formułuje się wspólnie z osobą doznającą przemocy indywidualny plan pomocy. Zatem osoba doznająca przemocy ma wpływ na to, co dzieje się w sprawie jej rodziny. Jeżeli osoba doznająca przemocy nie przyjdzie nie wstrzymuje to prac zespołu interdyscyplinarnego ani grupy roboczej. Na posiedzenie nie zaprasza się dzieci.

Zamknięcie, zakończenie, umorzenie, pozbycie, cofnięcie i odwołanie Niebieskiej Karty Warszawa Poznań

Należy pamiętać, że wejście w życie rozporządzenia nie zwalnia służb z dotychczasowych obowiązków. W wielu interpretacjach omawianego rozporządzenia przejawia się pogląd, by w regulaminie prac zespołu wprowadzić zapis, który mówi, że spotkanie zespołu czy grupy dla danej sprawy jest poprzedzone działaniami służb w środowisku, a dopiero jeżeli te działania nie przyniosą pożądanego efektu, sięgnięcie po narzędzie, jakim jest zespół czy grupa. Takiemu rozwiązaniu przyświeca idea jak najlepszego wykorzystania zasobów oraz fakt, że w rozporządzeniu nie zostało sprecyzowane czy do każdego przypadku należy zwoływać spotkanie zespołu lub grupy roboczej.

Formularz D członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej wypełniają w obecności osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie. Rozporządzenie nie precyzuje jednak, czy ma to się odbyć podczas posiedzenia czy indywidualnego kontaktu członka zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej z daną osobą, wskazuje natomiast, że to przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego wzywa tą osobę na spotkanie zespołu lub grupy.
Dodatkowo rozporządzenie mówi, by spotkania z osobą, wobec której istnieje podejrzenie doznawania przemocy w rodzinie oraz osobą podejrzaną o stosowanie tej przemocy nie mogą być organizowane w tym samym miejscu i czasie. Działania zespołu lub grupy powinny być kontynuowane bez względu na to czy osoba stosująca przemoc zgłosi się na ww. spotkanie.

Jeżeli w trakcie działań wykonywanych przez policjanta, pracownika socjalnego, przedstawiciela gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, oświaty lub ochrony zdrowia zachodzi podejrzenie, że osoba ponownie dopuściła się przemocy w rodzinie, ponownie wypełnia się formularz A (w pisuje się informacje dotyczące nowego zdarzenia) i przesyła do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego. Nie został w rozporządzeniu określony czas, w jakim podmiot wypełniający formularz ma go przekazać przewodniczącemu, natomiast zasadnym wydaje się przyjęcie reguły, że jest to do siedmiu dni.

Wszystkie działania zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej są dokumentowane (poprzez formularze „Niebieska Karta” oraz w sposób ustalony przez członków zespołu i zapisany w regulaminie pracy zespołu). Ta dokumentacja jest przekazywana policji lub prokuraturze w przypadku podejrzenia o popełnieniu przestępstwa.

Zadaniem pracownika socjalnego, przedstawiciela gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, ochrony zdrowia (której przedstawicielem jest m.in. lekarz, ratownik medyczny, pielęgniarka lub położna) i oświaty jest przede wszystkim poinformowanie osoby doznającej przemocy o formach i miejscach pomocy udzielnej osobom uwikłanym w przemoc, a także zapewnienie dostępu do pomocy medycznej, jeżeli wymaga tego stan zdrowia osoby dotkniętej przemocą. Dodatkowo przedstawiciel ochrony zdrowia winien poinformować osobę o możliwości uzyskania zaświadczenia o rodzajach i przyczynach uszkodzeń ciała w związku z użyciem przemocy w rodzinie. Oprócz tego przedstawiciel oświaty i pomocy społecznej a także gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych ma zdiagnozować sytuację i potrzeby  osoby doznającej przemocy oraz może prowadzić rozmowy z osobami stosującymi przemoc. Pracownik socjalny ma dodatkowo zapewnić schronienie osobie doświadczającej przemocy ” jeżeli wymaga tego sytuacja.

W ramach procedury funkcjonariusz policji: udziela niezbędnej pomocy osobie doznającej przemocy, w tym dostępu do pomocy medycznej, podejmuje czynności chroniące życie, zdrowie i mienie, rozmawia z osobą stosującą przemoc o odpowiedzialności karnej, zabezpiecza ślady i dowody przestępstwa oraz podejmuje działania mające na celu zapobiec dalszym zagrożeniom mogącym występować w tej rodzinie (m.in. poprzez wizyty).

Zadania członków zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej w ramach procedury „Niebieskie Karty”:
– udzielenie pomocy osobie doznającej przemocy
– podjęcie działań wobec osoby stosującej przemoc (informowanie o konsekwencjach czynów, motywowanie do podjęcia terapii,
– opracowanie indywidualnego planu pomocy (który może ulegać zmianom wraz z rozwojem sytuacji)
– rozstrzyganie o braku zasadności podejmowania działań.

Zamknięcie, zakończenie, umorzenie cofnięcie i odwołanie Niebieskiej Karty

Ustawodawca przewidział dwie odrębne podstawy zakończenia procedury NIEBIESKA KARTA. Spełnienie jednej z nich jest wystarczające do zakończenia procedury NIEBIESKA KARTA. W pierwszej kolejności wskazano na sytuacje, w których stwierdzono występowanie przemocy w rodzinie. Aby możliwe było zakończenie procedury NIEBIESKA KARTA, stan faktyczny prowadzonej sprawy musi ulec zmianie w trzech obszarach:

1) przemoc nie może występować bieżąco,

2) z zachowania sprawcy przemocy lub podjętych przez niego działań musi wynikać, że istnieje duże prawdopodobieństwo, że nie dopuści się ponownie aktu przemocy w rodzinie,

3) zrealizowano plan pomocy wynikający z formularza „Niebieska Karta – C”.

Stwierdzenie braku występowania przemocy należy oprzeć na jednej z dwóch okoliczności:

1) sprawca nadal zamieszkuje z osobą doznającą przemocy, jednak zmienił swoje zachowanie i obecnie nie stosuje przemocy w rodzinie lub

2) sprawca nie przebywa w jednym miejscu zamieszkania z osobą doznającą przemocy oraz nie kontaktuje się z nią ani pośrednio, ani bezpośrednio.

Zamknięcie, zakończenie, umorzenie, pozbycie, cofnięcie i odwołanie Niebieskiej Karty

Przypuszczenie, że przemoc nie będzie występowała, zachodzi, gdy sprawca deklaruje wolę poprawy lub zmienił miejsca zamieszkania i wskutek tego pozbawił się faktycznej możliwości stosowania przemocy. Przypuszczenie zyska charakter uzasadniony w sytuacji, gdy sprawca przemocy w rodzinie podjął jakąś formę oddziaływania na własną psychikę i zmianę zachowania, która daje możliwość doprowadzenia do trwałej zmiany zachowania. W przypadku zmiany miejsca zamieszkania uprawdopodobnieniem niewystępowania przemocy będzie długotrwały brak kontaktu lub równoległe toczące się sprawy sądowe karne lub rodzinne, w których stanowiska stron wskazują, że nie dążą do dalszej wspólnej egzystencji. Zawsze jednak należy mieć na uwadze fakt, że grupa robocza bądź zespół interdyscyplinarny mogą mieć jedynie uzasadnione przypuszczenie, a prawie nigdy gwarancji, że sprawca nie dopuści się w przyszłości aktu przemocy w rodzinie.

W stanach faktycznych, w których sprawca pozostaje we wspólnym miejscu zamieszkania z osobą doznającą przemocy, a przypuszczenie, że nie będzie stosował przemocy, wynika z jego deklaracji, istotne będzie wyznaczenie odpowiedniego okresu, w którym sytuacja w rodzinie będzie monitorowana. Zwłaszcza w sytuacjach, w których stwierdzono problem z uzależnieniem sprawcy, który nawet podjął leczenie, niezbędny jest czas, aby móc stwierdzić uzasadnione przypuszczenie niewystępowania przemocy. Jednocześnie nie sposób wskazać jakiegoś sztywno określonego terminu, który byłby niezbędny do stwierdzenia uzasadnionego przypuszczenia o niewystępowaniu przemocy. Wskazany czasokres powinien być wynikiem rodzaju oraz częstotliwości występowania przemocy w rodzinie oraz rodzajem oddziaływania (lub jego brakiem), jakie podjął sprawca przemocy.

Przesłanka zrealizowania planu pomocy wynikającego z formularza „Niebieska Karta – C” będzie spełniona, jeżeli wykonano wszystkie zaplanowane działania i udokumentowano ich realizację. Dokonując oceny realizacji planu pomocy, nie należy zatem poszukiwać skutków podjętych działań, a jedynie potwierdzenia, że zaplanowane dla przedstawicieli poszczególnych podmiotów czynności wykonano. W zakresie realizacji planu pomocy mieści się również dokonanie weryfikacji sposobu wykonywania zaplanowanych działań.

Przepisy dotyczące procedury NIEBIESKA KARTA nie wskazują, na jakim etapie procedury może zostać podjęte rozstrzygnięcie o braku zasadności podejmowania działań. W konsekwencji rozstrzygnięcie powinno być podjęte bezpośrednio po stwierdzeniu zaistnienia przesłanki do jego podjęcia.

Nie wskazano, jaka konkretnie i przez kogo podjęta czynność kończy procedurę NIEBIESKA KARTA. Uregulowano jedynie, jakie przesłanki powinny lec u podstaw jej zakończenia oraz to, że po jej zakończeniu sporządza się protokół. Członkowie tych podmiotów nie wydają bowiem żadnego formalnego rozstrzygnięcia w przedmiocie występowania lub niewystępowania przemocy w danej rodzinie. Zatem zakończenie procedury NIEBIESKA KARTA jest taką samą czynnością jak pozostałe wchodzące w skład procedury i dla jej zaistnienia wymagane jest stosowne udokumentowanie. Tym razem jednak ustawodawca przewidział formę szczególną w postaci protokołu podpisywanego przez przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego. Złożenie tego podpisu należy zatem uznać za dopełnienie formalności zakończenia procedury NIEBIESKA KARTA. Brak podpisu przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego na protokole skutkuje tym, że procedura jest niezakończona.

Odmiennie wygląda sytuacja, gdy procedura jest kończona po spełnieniu przesłanki braku zasadności podejmowania działań. W tym zakresie bowiem uprawnienie do stwierdzenia braku zasadności podejmowania działań mają członkowie grupy roboczej bądź zespołu interdyscyplinarnego, a zatem przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego nie może się takiemu rozstrzygnięciu sprzeciwić.

Zamknięcie, zakończenie, umorzenie, pozbycie, cofnięcie i odwołanie Niebieskiej Karty Warszawa Poznań

Przepisy wprowadziły obowiązek zawiadomienia o zakończeniu procedury NIEBIESKA KARTA podmiotów w niej uczestniczących. Nie narzucono zatem ani formy, ani czasu tego zakończenia. Nie sprecyzowano również pojęcia podmiotów w niej uczestniczących. To, co nie budzi wątpliwości, to fakt, że o zakończeniu procedury NIEBIESKA KARTA nie można nikogo powiadomić przed złożeniem podpisu przez przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego na protokole kończącym procedurę.

Z kolei na osobie stosującej przemoc w rodzinie w związku ze wszczęciem procedury „Niebieskiej Karty” ciążą określone obowiązki. Wobec osób stosujących przemoc w rodzinie stosuje się przewidziane w niniejszej ustawie środki mające na celu zapobieganie ich kontaktowaniu się z osobami pokrzywdzonymi oraz oddziaływania korekcyjno-edukacyjne. I tak m.in. zespół interdyscyplinarny ma prawo do inicjowania działań w stosunku do osób stosujących przemoc w rodzinie. W ramach tej procedury przykładowo funkcjonariusz Policji przeprowadza, o ile jest to możliwe, z osobą, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie, rozmowę, w szczególności o odpowiedzialności karnej za znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osobą najbliższą lub inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie, albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, oraz wzywa osobę, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie, do zachowania zgodnego z prawem i zasadami współżycia społecznego, a członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej podejmują działania w stosunku do osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie, w celu zaprzestania stosowania tego rodzaju zachowań. Ponadto, jeżeli osoba, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie, nadużywa alkoholu, członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej kierują tę osobę do gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu