Zgodnie z regulacją art. 133 § 1 KRO, każdy z rodziców obowiązany jest do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Zakres świadczeń alimentacyjnych, który ustawodawca określił w art. 135 § 1 KRO, jest uzależniony od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego i od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Przez usprawiedliwione potrzeby należy rozumieć potrzeby, których zaspokojenie zapewni podmiotowi uprawnionemu do alimentów odpowiedni rozwój fizyczny i duchowy. Pojęcia usprawiedliwionych potrzeb nie można przy tym – co wskazano w orzecznictwie Sądu Najwyższego – odrywać od pojęcia zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Pojęcia te (usprawiedliwione potrzeby uprawnionego i możliwości majątkowe oraz zarobkowe zobowiązanego) w praktyce pozostają bowiem we wzajemnej zależności i obie te przesłanki wzajemnie na siebie rzutują, zwłaszcza przy ustaleniu przez sąd wysokości alimentów (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 1969 r., III CRN 350/69, OSNPG 1970/2/15). Pamiętać należy, że przy ocenie zakresu obowiązku alimentacyjnego należy również brać pod uwagę usprawiedliwione potrzeby własne zobowiązanego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 1975 r., III CRN 330/75).
Podzielić należy także wyrażony w judykaturze pogląd, iż obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka stanowi uszczegółowienie ogólnego obowiązku „troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka” i należytego przygotowania go, odpowiednio do jego uzdolnień, do pracy zawodowej (art. 96 KRO). Obowiązek ten nie jest ograniczony przez żaden sztywny termin, a w szczególności – przez termin dojścia przez alimentowanego do pełnoletniości.
Nie jest także związany ze stopniem wykształcenia w tym sensie, że nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez alimentowanego określonego stopnia podstawowego lub średniego wykształcenia. Jedyną miarodajną okolicznością, od której zależy trwanie bądź ustanie tego obowiązku, jest to, czy dziecko może utrzymać się samodzielnie. Z tej przyczyny w odniesieniu do dzieci, które osiągnęły pełnoletniość, brać należy pod uwagę to, czy wykazują chęć dalszej nauki oraz czy osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki. Przeciwne stanowisko prowadziłoby do zahamowywania, a co najmniej znacznego utrudniania, dalszego rozwoju dziecka, a to przez pozbawianie go środków materialnych, niezbędnych do kontynuowania nauki po osiągnięciu pełnoletniości, pozostawałoby zatem w sprzeczności ze wspomnianym wyżej podstawowym obowiązkiem rodzicielskim (wyrok Sądu Najwyższego z 14 listopada 1997 r., III CKN 257/97).
Osiągnięcie samodzielności przez dziecko, w rozumieniu art. 133 § 1 KRO, zakłada zdobycie przez nie odpowiadających jego uzdolnieniom i predyspozycjom kwalifikacji zawodowych. Rodzice winni zatem łożyć na utrzymanie i wykształcenia także pełnoletniego dziecka, zdobywającego kwalifikacje zawodowe, odpowiadające jego uzdolnieniom i predyspozycjom, np. uczącego się w szkole pomaturalnej lub studiującego na wyższej uczelni. Warunkiem jest tylko, by był to czas rzeczywistej nauki (wyrok Sądu Najwyższego z 26 listopada 1998 r., I CKN 898/97).
Zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego można żądać w razie zmiany stosunków (art. 138 KRO), przy zachowaniu reguł wynikających z art. 135 KRO. Poprzez pojęcie „stosunków” należy rozumieć okoliczności istotne z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i jego zakresu. Zatem zmiana stosunków to zmiana okoliczności, od których zależy istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego – rozumie się przez to zwiększenie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego lub istotne zmniejszenie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, które uzasadniają potrzebę skorygowania -zmniejszenia lub zwiększenia- wysokości świadczeń alimentacyjnych. Należy wziąć pod uwagę okoliczności mogące świadczyć o zmianie stosunków majątkowych stron takie jak: zmiana stosunków własnościowych powodująca utratę bądź zwiększenie majątku, okoliczności świadczące o zmianie możliwości zarobkowych stron, a także stan faktyczny. Zaznaczyć trzeba, że zmiana stosunków będąca podstawą do zmiany orzeczenia musi zaistnieć po uprawomocnieniu się wyroku, w którym zasądzono alimenty (wyrok SN z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie o sygn. akt I CKN 274/99).
Podkreślenia wymaga, że zmiana orzeczenia alimentacyjnego na podstawie art. 138 KRO jest dopuszczalna tylko w razie zmiany stosunków powstałych po wydaniu tego orzeczenia i porównania stanu istniejącego w dacie uprzedniego orzeczenia ze stanem obecnym. Przy czym dowodzenie w przedmiocie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz możliwości majątkowych zobowiązanego ma na celu wykazanie zmian w tym zakresie i nie może zmierzać do polemiki z ustaleniami poczynionymi w poprzedniej sprawie, które jak już wskazano objęte są powagą rzeczy osądzonej.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Z chwilą ukończenia 18 lat samodzielność bytową pozwany uzyskał w wymiarze kształtowania bytu materialnego, zatem podejmowania odpowiedzialnych decyzji dotyczących możliwości kontynuowania i ukończenia nauki oraz udzielenia wsparcia matce z którą pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym w zakresie przyczynienia się do utrzymania siebie i ponoszenia stałych wydatków na utrzymanie nieruchomości. Pozwany ma ponad trzyletnie opóźnienie edukacyjne. Jak wynika z treści opinii pomimo udzielanego mu wsparcie nie korzystał z proponowanej pomocy, wagarował, zmieniał szkoły w trakcie roku szkolnego bez żadnych efektów edukacyjnych. W ostatniej szkole pomimo deklaracji, że chce ukończyć edukację w oferowanej przez szkołę formie i profilu nadal w pierwszym półroczu osiągał negatywne wyniki w nauce, opuszczał zajęcia lekcyjne. Mając wiedzę o swoich trudnościach edukacyjnych nie informował szkoły o dysleksji rozwojowej. Dopiero w toku postępowania w miesiącu lutym przedłożył w szkole opinię. Trudno racjonalnie ocenić zmianę szkoły zawodowej w której pozwany nie radził sobie z nauką na technikum, czy później liceum, gdzie wiadomo, że oczekiwania od uczniów są większe. Działania pozwanego były nastawione na dalsze utrzymanie obowiązku alimentacyjnego powoda a nie na rzeczywiste ukończenie edukacji. Postawa pozwanego w toku realizowania obowiązku szkolnego wskazana w treści opinii szkolnych potwierdza, że pozwany nie czynił starań w celu samodzielnego utrzymania się a jedynie liczył, że dopóki będzie chodził do jakiejkolwiek szkoły obowiązek alimentacyjny jego ojca będzie utrzymany. Należy podkreślić, że pozwany jest nadal, po upływie ponad trzech lat od ukończenia gimnazjum, na tym samym etapie nauki. Nie zaliczył nawet jednego semestru nauki w szkole ponad gimnazjalnej. Pozwany ma możliwość kontynuowania nauki w systemie szkolnictwa dla dorosłych i tym samym podjęcia zatrudnienia. Dysleksja rozwojowa zdiagnozowana u pozwanego nie może stanowić usprawiedliwienia dla dalszego utrzymywania obowiązku alimentacyjnego powoda. Należy ocenić na podstawie opinii szkolnych i opinii czy osobiste zdolności pozwanego i cechy charakteru pozwalają pozwanemu na rzeczywiste kontynuowanie nauki. W ocenie Sądu okres trzech lat był wystarczający by stwierdzić, że pozwany nie poczynił starań w celu samodzielnego utrzymania się z uwagi na osobiste zdolności, cechy charakteru. Pozwany nadal opuszcza zajęcia lekcyjne, pomimo poprawy ocen (dopiero w toku postępowania), szkoła nadal zgłaszała uwagi co do niewłaściwego zachowania i opuszczania zajęć. Z dokumentów przedstawionych przez pozwanego nie wynika, by stan zdrowia jego matki nie pozwalał jej na usprawiedliwienie nieobecności syna, czy też konieczność roztoczenia nad nią osobistej opieki przez syna. Ponadto jak wskazano wyżej samodzielność bytowa pozwanego nie koniecznie musi oznaczać posiadanie majątku a może stanowić możliwość kształtowania bytu materialnego i tym samym odpowiedzialność nie tylko za siebie ale też najbliższych. Pozwany wobec braku postępów edukacyjnych winien rozważyć możliwość podjęcia zatrudnienia i kontynuowania nauki w systemie nauki dla dorosłych, skoro sytuacja materialna jego i jego matki jest trudna.
Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy dał podstawę do przyjęcia, iż utrzymywanie obowiązku alimentacyjnego wobec pozwanego nie znajduje uzasadnienia albowiem uzasadnione jest utrzymanie obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka które osiągnęło pełnoletność tylko wówczas gdy przy chęci dalszej nauki jego osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki.
Sąd określając datę od której został uchylony obowiązek alimentacyjny wobec M. G., miał na uwadze, że pozwany w toku postępowania uczył się, tym samym uchylenie obowiązku alimentacyjnego zależało od poczynionych ustaleń faktycznych i oceny Sądu a nie okoliczności obiektywnej (np. zatrudnienia pozwanego) sprzed daty orzekania. Biorąc pod uwagę przytoczone wyżej okoliczności Sąd z dniem 4 kwietnia uchylił obowiązek alimentacyjny powoda P. G. względem pozwanego M. G. orzeczony ostatnio wyrokiem Sądu. Wyrok Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich III RC 233/16
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.