Podział majątku wspólnego może nastąpić m.in. na mocy orzeczenia Sądu na żądanie którejkolwiek z osób uprawnionych do żądania podziału tego majątku. Wydaniu takiego orzeczenia służy postępowanie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej między małżonkami (art. 566 i 567 KPC). Wspólność majątkowa małżeńska ustaje na skutek śmierci jednego z małżonków lub na skutek prawomocnego wyroku orzekającego rozwód, a także w wyniku zawarcia przez małżonków umowy ustanawiającej ustrój rozdzielności majątkowej.
Zgodnie zaś z art. 567 § 3 KPC w zw. z art. 684 KPC w postępowaniu o dział spadku i podział majątku wspólnego małżonków Sąd z urzędu ustala skład majątku ulegającego podziałowi. Zasadą jest, że podział majątku wspólnego obejmuje przedmioty majątkowe, które były składnikami tego majątku w chwili ustania wspólności ustawowej i które istnieją w chwili dokonywania podziału majątku wspólnego. Przy czym podział majątku wspólnego obejmuje tylko aktywa, a ustalenie wartości poszczególnych składników majątku wspólnego małżonków następuje według stanu na chwilę ustania wspólności ustawowej, ale według cen aktualnych. Majątkiem wspólnym stron są bowiem tylko te przedmioty bądź prawa, które zostały nabyte w trakcie trwania małżeństwa i pozostały na dzień jego ustania.
W orzecznictwie i doktrynie zwraca się uwagę, że znaczenie art. 684 KPC dla postępowania o podział majątku wspólnego polega na tym, że sąd, w dążeniu do zakończenia podziału majątku w jednym postępowaniu, powinien zwrócić uwagę małżonków na potrzebę wskazania całego majątku podlegającego podziałowi oraz że nie jest związany wnioskami małżonków, jeżeli z oświadczeń ich wyniknie, że istnieje inny jeszcze majątek wspólny wymagający podziału. Jeśli jednak zachodzą w tym względzie sprzeczności, rzeczą Sądu jest ich wyjaśnienie w postępowaniu dowodowym. Przepis powyższy nie daje natomiast sądowi uprawnień do prowadzenia z urzędu dochodzeń, czy i jaki inny wspólny majątek istnieje (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 1968 roku, sygn. akt III CR 97/67, OSNCP 1968, nr 10, poz. 169, I. Koper, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2013, s. 180).
Wskazać należy, iż zgodnie z art. 31 § 1 KRO z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków, zaś ich szczegółowe wyliczenie zawarte zostało w art. 33 KRO
Z art. 31 § 1 KRO wywieść można domniemanie, że majątek uzyskany w toku trwania wspólności majątkowej małżeńskiej stanowi majątek wspólny małżonków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1998 roku, sygn. akt I CKN 830/97, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 06 lutego 2003 roku, sygn. akt IV CKN 1721/00). W konsekwencji to ten, kto twierdzi, że składnik majątkowy nabyty w czasie trwania związku małżeńskiego nie wchodzi do majątku wspólnego, ma udowodnić, że dany składnik majątkowy wchodzi do majątku osobistego jednego z małżonków, a nie do majątku wspólnego.
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Zasadą zgodnie z art. 43 §l KRO jest, iż udziały małżonków w majątku wspólnym są równe, co stanowi wyraz równego traktowania małżonków i ich równouprawnienia w stosunkach majątkowych po ustaniu wspólności majątkowej, bez względu na stopień, w którym każde z małżonków przyczyniło się do powstania majątku wspólnego i niezależnie od przyczyny ustania wspólności. Zasada ta odpowiada normalnemu układowi wzajemnych stosunków w małżeństwie, w którym dorobek jest z reguły owocem wspólnych starań obojga małżonków, niezależnie od tego w jakiej postaci starania te przejawiają się, chodzi przy tym o to, aby należycie uwzględnić wartości, jaką w tym zakresie przedstawia osobista praca przy wychowywaniu dzieci i w gospodarstwie domowym, co zresztą przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wyraźnie podkreślają w art. 43 § 3 i art. 27. Jednakże przedmiotowa zasada równych udziałów małżonków w majątku wspólnych doznaje wyjątku, tj. możliwości ustalenia przez Sąd nierównych udziałów przy łącznym spełnieniu w myśl art. 43 § 2 KRO dwóch przesłanek: 1) istnienia ważnych powodów i 2) przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu.
Cytowany przepis art. 43 § 2 KRO nie definiuje pojęcia „ważne powody”. Ogólnie rozumie się przez nie takie okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego przemawiają za nieprzyznawaniem jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do powstania której małżonek ten nie przyczynił się. W doktrynie można spotkać się z dwiema grupami poglądów na temat sposobu rozumienia pojęcia „ważnych powodów”. Pierwsza grupa utożsamia pojęcie ważnych powodów, o których mowa w art. 43 § 2 KRO z ważnymi powodami, o których mowa w art. 52 KRO, a więc takich, których wystąpienie decyduje o zniesieniu wspólności ustawowej. Natomiast druga grupa poglądów wyrażanych w piśmiennictwie odrywa definicję tego pojęcia od znaczenia, jakie ma ono na gruncie art. 52 KRO, wskazując iż w porównaniu ze zniesieniem wspólności majątkowej decyzja o ustaleniu nierównych udziałów w majątku wspólnym powoduje znacznie poważniejsze skutki, gdyż w pierwszym wypadku oboje małżonkowie zachowują swoje jednakowe uprawnienia do majątku wspólnego, tyle tylko, że skonkretyzowane w postaci równych udziałów, w drugim natomiast uprawnienia jednego z małżonków ulegają zwiększeniu, zaś uprawnienia jego współmałżonka ograniczeniu, a nawet mogą być w skrajnych wypadkach całkowicie wyeliminowane wskutek pozbawienia go udziału w majątku wspólnym, co przemawia za bardziej restryktywną wykładnią pojęcia „ważnych powodów”.
Ponadto podkreśla się, że w art. 52 KRO chodzi przede wszystkim o powody majątkowe, tymczasem w art. 43 § 2 KRO okoliczności natury majątkowej mieszczą się już w niejednakowym przyczynianiu się małżonków do powstania majątku wspólnego, wobec czego ważnymi powodami są względy natury etycznej, które sprawiają, że w danych okolicznościach równość udziałów małżonków w majątku wspólnym wyraźnie kolidowałaby z zasadami współżycia społecznego, (por. J. St. Piątowski w System Prawa rodzinnego i opiekuńczego, Ossolineum 1985 r., s. 490)
Podkreślić przy tym należy, iż taki sposób interpretacji pojęcia ważnych powodów jest ugruntowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który w postanowieniu z 28.04.1972 r. (sygn. III CRN 626/1971, niepublik.) i postanowieniu z 5.10.1974 r. (sygn. III CRN 190/1974, niepublikow.) wskazywał, iż przy ocenie istnienia ważnych powodów w rozumieniu art. 43 § 2 KRO należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli i za ważne mogą być uznane tylko takie powody, które zasługują na aprobatę w świetle zasad współżycia społecznego. U podstaw art. 43 § 2 KRO leży bowiem założenie, że tylko w małżeństwie prawidłowo funkcjonującym usprawiedliwione są równe udziały w majątku wspólnym, mimo że małżonkowie w różnym stopniu przyczyniali się do jego powstania. Opiera się ono na więziach osobistych i gospodarczych między małżonkami oraz na obowiązku wzajemnej pomocy. Z orzeczeń Sądu Najwyższego z 30.11.1972 r (sygn. III CRN 235/1972, opublik. w OSNC 1973 r, nr 10, poz. 174) i z 26.11.1973 r (sygn. III CRN 227/1973, opublik. w OSNC 1974 r, nr 11, poz. 189) i z 27.06.2003 r. (sygn. IV CKN 278/2001, opublik. w OSNC 2004 r, nr 9, poz. 146) wynika nadto, iż z ważnymi powodami w rozumieniu art. 43 § 2 KRO mamy nie w każdym przypadku, gdy zachodzi faktyczna nierówność przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego, lecz wyłącznie wówczas, gdy małżonek przeciwko któremu zostało skierowane żądanie ustalenia nierównego udziału, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniał się do powstania majątku wspólnego stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych. Przyczyna żądania ustalenia nierównych udziałów leży zatem przede wszystkim w dysharmonii stosunków między małżonkami, z których jedno zachowywało się nagannie.
Oznacza to, że w ramach art. 43 § 2 KRO należy stosować zasadę zawinienia, która zawsze działa na niekorzyść małżonka postępującego nagannie w ten sposób, że jeśli nie przyczynił się on do powstania majątku wspólnego Sąd ustali udziały z uwzględnieniem wysokości, w jakiej oboje małżonkowie przyczyniali się do powstania majątku wspólnego, natomiast jeśli małżonek postępujący nagannie przyczynił się do powstania majątku w większym stopniu przez np. wyższe zarobki, to Sąd odmówi ustalenia udziału w majątku na jego korzyść, kierując się zasadą nemo turpitudinem sua allegans audiatur. (por. glosa Tadeusza Smyczyńskiego do postanowienia SN z 6.01.2000 r, sygn. I CKN 320/1998, opublik. w OSP 2001 r, nr 9, poz. 136).
Przy ocenie istnienia ważnych powodów w celu ochrony interesów małżonka osiągającego niższe dochody, z uwagi na dyspozycję art. 43 § 3 KRO i art. 27 KRO, należy przyjąć ograniczenia czasowe, tak aby doniosłość prawną miały tylko takie powody, które powstały w czasie trwania wspólności majątkowej, a należałoby wykluczyć takie okoliczności, które zaistniałyby po ustaniu tejże wspólności, gdyż w przeciwnym razie nie można by wykluczyć sytuacji gdy w przypadku orzekania w przedmiocie żądania ustalenia nierównych udziałów w kilka, czy- co również częstokroć się zdarza- w kilkanaście lat po ustaniu wspólności ustawowej, ocenie miałby podlegać okres, w którym małżonków np. na skutek trwałego rozkładu pożycia (nawet przy separacji faktycznej) nie łączyły żadne więzy osobiste i gospodarcze, czy ich wzajemne stosunki nie odpowiadałyby ogólnie przyjętym normom społecznym.
Drugą przesłanką ustalenia nierównych udziałów jest w różnym stopniu przyczynienie się do powstania majątku wspólnego, przez które to przyczynienie się należy rozumieć całokształt starań każdego małżonka o założoną przez siebie rodzinę i zaspokojenie jej potrzeb. O stopniu tego przyczynienia się nie decyduje wyłącznie wysokość dochodów osiąganych przez małżonków. Stosownie do treści art. 43 § 3 KRO przy ocenie, w jakim stopniu każde z małżonków przyczyniło się do powstania majątku wspólnego uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Przy czym wartości tej pracy nie można szacować według kryteriów szacowania wartości odpłatnych usług. Z reguły w normalnie funkcjonującej, przeciętnej rodzinie nie może być mowy o nierównym przyczynieniu się małżonków do powstania majątku wspólnego, gdy utrzymaniem rodziny zgodnie z ustalonym przez małżonków podziałem ról zajmuje się maż, a niepracująca zarobkowo żona zajmuje się wychowywaniem dzieci i pracą w gospodarstwie domowym (por. Marek Sychowicz w Kodeks rodzinny i opiekuńczy z komentarzem pod red. Kazimierza Piaseckiego, Warszawa 2002 r., s. 235).
Podkreślić należy, iż same tylko wyliczenia rachunkowe nie mogą stanowić wystarczającej podstawy do ustalenia stopnia przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego i nie mogą przesądzać o określeniu tego stopnia, gdyż powinno ono następować także przy uwzględnieniu wartość niematerialnych. Ewentualny zarzut przyczyniania się małżonka nie pracującego zarobkowo w stopniu mniejszym do powstania majątku wspólnego, aniżeli byłoby to możliwe może być ewentualnie aktualny, gdy małżonek ten ponadto nie wychowuje dzieci czy też jego nakład pracy w gospodarstwie domowym jest niewielki.
W tym miejscu należy wskazać, iż zgodnie z art. 6 KC ciężar udowodnienia istnienia przesłanek warunkujących ustalenie nierównych udziałów spoczywa na tym, kto zgłosił wniosek o ustalenie nierównych udziałów (zob. postanowienie SN z 2.10.1997 r., sygn. II CKN 348/97, niepublik.)
Zgodnie z art. 45 § 1 KRO, każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Jak wynika z § 2 powołanego przepisu, zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Przepis art. 45 KRO reguluje rozliczenia z tytułu wydatków i nakładów poczynionych w czasie trwania wspólności ustawowej. Nie reguluje natomiast rozliczeń pomiędzy małżonkami wydatków i nakładów poczynionych z majątków osobistych na majątek wspólny w czasie od ustania wspólności ustawowej do momentu podziału majątku, których podstawę materialnoprawną stanowią odpowiednio zastosowane przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, w tym art. 207 KC. Stosownie do treści przywołanego art. 207 KC., pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów. W takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.
Treść art. 45 § 1 krio pozwala przyjąć, że przepis ten – jako materialnoprawna podstawa rozliczenia małżonków – dotyczy zwrotu nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny jednego z małżonków oraz z majątku odrębnego na majątek wspólny. Przepis ten nie rozstrzyga natomiast sposobu rozliczenia nakładów dokonanych z majątku odrębnego jednego z małżonków na majątek odrębny drugiego z małżonków, podstawę materialnoprawną tych rozliczeń stanowią zatem przepisy kodeksu cywilnego. Zatem dyspozycja cytowanego powyżej przepisu art. 45 § 1 krio nie są objęte i nie podlegają wyrównaniom przy podziale majątku wspólnego wydatki i nakłady poczynione kosztem majątku osobistego jednego małżonków na majątek osobisty drugiego.
Tym samym rozliczenia te podlegają ogólnym normom prawa i postępowania cywilnego, nakazującym dochodzenie przez byłych małżonków roszczeń, które nie są objęte przepisem art. 45 § 1 krio, w postępowaniu procesowym (orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 1970 roku, III CRN 90/70, z dnia 18 marca 1999 roku, (…) 483/98). Obowiązujące orzecznictwo dopuszcza tylko jedną możliwość rozliczenia nakładów poczynionych z majątku osobistego jednego z małżonka ma majątek osobisty drugiego z małżonków, a mianowicie nakłady z majątku odrębnego jednego małżonków na majątek odrębny drugiego podlegają rozliczeniu z majątku wspólnego tylko wówczas, gdy na przedmiot majątkowy stanowiący majątek odrębny jednego z małżonków dokonano nakładów zarówno z majątku wspólnego, jak i z majątku odrębnego małżonków (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2002 roku, IV CKN 1108/00, OSNC 2003/9/123).
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1
W niniejszej sprawie poza sporem było, iż do w skład majątku wspólnego wnioskodawcy i uczestniczki postępowania wchodziło prawo własności lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (…), składającego się z trzech pokoi, kuchni, łazienki, wc i przedpokoju, o łącznej powierzchni 48,20 m 2 , usytuowanego na pierwszym piętrze budynku wielorodzinnego oznaczonego numerem porządkowym (…), posadowionego w D.przy ul. (…)na nieruchomości o powierzchni 0,3635 ha, oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka o numerze (…), wraz z przynależną piwnicą oznaczoną numerem (…)o powierzchni 3,01 m 2 – dla którego to lokalu IV Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w S .prowadzi Księgę Wieczystą o numerze (…)– wraz ze związanym z prawem własności lokalu udziałem w wysokości (…)części w prawie własności nieruchomości położonej w D.przy ul. (…), o powierzchni 0,3635 ha, oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka o numerze (…), oraz udziałem w wysokości (…)części w prawie własności wspólnych części budynku i urządzeń pozostałych po wydzieleniu lokalu, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali. Zainteresowani nabyli własność powyższej nieruchomości wspólnie, w trakcie trwania związku małżeńskiego, przy czym żaden z uczestników nie kwestionował tych okoliczności. Wartość powyższej nieruchomości – na poziomie 84.000,00 zł – Sąd ustalił w oparciu o opinię biegłego sądowego.
Przedmiotem sporu pomiędzy zainteresowanymi nie była również kwestia przynależności do majątku wspólnego stron spółdzielczego własnościowego prawa do garażu murowanego o powierzchni użytkowej 19,40 m 2 , posadowionego na nieruchomości położonej w D. przy ul. (…). Kwestia ta, w szczególności z uwagi na jego przydział obojgu małżonkom w dacie trwania między nimi ustawowej małżeńskiej wspólności majątkowej, nie budziła również wątpliwości Sądu.
Wartość tego przedmiotu majątkowego Sąd ustalił na kwotę 11.000,00 zł – także w oparciu o wskazywaną wyżej opinię biegłego sądowego z zakresu kosztorysowania i (…). Również i w tym zakresie owej opinii należało przypisać przymioty wyżej już przez Sąd oznaczone. Tym samym Sąd uczynił ją podstawą ustaleń co do wartości spółdzielczego własnościowego prawa do garażu.
Spornym nie było także, iż w skład majątku podlegającego podziałowi wchodzi samochód osobowy marki V.model P.1.6 kat. o numerze (…) i numerze rejestracyjnym (…), nabyty przez J. S.do majątku wspólnego małżonków za środki finansowe wchodzące w skład tego majątku.
Z uwagi na brak porozumienia między zainteresowanymi co do odnośnie wartości tego pojazdu Sąd postanowił dopuścić na tę okoliczność dowód z opinii biegłego z zakresu wyceny wartości pojazdów samochodowych S. S.. Biegły sporządził opinię przy zastosowaniu (…), w sposób logiczny, spójny i zgodny z wiedzą i doświadczeniem biegłego. Sąd uznał powyższą opinię za w pełni wiarygodną i na jej podstawie ustalił wartość samochodu osobowego marki V. (…) o numerze rejestracyjnym (…) na kwotę 7.000,00 zł.
W ocenie Sądu za przyznaniem wnioskodawcy spółdzielczego własnościowego prawa do garażu murowanego o powierzchni użytkowej 19,40 m 2 , posadowionego na nieruchomości położonej w D. przy ul. (…) – o wartości 11.000,00 zł oraz samochodu osobowego marki V. (…) o numerze rejestracyjnym (…) – o wartości 7.000,00 zł, przemawiała wskazywana przez obie osoby zainteresowane okoliczność nieprzerwanego posiadania i korzystania z tych składników przez J. S. oraz zgodne stanowiska uczestników w przedmiocie sposobu ich podziału.
Przychylenie się przez Sąd do stanowiska uczestniczki postępowania co do sposobu podziału własności lokalu mieszkalnego szczegółowo określonego w punkcie I sentencji postanowienia poprzez przyznanie go na jej wyłączną własność z zasądzeniem na rzecz wnioskodawcy stosownych spłat wynikało z szeregu okoliczności faktycznych.
W pierwszej kolejności wskazać należy, iż takie rozstrzygnięcie prowadzi do sytuacji, w której każdy z uczestników uzyskuje pewne składniki majątku objętego uprzednio ustawową wspólnością małżeńską. Podział składników majątku wspólnego pomiędzy obie zainteresowane osoby jest zarazem rozwiązaniem co do zasady preferowanym przez ustawodawcę. Jednocześnie należy zauważyć, iż powyższe rozwiązanie, odniesione w stosunku do proponowanego przez wnioskodawcę, istotnie zmniejsza wysokość ewentualnych należności z tytułu wyrównania udziałów. Sąd zważył przy tym, iż w przypadku przyznania przedmiotowego lokalu wnioskodawcy byłby on zobowiązany do dokonania spłaty na rzecz uczestniczki postępowania w wysokości 51.000,00 zł, co, w ocenie Sądu, prawdopodobnie przewyższałoby jego możliwości finansowe. J. S. jako emeryt posiada ograniczone możliwości zarobkowe; obecnie uzyskuje miesięczne dochody w wysokości około 1.800,00 zł, a nadto posiada oszczędności w kwocie około 10.000,00 zł. Nie posiada on nadto żadnego innego majątku, niż będący przedmiotem niniejszego postępowania.
Zauważyć jednocześnie należy, iż początkowo wnioskodawca występował z wnioskiem ewentualnym, zgodnym z orzeczonym przez Sąd sposobem podziału majątku wspólnego. Swoje stanowisko zmienił dopiero po podjęciu przypuszczenia, iż w skład majątku wspólnego wchodzi również udział w gospodarstwie rolnym, którego przyznanie uczestniczce zwolniłoby wnioskodawcę z konieczności zapłaty powyższej kwoty na rzecz I. S. tytułem wyrównania udziałów. Powyższe stanowisko świadczyło zarazem o tym, iż J. S. dostrzegał możliwość zamieszkania – po dokonanym podziale majątku – w innym lokalu mieszkalnym, niż będący przedmiotem niniejszego postępowania.
Rozstrzygając o sposobie podziału majątku wspólnego zainteresowanych Sąd miał jednocześnie na uwadze i tę okoliczność, iż uczestniczka postępowania będzie w stanie uiścić zasądzoną od niej na rzecz wnioskodawcy dopłatę. Co prawda osiągane przez nią dochody są niskie, jednak posiada ona oszczędności w kwocie około 10.000,00 zł, a nadto majątek w postaci udziału w opisanym już wielokrotnie gospodarstwie rolnym – którego sprzedaż, w przypadku niemożności zgromadzenia środków finansowych w inny sposób, pozwoli jej na wykonanie zobowiązania z tytułu dopłaty.
Jedynie na marginesie zauważyć należy, iż orzeczone wyrokiem Sądu Okręgowe w B. rozwiązanie związku małżeńskiego łączącego zainteresowanych nastąpiło z winy wnioskodawcy. Przyznanie lokalu opisanego w podpunkcie 1 punktu I sentencji postanowienia na wyłączną własność J. S.– wbrew stanowisku uczestniczki postępowania – prowadziłoby zatem do wzmożenia negatywnych skutków rozpadu związku małżeńskiego, odczuwanych przez I. S.jako osobę niewinną rozkładowi pożycia.
Na podstawie art. 624 zdanie drugie KPC w zw. z art. 567 § 3 KPC i art. 688 KPC Sąd nakazał jednocześnie wnioskodawcy, aby wydał uczestniczce postępowania lokal mieszkalny szczegółowo określony w podpunkcie 1 punktu I I sentencji niniejszego postanowienia – w terminie do dnia następnego po dniu uiszczenia przez I. S. na jego rzecz całej dopłaty i ewentualnych odsetek. W taki właśnie sposób zagwarantowane zostało przez Sąd zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych wnioskodawcy do chwili zaspokojenia całości obowiązku świadczenia, nałożonego na uczestniczkę postępowania tytułem dopłaty i odsetek. Takie właśnie rozstrzygnięcie jest jednocześnie zgodne z pierwotnie prezentowanym przez wnioskodawcę stanowiskiem co do warunków ewentualnej spłaty lub dopłaty.
Łączna wartość majątku podlegająca podziałowi wynosiła 102.000,00 zł. Wartość udziału każdego z uczestników wynosić więc powinna 51.000,00 zł. Wobec tego, że w wyniku niniejszego postępowania wnioskodawczyni uzyskała przedmiot majątkowy o wartości 84.000,00 zł, zaś uczestnikowi przypadły składniki majątkowe o wartości 18.000,00 zł, to I. S. powinna zwrócić J. S. – w celu wyrównania należnego mu udziału w majątku wspólnym – tytułem dopłaty kwotę 33.000,00 zł (51.000,00 zł – 18 000,00 zł = 33 000,00 zł) i taką kwotę Sąd zasądził od niej na rzecz wnioskodawcy w punkcie III postanowienia. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 10 września 2014 r. I Ns 7042/13
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2W trakcie małżeństwa M. M. (2) i Z. M. wznieśli na działce numer (…) o powierzchni 19 m2 przy ul. (…) w G. garaż, a w dniu 24 stycznia nabyli do majątku wspólnego małżeńskiego własność garażu (nieodpłatnie) i prawo wieczystego użytkowania gruntu (działki numer (…)) pod garażem na 99 lat oraz udział wynoszący 1/6 (jedną szóstą) w prawie użytkowania wieczystego drogi do garażu – działce numer (…), dla której prowadzona jest obecnie księga wieczysta o numerze (…). Dla działki nr (…) i prawa odrębnej własności garażu prowadzona jest zaś obecnie księga wieczysta nr (…). W umowie oddania gruntu w użytkowanie wieczyste i przeniesienia własności garażu Z. i M. M. (2) oświadczyli, że ich stosunki podlegają wspólności ustawowej, a nieruchomości nabywają z dorobku.
M. M. (2) w latach 90-tych po pracy prowadziła kiosk, małą kwiaciarnię z sąsiadką, przez kilka lat. W 1993 roku rozszerzyła działalność o handel obwoźny. Sprzedawała kwiaty i znicze. Pracowała też etatowo na zmiany, a po godzinach pracy pracowała w kiosku. Nie trwoniła pieniędzy, nie piła alkoholu, nie unikała pracy. Z. M. po pracy wykonywał usługi spawalnicze. Część uzyskanych z tego tytułu dochodów przeznaczał na budowę i wykończenie garażu. Pustaki na garaż kupił z pieniędzy wspólnie zarobionych z żoną. Uczestnik nadużywał alkoholu i na to również wydawał pieniądze. W tym czasie miał trzy razy zabrane prawo jazdy za jazdę pod wpływem alkoholu. Na urlopie uczestnik jeździł do pracy we Francji. Przywiezione pieniądze również przeznaczał na budowę garażu. Budowa trwała 3 lata. W tym czasie M. M. (2) więcej zajmowała się domem i opieką na dziećmi.
W latach 90-tych, kiedy był budowany garaż, małżonkowie M. razem prowadzili folie z pomidorami w R.. Sprzedawali pomidory na giełdzie. Siedem lat przed śmiercią M. M. (2) była na rencie, miała pierwszą grupę inwalidzką, chorowała na nowotwór.
Wartość garażu z prawem wieczystego użytkowania gruntu wynosi obecnie 18.000 zł, a wartość udziału wynoszącego 1/6 (jedną szóstą) w prawie użytkowania wieczystego drogi dojazdowej do garażu 1.600 zł.
Obecnie z garażu korzysta uczestnik Z. M.. Przechowuje w nim swój samochód.
W skład wspólności majątkowej Z. i M. M. (2) wchodziło też prawo użytkowania działki ogrodniczej numer (…) w Pracowniczym O. Działkowym im. dr J. w G. przy ul. (…). Na tej działce znajdują się: murowana altana, pompa, ogrodzenie i nasadzenia. Członkiem (…) Związku (…) był tylko Z. M..
W dniu 7 lipca przekazał nieodpłatnie prawa do działki, w tym własność altany, urządzeń i nasadzeń córce A. M.. Było to spełnienie woli M. M. (2). Wnioskodawczyni i uczestnik Z. M. ustalili, że do śmierci Z. M. z działki będzie korzystał uczestnik i on będzie pokrywał opłaty za działkę. Uczestnik M. M. (1) wiedział o przekazaniu działki siostrze, akceptował to, jak i wolę matki. Nie domagał się żadnych rozliczeń z tego tytułu.
Małżonkowie M. M. (2) i Z. M. posiadali spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (…) przy ul. (…) w G.. W dniu 7 kwietnia A. M. i M. M. (1) sprzedali ojcu udziały wynoszące po 1/6 w tym prawie (otrzymane po matce) za cenę po 15.167 zł każdy. Cena ta została zapłacona.
Sąd oddalił wniosek Z. M. o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym małżeńskim (art. 567 § 1 KPC), albowiem nie wykazał on, że zaszły do tego przesłanki w świetle art. 43 § 1 KRO W ocenie Sądu uczestnik Z. M. nie wykazał żadnej z przesłanek do ustalenia nierównych udziałów. W szczególności nie udowodnił, aby żona rażąco lub uporczywie nie przyczyniała się do zwiększania majątku wspólnego, pomimo posiadanych możliwości zdrowotnych i zarobkowych. Nie wykazał też, żeby żona trwoniła majątek albo też ze swojej winy nie podejmowała zatrudnienia. Ciężar wykazania tych przesłanek spoczywał na uczestniku. Na podstawie zeznań uczestników Sąd ustalił, że M. M. (2) była osobą bardzo pracowitą i zaradną życiową, albowiem w okresie, kiedy był budowany garaż nie tylko pracowała zawodowo na umowę o pracę, ale prowadziła też kwiaciarnię, później handel obwoźny i uprawiała z mężem pomidory na handel. Przyczyniła się więc ponadprzeciętnie do zaspokajania potrzeb rodziny, nadto w większym zakresie opiekowała się dziećmi i prowadziła gospodarstwo rodzinne. W ocenie Sądu można nawet powiedzieć, że przyczyniła się do powstania majątku w większym stopniu niż uczestnik. Brak jest więc jakichkolwiek podstaw do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym na korzyść uczestnika, tym bardziej, że – w przeciwieństwie do żony – trwonił on majątek na alkohol.
Garaż wraz z prawem wieczystego użytkowania gruntu pod garażem i udziałem w prawie wieczystego użytkowania drogi dojazdowej Sąd przyznał uczestnikowi Z. M., albowiem posiadał on największy udział w tych prawach (4/6, czyli więcej niż połowę), a garaż jest mu potrzebny do przechowywania auta. Wnioskodawczyni ma zapewnione pomieszczenie na własny samochód w ramach umowy najmu garażu (art. 567 § 3 KPC, art. 687 i 688 KPC w zw. z art. 623 KPC i art. 212 § 2 KC).
Spłaty na rzecz wnioskodawczyni i uczestnika M. M. (1) zasądzono stosownie do ich udziałów w dzielonym majątku – po 1/6 jego wartości, zgodnie z art. 212 § 2 KC w zw. z art. 688 KPC i art. 567 § 3 KPC, albowiem brak było podstaw prawnych i faktycznych do pomniejszenia spłat. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 19 maja 2017 r. I Ns 2091/16
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 3
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 3Wnioskodawczyni wniosła o dokonanie podziału majątku wspólnego przez przyznanie wszystkich składników tego majątku na rzecz uczestnika Z. G. za spłatą na rzecz wnioskodawczyni. W uzasadnieniu wniosku wskazano, że małżeństwo stron zawarte 2 września zostało rozwiązane przez rozwód prawomocnym wyrokiem z dnia 13 lutego wnioskodawczyni wyprowadziła się ze wspólnego mieszkania, tak więc pozostaje ono w całości w posiadaniu uczestnika, podobnie jak garaż i samochód osobowy. W dniu 28 maja uczestnik bez zgody i wiedzy wnioskodawczyni podjął z rachunków bankowych prowadzonych na jago imię i nazwisko przez bank (…) S.A. 23 875,84 zł i 14 777,82 USD, których równowartość na dzień opracowania wniosku tj. 28 kwietnia wynosiła 44892,06 zł i pieniędzy tych wnioskodawca nie przeznaczył na potrzeby rodziny. Środki te stanowiły majątek wspólny i stron w związku z czym wnioskodawczyni domaga się zasądzenia od uczestnika na jej rzecz połowy kwoty pobranej w złotówkach oraz połowy wartości sumy dolarów USA, czyli 34 383,95 zł.
Niezgodne z prawdą było twierdzenie uczestnika, że za mieszkanie zapłacił cenę w dolarach i z tej transakcji pozostała mu kwota, za którą kupił garaż. Uczestnik nie potrafił konkretnie podać ile dolarów zapłacił za mieszkanie, zaś odnośnie garażu ostatecznie przyznał, że to wnioskodawczyni przedstawiła prawdziwą wersję nabycia tego garażu. Zgodnie z twierdzeniami wnioskodawczyni, otrzymała ona garaż od rodziców, który ostatecznie odkupił od niej jej brat i za uzyskane środki finansowe strony kupiły garaż wchodzący obecnie w skład ich majątku wspólnego. W związku z powyższym Sąd nie znalazł podstaw, dokonywać rozliczenia nakładów z majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny stron. Zdaniem Sądu wszelkie darowizny dokonywane przez rodziców uczestnika, dokonywane były na rzecz obu stron, na zaspokojenie potrzeb ich rodziny.
Sąd Rejonowy postanowił:
1. ustalić, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni B. G. i uczestnika Z. G. wchodzą:
2. lokal mieszkalny nr (…), znajdujący się w budynku przy ulicy (…) w K., stanowiący odrębny od gruntu przedmiot własności, obejmujący 4 pokoje, kuchnię, wc, komunikację oraz pomieszczenie przynależne – piwnicę, o łącznej powierzchni 74,39 m2, dla którego Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą nr (…), wraz z udziałem (…) części we współwłasności nieruchomości położonej w K. przy ulicy (…), dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą nr (…), o wartości 200.000,00 zł (dwieście tysięcy złotych 00/100),
3. spółdzielcze własnościowe prawo do garażu nr (…), położonego w K. przy ulicy (…), o powierzchni użytkowej 15,96 m2, o wartości 20.000,00 zł (dwadzieścia tysięcy złotych 00/100),
4. samochód osobowy M. (…) numer rejestracyjny (…), o wartości 5.000,00 zł (pięć tysięcy złotych),
5. wierzytelność z tytułu środków zgromadzonych na rachunku nr (…) prowadzonym przez Bank (…) S.A. (…) w K. w kwocie 23.875,84 zł (dwadzieścia trzy tysiące osiemset siedemdziesiąt pięć złotych 84/100),
6. wierzytelność z tytułu środków zgromadzonych na rachunku nr (…) prowadzonym przez Bank (…) S.A. (…) w K. w kwocie 14.777,82 USD, stanowiąca według kursu na dzień 16 maja 2016 roku wynoszącego 3,8625 zł kwotę 57.079,33 zł (pięćdziesiąt siedem tysięcy siedemdziesiąt dziewięć złotych 33/100),
7. akcje w liczbie 400, zgromadzone na rachunku nr (…) prowadzonym przez (…) S.A. w W. o wartości, na dzień 16 maja 2016 roku, 155,50 zł (jedna akcja), łącznie o wartości 62.200,00 zł (sześćdziesiąt dwa tysiące złotych 00/100),
8. dokonać podziału majątku wspólnego B. G. i Z. G. w ten sposób, że składniki majątku opisane w pkt I podpunkt 1-5 postanowienia przyznać na własność uczestnika Z. G., syna M. i R., w całości, zaś składnik majątku opisany w pkt I podpunkt 6 postanowienia przyznać na własność wnioskodawczyni B. G., córki P. i K., w całości,
9. zasądzić od uczestnika Z. G. na rzecz wnioskodawczyni B. G. kwotę 121.877,58 zł (sto dwadzieścia jeden tysięcy osiemset siedemdziesiąt siedem złotych 58/100) wraz z ustawowymi odsetkami liczonym od dnia prawomocności postanowienia.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
