Artykuł 92 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, iż dziecko do pełnoletniości pozostaje pod władzą rodzicielską. Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw ( art. 95 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Zgodnie z art. 95 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Poprzez dobro dziecka należy rozumieć zapewnienie dziecku wszystkich tych wartości, które są konieczne do jego prawidłowego rozwoju fizycznego i duchowego, o czym stanowi art. 96 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Przy ocenie dobra dziecka nie można pomijać ani uwarunkowań obiektywnych (takich jak: wiek dziecka, jego płeć, cechy charakterologiczne rodziców, stosunek rodziców do siebie, do dziecka oraz do krewnych rodzica), ani subiektywnych (wrażliwości dziecka, wzajemnych relacji oraz więzi rodziców i dzieci, poczucia bezpieczeństwa dziecka). Właściwie rozumiane dobro dziecka wymaga starań o zapewnienie dziecku zdrowia fizycznego i psychicznego, polegających na właściwym ukształtowaniu jego charakteru i przygotowaniu do życia społecznego.
Zgodnie z art. 97 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, a w braku takiego porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Kodeks cywilny natomiast stanowi w art. 26, iż miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy ( § 2). Można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania ( art. 28 Kodeksu cywilnego).
Sąd opiekuńczy orzekający o miejscu zamieszkania dziecka musi mieć na względzie przede wszystkim dobro dziecka. Niepożądane jest uwzględnianie dobra rodziców, czy jednego z nich, kosztem małoletniego. Powyższa zasada dobra dziecka musi również uwzględniać wolę dziecka, zwłaszcza w sytuacji, gdy dziecko osiągnęło wiek, który umożliwia wzięcie pod uwagę jego opinii. Realizację powyższej dyrektywy stanowi przepis art. 576 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z tym przepisem Sąd w sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala, uwzględniając w miarę możliwości jego rozsądne życzenia. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych. Oczywiście wyrażona przez dziecko opinia nie jest wiążąca dla Sądu i Sąd wydając rozstrzygnięcie w sprawie winien wziąć pod uwagę pozostały zebrany materiał dowodowy.
Przykład spraw Sądowej
W niniejszej sprawie przedmiotem sporu rodziców małoletniej J. Ś. jest przede wszystkim kwestia pod opieką którego z rodziców ma przebywać i mieszkać małoletnia J.. Spór występujący pomiędzy rodzicami dotyczył również kwestii stosowanych przez nich metod wychowawczych.
W ocenie Sądu Rejonowego pomimo wskazywanych przez matkę małoletniej zbyt liberalnych metod wychowawczych, które według niej stosuje jej były mąż w stosunku do ich małoletniej córki, przejawiających się tym, że małoletnia spędza za dużo czasu poza domem ze swoimi znajomymi i za mało czasu poświęca obecnie na naukę, Sąd nie znalazł większych zastrzeżeń co do metod wychowawczych stosowanych przez D. Ś. w stosunku do małoletniej córki J. Ś.. Z relacji przedstawionej przez ojca małoletniej, która znalazła potwierdzenie w sporządzonych na potrzeby niniejszego postępowania opinii psychologicznej (k. 67-73) oraz sprawozdania kuratora zawodowego. D. Ś. posiada odpowiednie predyspozycje wychowawcze oraz warunki mieszkaniowe, aby właściwie zajmować się swoją małoletnią córką. Ponadto pomimo tego, że małoletnia mieszka od dłuższego czasu wyłącznie ze swoim ojcem, posiada ona bardzo częsty kontakt ze swoją matką i bardzo dużo czasu spędza w jej mieszkaniu. Ponadto wbrew twierdzeniom matki dziecka po zamieszkaniu z wnioskodawcą pogorszeniu uległy jedynie uzyskiwane przez małoletnią wyniki z matematyki. Sąd zwrócił uwagę na wskazywaną przez oboje uczestników postępowania okoliczność, że to matka małoletniej dotąd pomagała dziecku przy nauce matematyki, gdyż posiada ona do tego lepsze predyspozycje. Jednakże zwrócić należało przy tym uwagę, że oboje rodzice małoletniej (w tym również jej ojciec) wspólnie zadeklarowali, że są w stanie zapewnić dziecku korepetycje z matematyki, jeśli zajdzie taka potrzeba.
W ocenie Sądu należało również zwrócić uwagę, że małoletnia ma już czternaście lat i znajduje się w wieku dojrzewania, w którym dzieci często buntują się przeciwko swoim rodzicom i stosowanym przez nich metodom wychowawczym oraz zasadom panującym w szkole, przez co również zdarza się, że osiągają gorsze wyniki w nauce czy też spotykają się bez wiedzy rodziców ze znajomymi oraz nie zawsze informują o wszystkich istotnych sytuacjach swoich rodziców, a także zachowują się nierozsądnie. Dlatego w przypadku dziecka w tym wieku szczególnie istotne jest, aby oboje rodzice, którzy nie mieszkają ze sobą, wypracowali ze sobą wspólny model wychowawczy i wspólnie uzgadniali istotne kwestie związane z ich małoletnią córką, np. sposób, w jaki ich małoletnia córka spędzi sylwestra. Dlatego też matkę małoletniej nie powinna dziwić sytuacja, że przed okresem dojrzewania jej małoletnia córka zachowywała się spokojniej, a teraz zaczyna sprawiać drobne problemy wychowawcze, bowiem takie sytuacje się zdarzają. Z tego też względu rodzice małoletniej powinni znaleźć wspólny model komunikacji z dzieckiem oraz mieć więcej zaufania do siebie nawzajem, gdyż obojgu rodzicom zależy na dobru ich małoletniego dziecka, aby ich córka mogła czuć, że jest kochana przez oboje rodziców i czuć, że może na ich oboje liczyć, gdy zajdzie taka potrzeba. Małoletnia musi czuć, że w sytuacjach dla niej trudnych, gdy popełni błąd, będzie mogła porozmawiać z rodzicami i liczyć na ich pomoc i zrozumienie.
Sąd nie mógł pominąć okoliczności, że małoletnia J. Ś. osiągnęła czternasty rok życia, tj. zgodnie z art. 13 Kodeksu cywilnego uzyskała ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Osiągnięcie przez małoletnią trzynastego roku życia sprawia, że w pewnym zakresie uzyskała ona możliwość decydowania o swojej sytuacji. Tym bardziej więc powinna ona mieć możliwość wypowiedzenia się na temat tego, z którym z rodziców chciałaby na stałe mieszkać. Z wypowiedzi małoletniej, które złożyła ona podczas wysłuchania wynika, że chciałaby mieszkać na stałe z ojcem, gdyż w jego towarzystwie dobrze się czuje, może z nim o wszystkim porozmawiać, jest dla niej wsparciem. Z wypowiedzi małoletniej wynika również, że posiada ona ogromną potrzebę kontaktu z matką. Jednakże jak wynika z wypowiedzi małoletniej jej matka P. D. jest pochłonięta pracą zawodową i jej obecnym mężem oraz jego synem, z którym małoletnia nie posiada najlepszego kontaktu. Dlatego też przebywając w domu swojej matki J. Ś. czuje, że jej matka nie spędza z nią tyle czasu ile ona sama potrzebuje, w przeciwieństwie do sytuacji, gdy mieszka ona u ojca, który zdaniem małoletniej zawsze znajduje dla niej czas. Zdaniem małoletniej obecny model opieki rodziców nad nią jej odpowiada i chciałaby mieszkać z ojcem. Sąd uznał wskazania małoletniej dotyczące jej relacji z obojgiem rodziców i wskazania dlaczego pragnie mieszkać z ojcem, za rozsądne i logiczne.
Dlatego też uznać należało, że w przypadku wydania rozstrzygnięcia przez Sąd i ustalenia, że małoletnia ma zamieszkać z matką, powyższa zmiana zostałaby narzucona małoletniej przez Sąd, co nie byłoby zgodne z wolą czternastoletniego dziecka. Nadto byłoby to sprzeczne z zasadami „Porozumienia bez przemocy” które zakładają, iż można znaleźć takie rozwiązanie każdego problemu, które zaspokoi potrzeby każdej ze stron konfliktu bez narzucania rozwiązań siłowych. Zmuszanie nastolatki do mieszkania z matką, z którą nie chce mieszkać, byłoby zdaniem Sądu Rejonowego działaniem pozbawionym sensu i oznaczało by brak poszanowania potrzeb dziecka w celu zaspokojenia ambicji i potrzeb matki. J. potrzebuje więcej czasu i uczuć matki skierowanych wyłączenie do niej samej, nie zaś życia z obecnym mężem matki i obecną rodziną matki, ponieważ J. czuje się bardziej związana ze swoim ojcem niż z kolejnym mężem matki – co należy uznać za normalne. Bez jej woli nie da się jej włączyć w nową rodzinę jej matki.
Mając na uwadze powyższe Sąd postanowił zmienić pkt 2 wyroku Sądu Okręgowego w ten sposób, że ustalił, że od dnia 03 lipca 2017 r. miejscem zamieszkania małoletniej J. Ś. ur.(…) jest miejsce zamieszkania ojca D. Ś. Postanowienie Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie – VI Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 9 stycznia 2018 r. VI Nsm 1176/17
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.