Jurysdykcję sądu polskiego określa art. 11032. § 1 i następne KPC Zgodnie z tym przepisem sprawy ze stosunków między rodzicami i dziećmi należą do jurysdykcji krajowej także wtedy, gdy:
1) dziecko albo przysposobiony lub przysposabiający mają miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej lub
2) powód, jeżeli nie jest nim dziecko, ma co najmniej od roku bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
3) powód, jeżeli nie jest nim dziecko, jest obywatelem polskim i ma co najmniej od sześciu miesięcy bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
4) powód i pozwany są obywatelami polskimi.
Jurysdykcja krajowa jest wyłączna, jeżeli wszystkie osoby występujące jako strony są obywatelami polskimi oraz mają miejsce zamieszkania i miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej.
Ojcostwo w K.r.o. wynika z przewidzianych prawem domniemań co do pochodzenia dziecka małżeńskiego oraz pochodzenia dziecka pozamałżeńskiego. W przypadku ustalenia pochodzenia dziecka małżeńskiego istnieje domniemanie wskazujące męża matki jako ojca dziecka urodzonego przez żonę (art. 62 K.r.o.). Ojcem dziecka pozamałżeńskiego jest natomiast mężczyzna niebędący mężem matki, który uznał swoje ojcostwo (art. 72 i 73 K.r.o.) albo który obcował z matką dziecka w okresie koncepcyjnym i co do którego zapadł prawomocny wyrok sądu ustalający ojcostwo (art. 85 K.r.o.). Sądowe ustalenie ojcostwa jest drugim obok uznania ojcostwa sposobem ustalenia ojcostwa pozamałżeńskiego. Sądowe ustalenie ojcostwa przed urodzeniem się dziecka jest niedopuszczalne
Osobami legitymowanymi do złożenia pozwu o sądowe ustalenie ojcostwa są: dziecko, matka, domniemany ojciec i prokurator. Matce dziecka przysługuje samodzielna legitymacja w sprawie o ustalenie ojcostwa, dopóki dziecko jest małoletnie. Z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletności to jej uprawnienie wygasa.
Jeżeli miejsce pobytu domniemanego ojca, przeciwko któremu wytoczono powództwo o ustalenie ojcostwa, nie jest znane, przewodniczący (przed rozprawą) albo sąd orzekający (w czasie rozprawy) ustanowi kuratora procesowego, chyba że wcześniej sąd opiekuńczy ustanowił już kuratora dla osoby nieobecnej.
Należy mieć na względzie, iż nauka na obecnym poziomie pozwala na ustalenie w toku postępowania dowodowego, że dany mężczyzna jest ojcem dziecka. Poszukiwany „dowód pozytywny” zawiera w sobie jako konieczny element wynik badań DNA, stanowiąc spójny logicznie łańcuch przesłanek, pozwalający w sposób pewny wyeliminować możliwość, że ojcem jest być może jakiś inny mężczyzna (H. Dolecki (red), komentarz do art. 85 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego).
Skutki prawne, jakie wywołuje prawomocny wyrok ustalający ojcostwo, można podzielić na:
1) skutki w zakresie stosunku prawnego ojcostwa;
2) skutki w zakresie władzy rodzicielskiej, stosunków alimentacyjnych i dziedziczenia;
3) skutki dotyczące nazwiska dziecka;
4) skutki dotyczące miejsca zamieszkania;
5) skutki dotyczące aktu urodzenia dziecka.
Zgodnie z treścią art. 93 § 1 KRO władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Z kolei po myśli § 2, jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd w wyroku ustalającym pochodzenie dziecka może orzec o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców. Przepisy art. 107 i art. 109-111 stosuje się odpowiednio.
Zgodnie z treścią art. 111 § 1 KRO jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.
Powołany artykuł przewiduje trzy rodzaje przyczyn pozbawienia władzy rodzicielskiej: pierwsza – trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, druga – nadużywanie tej władzy i trzecia – rażące zaniedbywanie obowiązków względem dziecka. Pierwsza przyczyna może być niezawiniona, dwie następne muszą zawierać w sobie element winy rodziców.
Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia. Z kolei § 2 tego przepisu stanowi, iż w braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.
Zgodnie z treścią art. 96 § 1 k. r. o. rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień. Stosownie do tej dyrektywy rodzice, w zależność od swych możliwości, są zobowiązani zapewnić dziecku środki do zaspokojenia zarówno jego potrzeb fizycznych (wyżywienie, mieszkanie, odzież, środki higieny osobistej, leczenie w razie choroby), jak i duchowych (kulturalnych), a także środków wychowania (edukacji) według uzdolnień, dostarczania rozrywek i wypoczynku. Przy ocenie, które z tych potrzeb powinny być uznane za potrzeby usprawiedliwione, należy z jednej strony brać pod uwagę możliwości zobowiązanego, z drugiej zaś zakres i rodzaj potrzeb. Zawsze jednak każde dziecko musi mieć zapewnione podstawowe warunki egzystencji w postaci wyżywienia zapewniającego jego prawidłowy rozwój fizyczny, stosownej do wieku odzieży, środki na ochronę zdrowia, kształcenie podstawowe i zawodowe oraz ochronę jego osoby i majątku. Wyjście poza wymienione potrzeby zależy już tylko od osobistych cech dziecka oraz od zamożności i przyjętego przez zobowiązanego modelu konsumpcji.
Zgodnie z art. 133 § 1 k. r. o. rodzice zobowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Stosownie do treści art. 135 § 1 KRO zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, jak również od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Wykonywanie obowiązku alimentacyjnego zgodnie z brzmieniem § 2 cytowanego artykułu może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub wychowanie uprawnionego do alimentów.
Przez „możliwości zarobkowe i majątkowe” rozumieć należy nie tylko zarobki i dochody rzeczywiście uzyskiwane ze swojego majątku, lecz także te zarobki i te dochody, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki oraz stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych.
Możliwości zarobkowe zobowiązanych nie zawsze mogą być utożsamiane z faktycznie osiąganymi zarobkami; obejmują one, bowiem także wysokość zarobków lub dochodów, które zobowiązany jest w stanie uzyskać. (Tak: OSNCP 1988, nr 4, poz. 42). Z drugiej zaś strony podkreślić należy, że trudna sytuacja materialna rodziców nie zwalnia ich od obowiązku świadczenia na potrzeby dzieci. Zmuszeni są, zatem, dzielić się z dziećmi nawet bardzo szczupłymi dochodami, a w sytuacjach skrajnych, zwłaszcza o charakterze przejściowym, sprostanie obowiązkowi alimentacyjnemu wymagać będzie poświęcenia części składników majątkowych (Tak : Kodeks rodzinny i opiekuńczy z komentarzem pod redakcją Kazimierza Piaseckiego, wydanie II zmienione, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2002, s. 803).
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Pozwem skierowanym do Sądu Rejonowego małoletnia V. G., reprezentowana przez przedstawicielkę ustawową A. G. i zawodowego pełnomocnika adwokat wniosła o ustalenie, że pozwany W. U. jest ojcem małoletniej V. G., orzeczenie, że pozwanemu nie będzie przysługiwała władza rodzicielska nad małoletnią córką i zasądzenie od pozwanego na rzecz małoletniej córki alimentów w kwocie 2000 złotych miesięcznie, pozostawienie małoletniej nazwiska: (…), zasądzenie na rzecz powódki od pozwanego kosztów postępowania. W uzasadnieniu pozwu między innymi wskazała, że A. G. i W. U. pozostawali w związku i wspólnie zamieszkiwali w Wielkiej Brytanii. W dniu (…) urodziła się ich córka V. G.. Pozwany nie uznał ojcostwa przed odpowiednim organem państwowym. Po urodzeniu się małoletniej powódki pozwany nadal zamieszkiwał z A. G. i córką. Nadużywała wówczas alkoholu. Zdaniem powódki do chwili złożenia pozwu pozwany nie interesował się córką. Ostatni raz widział córkę w styczniu X roku. Pozwany nie interesuje się córką. Matka małoletniej wraz z córką nadal zamieszkują w Wielkiej Brytanii. A. G. nie pracuje, utrzymują się z zasiłków w wysokości (…),53 (…) miesięczne, zaś koszty utrzymania małoletniej V. G. i jej matki to kwota (…),87 (…). Jako miesięczny koszt utrzymania małoletniej powódki jej pełnomocnik wskazał kwotę 850 (…). Pozwany przekazał na utrzymanie powódki jedynie kwotę 800 złotych. Nie przekazuje na jej utrzymanie innych kwot, nie daje jej prezentów, cały ciężar utrzymania małoletniej powódki ponosi jej matka. Małoletnia powódka oraz jej matka są zameldowane w L.. Czasowo przebywają w Wielkiej Brytanii, gdzie matka małoletniej pracuje, a powódka uczęszcza do szkoły.
W odpowiedzi na pozew W. G. (1) uznał swoje ojcostwo, wniósł o przyznanie mu władzy rodzicielskiej i przyznanie alimentów w kwocie 200 złotych. W uzasadnieniu wskazał, że pozostawał w związku z A. G.. Podczas trwania związku uczestniczył w kosztach utrzymania córki w miarę swoich możliwości majątkowych. Nalegał wówczas, aby matka małoletniej zamieszkała na stałe w Polsce. Przekazywał na rzecz córki pieniądze wpłacając je na konto ojca A. G. oraz przekazując je matce w czasie wizyt u dziecka. Obecnie pracuje na 1/8 etatu i jego sytuacja majątkowa jest trudna. Nie jest właścicielem żadnej nieruchomości.
W toku postępowania w piśmie pozwany wniósł o orzeczenie, że pozwanemu będzie przysługiwała władza rodzicielska nad wspólnym dzieckiem stron, a na wypadek nieuwzględnienia powyższego wniósł o ograniczenie pozwanemu władzy rodzicielskiej do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka związanych z leczeniem, wyborem szkoły i dalszego kształcenia, miejsca zamieszkania, o nadanie dziecku nazwiska: (…), zasądzenie od pozwanego na rzecz małoletniej córki alimentów w wysokości po 600 złotych miesięcznie płatnych z góry do dnia 15- go każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie do rąk matki jako ustawowej przedstawicielki małoletniej oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego obowiązku zwrotu kosztów postępowania.
Na rozprawie pozwany uznał powództwo co do ustalenia ojcostwa, nie sprzeciwił się nadaniu dziecku nazwiska: (…), wyraził zgodę na ograniczenie mu władzy rodzicielskiej w sposób wskazany w zmodyfikowanym pozwie i uznał powództwo o alimenty do kwoty 600 złotych miesięcznie.
W niniejszej sprawie wszystkie strony postępowania są obywatelami polskimi. Sąd Rejonowy zastosował w niniejszej sprawie polskie prawo. Zgodnie bowiem z art. 55 ust. 1 ustawy Prawo prywatne międzynarodowe ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka podlegają prawu ojczystemu dziecka z chwili jego urodzenia.
Zgodnie z art. 85 § 1 KRO domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że w okresie koncepcyjnym W. U. współżył z A. G.. Rodzice małoletniej tworzyli długoletni, nieformalny związek, razem zamieszkiwali. Pozwany nie kwestionował swojego ojcostwa. Wobec stanowczego stanowiska rodziców małoletniej oraz kategorycznego ustalenia, że strony współżyły ze sobą w okresie koncepcyjnym, należało uwzględnić domniemanie, że ojcem małoletniej V. G. jest W. G. (1), a zatem Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku.
W myśl art. 89 § 2 KRO w razie sądowego ustalenia ojcostwa sąd nadaje dziecku nazwisko w wyroku ustalającym ojcostwo, stosując odpowiednio przepisy § 1. Z kolei § 1 powołanego przepisu stanowi, że jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie, dziecko nosi nazwisko wskazane w zgodnych oświadczeniach rodziców, składanych jednocześnie z oświadczeniami koniecznymi do uznania ojcostwa. Rodzice mogą wskazać nazwisko jednego z nich albo nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka. Jeżeli rodzice nie złożyli zgodnych oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka, nosi ono nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca. Do zmiany nazwiska dziecka, które w chwili uznania już ukończyło trzynaście lat, jest potrzebna jego zgoda. Biorąc pod uwagę treść powołanego powyżej art. 89 § 1 i 2 KRO oraz zgodne oświadczenia stron co do nazwiska, jakie ma nosić małoletnia powódka, Sąd Rejonowy nadał dziecku nazwisko matki: (…).
W ocenie Sądu nie zachodzą przesłanki do pozbawienia W. U. władzy rodzicielskiej nad małoletnią V. G..
Z analizy materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie jednoznacznie wynika, iż w rozpoznawanej sprawie pozwany nie powinien być pozbawiony władzy rodzicielskiej. W. U. zamieszkiwał z córką i jej matką po jej urodzeniu. Utrzymywał z córką kontakty także po rozstaniu rodziców, w sytuacji, gdy zamieszkał w Polsce, a córka z matką nadal zamieszkiwały i zamieszkują na terenie Wielkiej Brytanii. Dwukrotnie spędzał z córką wakacje, przekazuje córce prezenty na urodziny i z okazji świąt. Przekazywał też środki na jej utrzymanie. Pozwany nie zgadzał się na pozbawienie go władzy rodzicielskiej, chce mieć kontakt z córką. Sąd uznał, że nie zachodzą okoliczności uzasadniające pozbawienie W. U. władzy rodzicielskiej nad małoletnią córką. Jednakże rodzice małoletniej V. G. zamieszkują w rozłączeniu.
W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy uwzględnił stanowisko matki małoletniej powódki w zakresie sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej przez pozwanego do ogólnego wglądu, do współdecydowania odnośnie leczenia w poważnej chorobie, wychowania i wyboru kierunku kształcenia małoletniej. W ocenie Sądu Rejonowego rodzice winni współpracować dla dobra dziecka zwłaszcza w sytuacji, gdy małoletnia powódka jest chora, a rodzic, przy którym dziecko przebywa powinien liczyć i otrzymywać wsparcie od drugiego rodzica.
Małoletnia V. G. w dacie wyrokowania miała ukończone 12 lat. Zamieszkuje z matką w Wielkiej Brytanii i pozostaje na jej utrzymaniu. Małoletnia powódka urodziła się z Zespołem (…), poza tym ma wadę wzroku. Matka małoletniej powódki oszacowała miesięczny koszt jej utrzymania na kwotę 850 – 950 (…), jednak z zasad doświadczenia życiowego wynika, iż w Wielkiej Brytanii koszty utrzymania są wyższe niż w Polsce, jednakże uzyskiwane tam wynagrodzenia za pracę, a w tym wypadku zasiłki, także znacznie przekraczają wynagrodzenia czy zasiłki otrzymywane w Polsce. Matka małoletniej utrzymuje siebie oraz córkę głównie z zasiłków uzyskiwanych na terenie Wielkiej Brytanii. Matka małoletniej powódki podała, że brakuje jej środków na korepetycje dla córki oraz letni wypoczynek w kwocie 100 – 200 (…). Małoletnia powódka z uwagi na swój wiek nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie.
Oceniając możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanego W. G. (1) Sąd miał na uwadze, że pozwany jest osobą młodą, zdrową, posiada wyuczony zawód. Pracuje w firmie swoich rodziców. Poza małoletnia powódką pozwany nie ma innych dzieci na utrzymaniu. Wprawdzie ustalając wysokość alimentów Sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe zobowiązanego, nie zaś uzyskiwane przez niego dochody, jednak zasądzona kwota alimentów nie może doprowadzić pozwanego do niedostatku. W ocenie Sądu Rejonowego, z uwagi na posiadanie wyuczonego zawodu, doświadczenie w pracy jako kierowca, pozwwany posiada znaczne możliwości zarobkowe. Nie spełnia swojego obowiązku alimentacyjnego przez osobiste starania o utrzymanie i wychowanie córki, a zatem jego udział w kosztach utrzymania małoletniej powódki powinien być wyższy. Matka małoletniej powódki, z uwagi na jej niepełnosprawność, nie może podjąć pełnoetatowego zatrudnienia w celu zaspokojenia jej usprawiedliwionych potrzeb. Jak powyżej wskazano zakres świadczeń alimentacyjnych uzależniony jest od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, które, już tylko z uwagi na jego wiek i okoliczność, że kontynuuje naukę, zamieszkuje na terenie Wielkiej Brytanii są znaczne oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego (art. 135 k. r. o.). Z zasad doświadczenia życiowego wynika, że usprawiedliwione potrzeby powódki są znaczne, jednak ograniczone są możliwościami majątkowymi i zarobkowymi jej rodziców.
Zdaniem Sądu Rejonowego zasądzona kwota alimentów w wysokości 800 złotych miesięcznie jest adekwatna do możliwości majątkowych i zarobkowych pozwanego. Zasądzona tytułem alimentów kwota zaspokoi w części uzasadnione potrzeby małoletniej, zaś w pozostałym zakresie koszty utrzymania dziecka ponosić winna jego matka. Sąd jako datę początkową zasądzenia alimentów wskazał dzień wyrokowania, bowiem w pozwie nie została wskazana jakakolwiek inna data.
Zasadą kodeksową, jest że dzieci mają prawo do równej z rodzicami stopy życiowej, zaś wysokość alimentów określa się w oparciu o możliwości zarobkowe, biorąc pod uwagę całokształt sytuacji dłużnika alimentacyjnego, nie zaś jedynie aktualne zarobki. Według Sądu pozwany posiada stałe zatrudnienie, nie posiada zaświadczenia o niezdolności do pracy, na podstawie którego Sąd mógłby jego możliwości zarobkowe obniżyć. Wyrok Sądu Rejonowego w Legionowie – III Wydział Rodzinny i Nieletnich III RC 172/17
Sąd wydał następujący wyrok:
I. ustala, że W. U. syn D. W. i J. J. z domu G. urodzony dnia (…) w W. zamieszkały w L. przy ul. (…) jest ojcem małoletniej V. G. urodzonej dnia (…) w W. w Wielkiej Brytanii córki A. G. nazwisko rodowe G., której akt urodzenia sporządzony został w Urzędzie Stanu Cywilnego w L. o oznaczeniu (…);
II. nadaje małoletniej V. G. nazwisko matki (…);
III. powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnią V. G. urodzoną dnia (…) w W. w Wielkiej Brytanii matce A. G. z jednoczesnym ograniczeniem władzy rodzicielskiej pozwanego W. U. do ogólnego wglądu, do współdecydowania odnośnie leczenia w poważnej chorobie, wychowania i wyboru kierunku kształcenia małoletniej;
IV. zasądza od pozwanego W. U. na rzecz małoletniej córki V. G. urodzonej dnia (…) w W. w Wielkiej Brytanii tytułem alimentów kwotę 800 (osiemset) złotych miesięcznie, płatne z góry do 15-tego dnia każdego miesiąca do rąk matki dziecka A. G. z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat
V. w pozostałej części powództwo oddala;
VI. wyrokowi w pkt IV nadaje rygor natychmiastowej wykonalności;
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.