Zgodnie z art. 133 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Z kolei art. 133 § 3 mówi o tym, że mogą oni uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Stosownie do powołanych przepisów przesłanką obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka jest brak zdolności dziecka do samodzielnego utrzymania się. Oznacza to, że o wygaśnięciu obowiązku alimentacyjnego decyduje kryterium osiągnięcia przez dziecko zdolności do samodzielnego utrzymania się. Spełnienie tego kryterium zależy od okoliczności faktycznych.
Jednym z podstawowych założeń prawa rodzinnego jest obowiązek wzajemnego wspierania się członków rodziny, skonkretyzowany w przepisach regulujących obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka. Sam zaś obowiązek alimentacyjny polega na dostarczaniu środków utrzymania, a w razie potrzeby także wychowania. O jego zakresie decydują w każdym przypadku usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe zobowiązanego. Zakres tych potrzeb, które winny być przez rodziców zaspakajane, wyznacza treść art. 96 KRO, według którego rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dzieci i przygotowywać je należycie – odpowiednio do ich uzdolnień – do życia w społeczeństwie. Stosownie do tej dyrektywy, rodzice obowiązani są zapewnić dzieciom nie tylko środki na zakup żywności, czy odzieży, ale także na zaspokojenie ich potrzeb kulturalnych i wypoczynku. Zważyć nadto należy, że zgodnie z treścią art. 135 § 1 KRO, zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Z przepisu tego wypływa wniosek, iż wysokość rat alimentacyjnych jest wypadkową pomiędzy usprawiedliwionymi potrzebami uprawnionego z jednej strony, z drugiej zaś – majątkowymi i zarobkowymi możliwościami zobowiązanego do alimentacji.
Przepis art. 138 KRO przewiduje, iż w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Zmiana stosunków może doprowadzić nie tylko do zmiany wysokości (podwyższenia lub obniżenia) obowiązku alimentacyjnego, ale i do jego wygaśnięcia. Szczególnym przykładem zmiany stosunków w rozumieniu art. 138 KRO jest wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka wskutek osiągnięcia przez nie zdolności do samodzielnego utrzymywania się, co najczęściej łączy się z możliwością podjęcia pracy zarobkowej (art. 133 § 1 KRO). Pamiętać jednak należy, iż uzyskania przez dziecko zdolności do samodzielnego utrzymania się nie można utożsamiać z osiągnięciem przez nie pełnoletniości. Ponadto rodzic może zwolnić się z obowiązku alimentacyjnego względem dorosłego nieusamodzielnionego ekonomicznie dziecka, jeżeli jego wykonywanie jest połączone z nadmiernym dla niego uszczerbkiem lub jeśli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania (art. 133 § 3 KRO).
Dla stwierdzenia, czy nastąpiła zmiana stosunków w rozumieniu art. 138 KRO, należy brać pod uwagę, czy istniejące warunki i okoliczności – na tle sytuacji ogólnej – mają charakter trwały, dotyczą okoliczności zasadniczych, ilościowo znacznych i wyczerpują te przesłanki, które w istotny sposób wpływają na istnienie czy zakres obowiązku alimentacyjnego (tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16.12.1987 r., III CZP 91/86, OSNCP 1988, Nr 4, poz. 42, uzasadnienie tezy VII). „Zmiana stosunków” może być przede wszystkim skutkiem zwiększenia lub zmniejszenia się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, jak i zarobkowych oraz majątkowych możliwości zobowiązanego. W tym ostatnim przypadku chodzi o ustalenie, czy po stronie zobowiązanego doszło do pogorszenia jego sytuacji materialnej i majątkowej. Ustalenie wystąpienia „zmiany stosunków” oraz jej wpływu na wysokość świadczeń alimentacyjnych należnych uprawnionemu, wymaga zatem porównania stanu istniejącego w chwili orzekania o alimentach lub zawierania umowy dotyczącej alimentów ze stanem istniejącym w czasie rozpoznawania powództwa wytoczonego na podstawie art. 138 KRO
Obowiązek alimentacyjny rodziców względem ich dzieci nie jest ograniczony terminem, a osiągnięcie przez dziecko określonego wieku nie stanowi przesłanki jego uchylenia. Nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez alimentowanego określonego wykształcenia. Zależy on jedynie od tego, czy dziecko jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Jeżeli chodzi o dzieci, które osiągnęły pełnoletniość, brać należy pod uwagę to, czy dokładają starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się, czy wykazują chęć dalszej nauki oraz czy osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki (uzasadnienie Wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 12 maja 2014 r., II Ca 224/14 – za pośrednictwem Systemu (…) Prawnej Lex).
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięPowód M. K. (1) domagał się w pozwie ustalenia, że jego obowiązek alimentacyjny w wysokości 300 złotych miesięcznie wobec córki M. K. (2), określony w ugodzie zawartej przed Sądem Rejonowym ustał z dniem wniesienia pozwu. Słuchana na rozprawie w dniu 5 marca córka M. K. (2) zeznała, iż nie jest osobą samodzielną, ponieważ – jej zdaniem – praca zawodowa jaką świadczy na stanowisku specjalisty ds. rachunkowości w Agencji (…) Spółka z o.o. w K. nie pozwala jej na samodzielne utrzymywanie się.
Stanowiska pozwanej w powyższej kwestii nie można podzielić. Podkreślenia wymaga bowiem okoliczność, że od października M. K. (2) kształci się na studiach realizowanych w trybie niestacjonarnym, przy czym na zajęcia na uczelnię w Wyższej Szkole (…) we W. Wydział Ekonomiczny w O. jeździ co dwa tygodnie, na soboty i niedziele. W ocenie Sądu, analizując kwestie dotyczące zdolności pełnoletniego dziecka do samodzielnego utrzymania się, nie można zrównywać sytuacji pozwanej – studentki studiów realizowanych w trybie niestacjonarnym – z osobą, która studiuje na wybranym kierunku w systemie stacjonarnym. Student realizujący studia stacjonarne spędza na uczelni średnio 20 dni w miesiącu. Tymczasem M. K. (2) na zajęciach w O. jest średnio od 4 -6 dni w miesiącu. Zauważyć należy, że system studiów niestacjonarnych jest skierowany do osób, które chcą pogodzić naukę z pracą. Jak pokazuje obecna sytuacja pozwanej, jest to możliwe. Kontynuowanie przez M. K. (2) nauki w systemie weekendowym nie koliduje bowiem z jej pracą zawodową. Od 1 marca pozwana jest zatrudniona w (…) Spółka z o.o. w K. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, a jej miesięczne wynagrodzenie, liczone według zarobków z ostatnich trzech miesięcy, wynosi średnio 1199,99 złotych netto. Wysokość powyższego wynagrodzenia – choć na poziomie płacy minimalnej – pozwala na zaspokojenie podstawowych potrzeb pozwanej. Z zeznań M. K. (2) wynika, iż z osiąganych zarobków pozwana przekazuje swojej matce tytułem własnego wkładu w utrzymanie mieszkania i za media kwotę 300 – 400 złotych miesięcznie oraz 300 złotych miesięcznie na wyżywienie. Również opłaty za telefon, czesne za studia, koszty paliwa w związku z dojazdami na uczelnię oraz koszty noclegów i wyżywienia w O. pozwana opłaca ze swojego wynagrodzenia za pracę.
Jak już wyżej wskazano, obowiązek alimentacyjny rodzica względem dziecka ustaje wówczas, gdy dziecko osiągnie samodzielność życiową, co łączy się z możliwością podjęcia pracy zarobkowej. Taką pracę M. K. (2) podjęła, przy czym ma ona status pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony.
Słuchany na rozprawie w dniu 5 marca ojciec M. K. (1) zeznał, iż po rozwodzie z matką pozwanej wyjechał z K. za pracą i obecnie mieszka ze swoją partnerką życiową w dwupokojowym mieszkaniu w L. przy ulicy (…). M. K. (1) zatrudniony jest obecnie w (…) na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, na stanowisku pracownika obsługi serwisowej, za wynagrodzeniem w kwocie 2800 złotych miesięcznie netto. Z pobieranego wynagrodzenia za pracę M. K. (1) pokrywa potrzeby własne oraz nowej rodziny i alimentuje drugą z uczących się córek – A. K. (1). Z dokumentów przedstawionych przez powoda w toku procesu wynika, iż w marcu M. K. (1) przekazał córce A. tytułem alimentów kwotę 450 złotych, a więc o 150 złotych wyższą od alimentów ustalonych na podstawie ugody zawartej przed Sądem Rejonowym w Kłodzku w dniu 13 lutego.
W oparciu o konkretne okoliczności sprawy uznać należy, iż nie można wymagać od średnio zarabiającego powoda, by nadal alimentował dorosłą, studiującą zaocznie i pracującą zawodowo pozwaną. W konsekwencji – na podstawie całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie – Sąd ustalił, iż obowiązek alimentacyjny M. K. (1) względem M. K. (2) w wysokości po 300 złotych miesięcznie, wynikający z treści ugody z dnia 13 lutego zawartej przed Sądem Rejonowym ustał z dniem 26 marca (czyli z dniem wydania wyroku w rozpatrywanej sprawie). Wyrok Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich III RC 876/13
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
