Zgodnie z art. 684 KPC w związku z art. 567 § 3 KPC skład i wartość majątku wspólnego, podlegającego podziałowi ustala sąd. Skład majątku ustala się według stanu istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej, a według cen z chwili orzekania. Przyjmuje się, że obowiązek ustalenia składu i wartości majątku oznacza, że sąd nie jest związany oświadczeniami i wnioskami małżonków w sprawie przynależności poszczególnych przedmiotów do majątku wspólnego, a w razie potrzeby powinien zwrócić uwagę małżonków na potrzebę wskazania całego majątku podlegającego podziałowi. Sąd nie jest natomiast zobowiązany ani upoważniony do prowadzenia z urzędu dochodzeń, czy poza wskazanymi przez uczestników składnikami majątku wspólnego istnieją jeszcze inne składniki majątkowe (zob. nadal aktualne postanowienie SN z 18 stycznia 1968 r., III CRN 97/67).
Z tego wynika, że nie ma przeszkód do poczynienia ustaleń w zakresie składników majątku wspólnego i ich wartości na podstawie zgodnych oświadczeń stron, jeżeli nie budzą one wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy. Specyfika postępowania o podział majątku wspólnego nie wyłącza możliwości stosowania w nim art. 229 KPC, który stanowi, że fakty przyznane nie wymagają dowodu (pogląd utrwalony, zob. np. uzasadnienie postanowienia SN z 29 listopada 2001 r., V CKN 482/00).
Podział majątku gospodarstwa rolnego po rozwodzie – majątek wspólny
Zgodnie z treścią art. 31 KRO z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków; dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków; środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków; kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, ze zm.1)).
Z kolei do majątku osobistego majątku osobistego każdego z małżonków należą: przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej; przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił; prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom; przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków; prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie; przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość; wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków; przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków; prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy; przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 33 KRO).
Podział gospodarstwa rolnego u notariusza
Podziału majątku gospodarstwa rolnego można dokonać w każdym momencie, również podczas trwania małżeństwa, po ustanowieniu rozdzielności majątkowej. W takiej sytuacji małżonkowie mogą sami, bez udziału sądu, dojść do kompromisu w sprawie wspólnego majątku i wszelkich kwestii z nim związanych. Jeśli dojdą do porozumienia, składają zgodne oświadczenia woli przed notariuszem, a ten tworzy dokument dzielący majątek. Po podpisaniu przez małżonków takiego dokumentu uznaje się wszelkie sprawy majątkowe za rozstrzygnięte.
Podczas zawierania umowy majątkowej małżeńskiej ustanawiane są postanowienia regulujące wzajemne stosunki majątkowe między małżonkami. Niezbędnym jest ustanowienie odpowiedniej przynależności poszczególnych składników majątkowych do majątku każdego z małżonków, gdyż z chwilą zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej każdy z małżonków zarządza swoim majątkiem osobno. Umowa musi zawierać nie tylko jasną przynależność poszczególnych składników majątku do każdego z małżonków. Ustalana jest również ewentualna wzajemna spłata należności, która wynika z majątku wspólnego lub osobistego małżonków. Od tej pory każdy z małżonków zarządza indywidualnie swoją pensją – należy ona tylko do niego. Małżonek osoby prowadzącej działalność podwyższonego ryzyka tak jak indywidualna działalność gospodarcza czy gospodarstwa rolnego, zwolniony jest od tej pory z ponoszenia konsekwencji wynikających z prowadzenia takiej działalności. Warto tutaj zaznaczyć, że małżonek będzie zwolniony z takiej odpowiedzialności jedynie w chwili, gdy o rozdzielności majątkowej będą poinformowani kontrahenci.
Stawki taksy notarialnej określane są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. Sporządzenie umowy majątkowej małżeńskiej u notariusza wynosi 400zł. Odpisy szacowane są na 6zł za każdą rozpoczętą stronę. Taksa notarialna przy podziale majątku zależy od wartości majątku.
Tabela maksymalnych stawek taksy notarialnej za podział gospodarstwa rolnego po rozwodzie u notariusza
Wartość przedmiotu czynności notarialnej |
Maksymalna stawka taksy notarialnej |
|
powyżej |
do |
|
3000 zł | 100 zł | |
3000 zł | 10 000 zł | 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł |
10 000 zł | 30 000 zł | 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł |
30 000 zł | 60 000 zł | 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł |
60 000 zł | 1 000 000 zł | 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000 zł |
1 000 000 zł | 2 000 000 zł | 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł |
2 000 000 zł | 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł, a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn nie więcej niż 7500 zł
Uwaga |
Notariusz dokonuje czynności notarialnych np. podziału gospodarstwa rolnego po rozwodzie w kancelarii notarialnej. Jednak w wyjątkowych wypadkach, jeżeli przemawia za tym charakter czynności np. ciężka choroba osoby czynności te mogą być dokonane także w innym miejscu.
Podział majątku gospodarstwa rolnego po rozwodzie – nakłady
Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Regulacje powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego.
Pojęcie nakładów i wydatków, o których mowa w art. 45 KRO, zdefiniował Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 15 września 2004 r., III CZP 46/04, OSNC 2005, nr 9, poz. 152, stwierdzając, że obejmują one „wszystkie przysporzenia na rzecz jednej masy majątkowej, dokonane z uszczerbkiem dla drugiej masy majątkowej”. W uzasadnieniu postanowienia z dnia 2 października 2008 r., II CSK 203/08, Sąd Najwyższy wskazał, że: „Kodeks rodzinny i opiekuńczy posługując się w art. 45 pojęciami „nakładów” i „wydatków” nie określa ich desygnatów. W piśmiennictwie przyjmuje się, że nakłady i wydatki w rozumieniu tego przepisu, obejmują wszystkie przysporzenia na rzecz jednej masy majątkowej, dokonane z uszczerbkiem dla drugiej masy majątkowej. Podstawą przysporzenia może być czynność faktyczna, jak i jakiekolwiek inne zdarzenie”. Nakładami są koszty poniesione na zachowanie, eksploatację lub ulepszenie rzeczy już istniejącej w majątku, natomiast wydatkami są koszty związane z nabyciem danego przedmiotu (K. Pietrzykowski w: K. Pietrzykowski, Komentarz…, nb 4 do art. 45). Rozróżnienie tych dwóch kategorii nie ma jednak kluczowego znaczenia, gdyż zwrot wydatków i nakładów następuje według takich samych zasad.
Według poglądu przyjętego w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1980 roku, III CZP 46/80, OSNC 1981/11/206w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej w wypadkach szczególnie uzasadnionych rozliczeniu mogą podlegać także nakłady z majątku odrębnego jednego małżonka na majątek odrębny drugiego małżonka. Według tego poglądu wprawdzie brzmienie art. 45 § 1 KRO prowadzi do wniosku, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej nie mogą być rozliczane nakłady dokonane z majątku odrębnego jednego z małżonków na majątek odrębny drugiego, niemniej w sytuacji, gdy chodzi o rozliczenie sumy nakładów dokonywanych na daną nieruchomość, dokonywanie tego rodzaju rozliczeń w postępowaniu odrębnym od postępowania o podział majątku wspólnego okazuje się niecelowe. W przepisie art. 567 KPC uwidacznia się bowiem tendencja do całościowego rozliczania wszystkich nakładów w jednym postępowaniu.
Z przytoczonego przepisu wynika, że rozliczenia z tytułu przesunięć między majątkiem wspólnym a majątkiem osobistym są dokonywane w postępowaniu o podział majątku wspólnego dwukierunkowo. O ile przyjmuje się, że o nakładach i wydatkach z majątku wspólnego na majątek osobisty Sąd orzeka z urzędu (zob. uchwałę SN z 21 lipca 2008 r., III CZP 147/08, OSNC 2009 nr 2, poz. 23), o tyle nie ulega wątpliwości, iż rozstrzygnięcie o zwrocie wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny następuje wyłącznie na wniosek małżonka. Ma to istotne znaczenie zarówno dla sposobu sformułowania żądania, jak i dla rozkładu ciężaru dowodu. Można bowiem przyjąć, że zgłaszany w sprawie o podział majątku wspólnego wniosek jednego z małżonków o zwrot wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny pełni taką samą funkcję jak pozew (por. w tej kwestii uzasadnienie uchwały SN z 6 marca 2015 r., III CZP 115/14, OSNC 2016 nr 2, poz. 17), co oznacza, że ma do niego odpowiednie zastosowanie art. 187 § 1 pkt 1 i 2 KPC
Podział majątku gospodarstwa rolnego po rozwodzie – udowodnienie wydatków
Uczestnik, który domaga się rozliczenia nakładów lub wydatków z majątku osobistego na majątek wspólny powinien więc wskazać nie tylko dokładną kwotę, ale także przytoczyć okoliczności faktyczne uzasadniające to żądanie. Co więcej, do żądania zwrotu wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny ma zastosowanie wynikająca z art. 6 KC zasada ciężaru dowodu. Na uczestniku, który domaga się zasądzenia zwrotu wydatków bądź nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny spoczywa więc powinność udowodnienia nie tylko roszczenia co do zasady (czyli tego, że nakład bądź wydatek został w ogóle poniesiony), ale także co do wysokości (czyli konkretnej kwoty poniesionej z tego tytułu).
Rozliczenie wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na rzecz majątku odrębnego lub odwrotnie, a także rozliczenie długów jednego z małżonków zaspokojonych z majątku wspólnego następuje w postępowaniu nieprocesowym wówczas, gdy toczy się postępowanie o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej, przewidziane w przepisach art. 567 KPC (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 26 czerwca 2015 r., I ACa 1676/14).
Sąd Najwyższy stwierdził, że roszczenie każdego z małżonków o zwrot nakładów i wydatków z majątku osobistego na majątek wspólny nie wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków, a sąd orzeka o tym zwrocie wyłącznie na wniosek, a nie z urzędu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 października 1997 r., II CKN 395/97, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 1970 r., III CRN 527/69, OSNCP 1970, nr 9, poz. 164).
Dokonując rozliczeń nakładów i wydatków, ich wartość ustala się na podstawie stanu z chwili ich dokonania i cen z chwili orzekania. Do wydatków nie znajdzie zastosowania art. 3581 § 3 KC (tak Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 9 września 2009 r., V CSK 39/2009, LexisNexis nr 2243265, OSN-ZD 2010, nr B, poz. 62).
Podział majątku gospodarstwa rolnego po rozwodzie – majątek osobisty
Zgodnie z art. 33 k.r.io. do majątku osobistego każdego z małżonków należą wymienione w tym przepisie przedmioty. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 maja 2000 r., V CKN 50/00, surogacja, o której mowa w art. 33 pkt 3 KRO (obecnie w art. 33 pkt 10 KRO), musi spełnić dwa wymagania: „po pierwsze, aby jedno i to samo zdarzenie spowodowało wyjście określonego przedmiotu z majątku odrębnego i nabycie innego przedmiotu majątkowego, oraz po drugie, aby przedmiot nabyty był uzyskany także w sensie ekonomicznym kosztem majątku odrębnego”. W uzasadnieniu uchwały z dnia 19 sierpnia 2009 r., III CZP 53/09, Sąd Najwyższy podkreślił, że: „celem surogacji przewidzianej w powołanym przepisie jest zachowanie wartości majątku odrębnego, mimo zmiany jego poszczególnych składników”. A zatem w ustroju ustawowym nie powinna się zmieniać wartość majątku osobistego. Wyłączenie zasady surogacji jest możliwe wyłącznie w intercyzie, czyli umowie majątkowej małżonków rozszerzającej ustrój wspólności majątkowej. Dlatego też, jak podkreślił Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 18 października 1961 r., IV CR 957/60, : „Surogacja nie zachodzi wówczas, gdy przedmiot stanowiący odrębną własność małżonka został zużyty, skonsumowany itp. bądź sprzedany, uzyskane pieniądze zużyte, a nowy przedmiot tego samego rodzaju i o tym samym przeznaczeniu gospodarczym został następnie zakupiony za pieniądze pochodzące z bieżących dochodów małżonka”.
Nierówny podział majątku gospodarstwa rolnego po rozwodzie
O zaliczeniu nabywanego przedmiotu do majątku wspólnego lub osobistego decyduje porównanie wielkości środków użytych z tych majątków. Nabyty przedmiot wchodzi do tego majątku, z którego pochodzi przeważająca część środków (postanowienie Sądu Najwyższego z 10 kwietnia 2013 r., IV CSK 521/2012, OSNC-ZD 2013, nr D, poz. 83 i z 18 stycznia 2008 r., V CSK 355/2007, Lexis.pl nr 2044672). Pozostałe środki stanowią nakład i podlegają rozliczeniu zgodnie z art. 45. W przypadku gdy nie występuje zdecydowana dysproporcja pomiędzy wielkością środków przeznaczonych z poszczególnych majątków, należy przyjąć, że nabyty przedmiot wchodzi w odpowiednich częściach do majątku wspólnego oraz do majątku osobistego (bądź majątków osobistych). Takie stanowisko jest powszechnie akceptowane w doktrynie (J. Pietrzykowski, w: J. Gajda, J. Ignatowicz, J. Pietrzykowski, K. Pietrzykowski, J. Winiarz, Kodeks rodzinny…, 2012).
Zgodnie z art. 43 § 1 KRO oboje małżonkowi mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.
Ustaleniem zakresu pojęcia ważnych powodów zajmował się wielokrotnie Sąd Najwyższy. W orzeczeniu z dnia 5.10.1974 roku, III CRN 190/74, wyjaśnił, że przy ocenie istnienia „ważnych powodów” w rozumieniu art. 43 KRO należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli. Z kolei w orzeczeniu z dnia 26.11.1973 roku, III CRN 227/73, OSNC 1974/11/189 SN wskazał, że art. 43 § 2 KRO może mieć zastosowanie nie w każdym wypadku faktycznej nierówności przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego, lecz tylko w tych wypadkach, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie ustalenia nierównego udziału, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczynia się do powstania dorobku stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych.
Ważne powody nierównego podział majątku gospodarstwa rolnego po rozwodzie
Ważne powody dotyczą zatem kwalifikacji zachowania drugiego małżonka oraz spowodowanych przez niego takich stanów rzeczy, które stanowią przyczynę niższej wartości majątku wspólnego niż ta, która wystąpiłaby, gdyby postępował właściwie. Chodzi tutaj przede wszystkim o nieprawidłowe, rażące lub uporczywe nieprzyczynianie się do zwiększania majątku wspólnego, pomimo posiadanych możliwości. Nieprawidłowe postępowanie polegać może na rażącym i odbiegającym od obiektywnych wzorców braku staranności o zachowanie istniejącej już substancji majątku wspólnego. Przyjmuje się natomiast, że nie stanowią ważnych powodów okoliczności niezależne od małżonka i przez niego niezawinione, w szczególności związane z nauką, chorobą czy bezrobociem. Ocena ważnych powodów musi być zatem kompleksowa, ponieważ częściowe tylko negatywne postępowanie może być skutecznie skompensowane inną, pozytywną formą aktywności, kształtującą majątek wspólny.
Sąd Najwyższy wskazał także, że w niejednakowym przyczynianiu się małżonków do powstania majątku wspólnego mieszczą się okoliczności natury majątkowej, zaś ważnymi powodami są względy natury etycznej, które sprawiają, że w danych okolicznościach równość udziałów małżonków w majątku wspólnym wyraźnie kolidowałaby z zasadami współżycia społecznego.
Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego wyrażonego w postanowieniu z dnia 30 listopada 1972 r., III CRN 235/72, OSNCP 1973, nr 10, poz. 174, że: „Jeżeli małżonek w sposób rażący lub uporczywie, pomimo posiadanych sił oraz możliwości zarobkowych, nie przyczynia się odpowiednio do tych możliwości do powstania majątku wspólnego, drugi małżonek może żądać, aby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z małżonków przyczynił się do powstania tego majątku”. Należy zatem wskazać, że okoliczność nieprzyczyniania się do powiększania majątku wspólnego nie jest nigdy sama w sobie wystarczająca, ponieważ konieczne jest ponadto wystąpienie skutku w postaci braku równego przyczynienia się do powstania majątku wspólnego. Rażące lub uporczywie nieprzyczynianie się stanowi w istocie „ważny powód”, czyli pierwszą przesłankę ustalenia nierównych udziałów.
Warto podkreślić, że art. 43 KRO stanowi podstawę do przyjęcia domniemania równego przyczynienia się obojga małżonków do powstania majątku wspólnego. W związku z tym na małżonku wnoszącym o ustalenie nierównych udziałów spoczywa ciężar dowodu, że stopień jego przyczynienia się był większy. Dowód dotyczący różnego stopnia przyczynienia się dotyczy przede wszystkim skutku postępowania małżonków i nie może ograniczać się do wykazania tylko zbyt niskiej staranności o powiększanie majątku. Ustalając nierówne udziały małżonków w majątku wspólnym sąd ma obowiązek brać pod uwagę także nakład osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci oraz we wspólnym gospodarstwie domowym
Zauważyć również trzeba, co podkreślono w doktrynie, że w przypadku badania wystąpienia przesłanek z art. 43 KRO należy stosować zasadę zawinienia, działającą na niekorzyść małżonka postępującego nagannie. Jeżeli nie przyczynił się on do powstania majątku wspólnego, jego udział będzie odpowiednio niższy.
Sposób podziału gospodarstwa rolnego po rozwodzie
Każdy ze byłych małżonków może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.
Jeżeli podział majątku następuje z mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne; rzecz, która nie daje się podzielić, może być natomiast przyznana stosownie do okoliczności jednemu z byłych małżonków z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (przepis z § 2art. 212 KC).
Zgodnie zatem z przytoczonymi wyżej regulacjami kodeksu cywilnego podział majątku może nastąpić przez:
1. podział rzeczy w naturze (tzw. podział fizyczny), z ewentualnym wyrównaniem wartości poszczególnych udziałów dopłatami pieniężnymi;
2. przyznanie rzeczy jednemu z byłych małżonków za jego zgodą i zasądzenie od drugiego małżonka spłat;
3. licytacyjną sprzedaż rzeczy wspólnej (tzw. podział cywilny).
Jak się wydaje, podstawowym, wyraźnie preferowanym przez kodeks cywilny sposobem zniesienia współwłasności jest podział fizyczny (tak Sąd Najwyższy w niepublikowanych orzeczeniach: z dnia 30 października 1978 r., I CRN 214/78 i z dnia 16 listopada 1993 r., I CRN 176/93). Jak wskazał Sąd Najwyższy w powołanym wyżej orzeczeniu z dnia 30 października 1978 r., I CRN 214/78, sąd dokonujący działu powinien przede wszystkim brać pod uwagę ten sposób wyjścia ze wspólności, chyba że współwłaściciele żądają przyznania rzeczy wspólnej jednemu z nich w zamian za spłaty albo sprzedania stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. W braku takich żądań sąd powinien ustalić, czy istnieje fizyczna i prawna możliwość podziału. Na konieczność wstępnego ustalenia, czy podział fizyczny jest dopuszczalny, wskazuje także orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 13 września 1977 r., III CRN 175/77 (OSN 1978, Nr 5-6, poz. 99), które częściowo zachowało aktualność (por. też: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2010 r., III CSK 195/09, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2011 r., I CSK 674/10).
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1
Wnioskodawczyni B. K. (1) oraz uczestnik postępowania W. K. zawarli związek małżeński w dniu (…) r. Małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego. Małżonkowie w drodze umowy z dnia 11 grudnia ustanowili rozdzielność majątkową małżeńską.
Wnioskodawczyni oraz uczestnik postępowania jako bezsporne w sprawie uznali, że w skład ich majątku wspólnego wchodzą ruchomości w postaci maszyn rolniczych tj. ciągnik rolniczy marki Ursus 914 rok produkcji 1989, ciągnik rolniczy marki Zetor rok produkcji 1995, kombajn zbożowy, owijarka, prasa belująca, agregat uprawowy, agregat prądotwórczy, opryskiwacz, rozsiewacz nawozowy, kosiarka rotacyjna, pług większy. W tym przedmiocie na rozprawie w dniu 4 sierpnia zainteresowani zgodnie oświadczyli, że ich łączna wartość wynosi 100.000 złotych i z powodu tego, że uczestnik postępowania nadal prowadzi gospodarstwo rolne maszyny te powinny zostać przyznane na jego rzecz ze spłatą połowy ich wartości na rzecz wnioskodawczyni.
Wobec powyższego Sąd ustalił, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni B. K. (1) i uczestnika postępowania W. K. wchodzą ruchomości stanowiące maszyny rolnicze o bezspornej wartości 100.000 złotych tj. ciągnik rolniczy marki Ursus 914 rok produkcji 1989, ciągnik rolniczy marki Zetor rok produkcji 1995, kombajn zbożowy, owijarka, prasa belująca, agregat uprawowy, agregat prądotwórczy, opryskiwacz, rozsiewacz nawozowy, kosiarka rotacyjna, pług większy. W tym przedmiocie Sąd dokonał podziału majątku wspólnego według treści zgodnych wniosków złożonych przez zainteresowanych i wszystkie ruchomości przyznał na wyłączną własność uczestnika postępowania. Dokonane rozstrzygnięcie dodatkowo uzasadnia fakt, że uczestnik postępowania nadal prowadzi gospodarstwo rolne, zaś wnioskodawczyni obecnie mieszka w B. i swoje zatrudnienie znalazła poza pracą w gospodarstwie rolnym.
Przyjmując, że oboje małżonkowie mają równe działy w majątku wspólnym (art. 43 § 1 KRO) zasadnym było zasądzenie od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni spłatę w wysokości połowy wartości majątku wspólnego. Zainteresowani w sprawie zgodnie ustalili, że wartość ruchomości wynosi 100.000 złotych, dlatego też Sąd na powyższy fakt jako bezsporny (przyznany w toku postępowania) nie prowadził postępowania dowodowego (art. 229 KPC). Tytułem spłaty od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni została zasądzona kwota 50.000 złotych w dwóch równych ratach po 25.000 złotych, przy czym pierwsza rata będzie płatna w terminie 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia, zaś druga rata w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się – wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od wyżej wskazanych terminów do dnia zapłaty na wypadek opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat.
Jeśli chodzi o zgłoszone żądanie wnioskodawczyni z tytułu rozliczenia nakładów poczynionych w majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika postępowania – to należy wskazać, że podstawą faktyczną powyższego wniosku były twierdzenia wnioskodawczyni, że jej były mąż posługując się maszynami rolniczymi stanowiącymi majątek wspólny w latach 2018-2020, gdy małżonków obowiązywała już rozdzielność majątkowa dokonywał odpłatnych prac na rzecz innych rolników i w tym przedmiocie miałby uzyskać przychody w wysokości 9.270 złotych.
Wysokość powyższego żądania została określona przez pełnomocnika wnioskodawczyni w oparciu o wyliczenia biegłego sądowego W. Ł., który w sporządzonej opinii wskazał, że w jego ocenie materiał dowodowy uzasadnia przyjęcie, iż wnioskodawca W. K. pracował kombajnem około 120 godzin, zaś owijarką około 60 godzin rocznie, co pozwala ustalić generowanie dochodu na kwotę 4500 złotych z tytułu pracy kombajnu i 1680 złotych z tytułu pracy owijarki. Biegły wyjaśnił, że nie da się ustalić ilości godzin pracy prasy belującej.
Ustalenia biegłego nie zostały uznane za tożsame z ustaleniami Sądu w tym względzie i ostatecznie nie stały się podstawą uwzględnienia żądania wnioskodawczyni o rozliczenie nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty (art. 45 § 1 KRO). Przyczyną powyższego było to, że wnioskodawczyni nie przedstawiła żadnych wiarygodnych dowodów, który by wskazywały, iż jej były małżonek dokonywał prac na rzecz innych rolników odpłatnie. Według twierdzeń uczestnika wykonywane przez niego prace na polach na rzecz sąsiadów obie strony traktowały jako nieodpłatną pomoc sąsiedzką (charakterystyczną i odpowiadającą relacjom kulturowym na wsi, gdzie rolnicy w ramach stosunków sąsiedzkich w razie potrzeby pomagają sobie nawzajem w pracach polowych). Należy dać wiarę twierdzeniom wnioskodawcy, że za tego typu pomoc nie otrzymywał on żadnego wynagrodzenia, a jedynie zwrot kosztów za paliwo potrzebne do ciągnika czy kombajnu. Nawet gdyby przyjąć, że wartość sezonowych prac wykonanych przez uczestnika na rzecz innych osób wynosiła rocznie tyle co w opinii, to kwoty wskazane przez biegłego były na tyle niskie, że zostały spożytkowane na potrzeby rodziny, w szczególności córek uczestnika postępowania tj. M. (2 lata), A. (8 lat) i J. (12-13 lat), które pozostały przy ojcu (matka wnioskodawczyni wyprowadziła się z domu byłych małżonków). Dodatkowo należy podkreślić, że niezależnie od okoliczności wskazanych wyżej wnioskodawczyni nie uprawdopodobniła nawet, że nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika postępowania miały w jakimkolwiek stopniu zwiększyć wartość jego majątku w chwili ustania wspólności. Jeśli zaś chodzi o lata po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, że takie przysporzenia miały miejsce.
Decyzja Sądu przy podziale gospodarstwa rolnego po rozwodzie
Mając na uwadze powyższe Sąd postanowił:
1. Ustalić, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni B. K. (1) i uczestnika postępowania W. K. wchodzą ruchomości stanowiące maszyny rolnicze:
ciągnik rolniczy marki Ursus 914 rok produkcji 1989
ciągnik rolniczy marki Zetor 7340 rok produkcji 1995
kombajn zbożowy
owijarka
prasa belująca
agregat uprawowy
agregat prądotwórczy
opryskiwacz
rozsiewacz nawozowy
kosiarka rotacyjna
pług większy
– których łączna wartość wynosi 100.000 (sto tysięcy) złotych.
2. Dokonać podziału majątku wspólnego opisanego w punkcie 1 (pierwszym) postanowienia w ten sposób, że przyznać go w całości na rzecz uczestnika postępowania W. K..
3. Zasądzić od uczestnika postępowania W. K. na rzecz wnioskodawczyni B. K. (1) tytułem spłaty kwotę 50.000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych płatną w dwóch ratach po 25.000 (dwadzieścia pięć tysięcy) złotych, przy czym pierwsza rata będzie płatna w terminie 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia, zaś druga rata w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia – wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od wyżej wskazanych terminów do dnia zapłaty na wypadek opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 14 września 2020 r. I Ns 47/19
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2
E. K. i Z. K .zawarli związek małżeński w dniu(…) roku w Urzędzie Stanu Cywilnego w K.. Wyrokiem Sąd Rejonowy ustanowił rozdzielność majątkową powódki E. K.z pozwanym Z. K.w miejsce wspólności ustawowej powstałej między stronami na skutek zawarcia małżeństwa w dniu (…) roku w Urzędzie Stanu Cywilnego w K.nr. aktu małżeństwa (…).Strony przed tym orzeczeniem pozostawały ze sobą w konflikcie , Z. K.był także w konflikcie z synem M. K. (1). W związku z konfliktem z mężem E. K. ostatecznie wyprowadziła się od męża. E. K.jeszcze przed wyprowadzką z domu zabrała paszporty pięciu cieląt i jednego konia T. (…) Cielęta o numerach paszportu (…) i (…) uczestnik zbył, a o numerach paszportu (…) i (…) zbył, a więc w trakcie trwania wspólności ustawowej.
Po zawarciu związku małżeńskiego rodzice uczestnika L. i W. K. przekazali Z. K. oraz jego bratu H. K. umową darowizny sporządzoną w formie aktu notarialnego gospodarstwo rolne w skład którego wchodziły między innymi przekazane na rzecz uczestnika działki położone w L. o numerach ewidencyjnych (…) dla których prowadzona była księga wieczysta (…). W skład darowanego gospodarstwa wchodziły dom mieszkalny, obora i stodoła .
Latem 1983 r. rodzice uczestnika i uczestnik nabyli od N. i M. K. (2) drewniany dom do przewiezienia. Dom ten po przewiezieniu K. do L. został złożony , a następnie strony po zawarciu związku małżeńskiego i po urodzeniu się ich pierwszego dziecka J. K. wprowadziły się do tego domu. Następnie strony wspólnie dokonały gruntownego remontu domu czyniąc nakłady z majątku wspólnego na majątek odrębny uczestnika. Ojciec uczestnika W. K. zmarł w 1999 roku.
W trakcie trwania małżeństwa strony nabyły : traktor Z. wraz z kabiną o nr.rej. (…), samochód osobowy V.Passat o nr. rej. (…), samochód V.bus o nr. rej. (…), meble kuchenne , meble pokojowe , meble pokojowe znajdujące się w pokoju zajmowanym przez uczestnika w jego domu w L., telewizor T.kineskopowy 19”, telewizor (…)-ZA, telewizor (…), stół kuchenny, lodówkę B., pralkę automatyczna W.model (…)815/WH, 3 szafki łazienkowe , lustro łazienkowe , kuchnię gazową (…), zamrażarkę , kiosk blaszany przenośny , pług 3-skibowy, kultywator 3-rzędowy, sadzarkę, rozrzutnik dwuosiowy , bohmana na konie , budę dla psa , konia T. (…), 5 cieląt o numerach paszportów : (…), (…), (…), (…), PL (…), butlę gazową z reduktorem , dwa żyrandole , udział w 1/2 własności samochodu osobowego marki M. (…) nr.rej.(…), baterie do ujęć wody.filtr do wody , taśmociąg do obornika. kosiarkę rotacyjną A. (…), spawarkę 3- fazowa , sprężarkę 801, piłę tarczową do metalu (krajzega), samochód osobowy R. (…)o nr. rej. (…), opryskiwacz do zboża , dywan.
W toku trwania wspólności majątkowej małżeńskiej strony z majątku wspólnego poczyniły nakłady na majątek odrębny uczestnika na działce oznaczonej numerem ewidencyjnym (…) , dla której prowadzona była KW (…)/7w postaci : nakładów na budynek mieszkalny drewniany w łącznej kwocie 54.265,00 złotych a mianowicie w postaci wymiany dachu i okien oraz drzwi z ościeżnicami , ułożenie płyt gipsowych, remontu kuchni , wymiany podłóg i założenia ogrzewania podłogowego, remontu kuchni i łazienki i instalacji urządzeń w kuchni i łazience, wymiany instalacji elektrycznej, malowania wnętrz, doprowadzenia i zainstalowania instalacji wodno –kanalizacyjnej , wymiany przyłączy elektrycznych na zewnątrz i wewnątrz, ułożenia płytek ceramicznych na tarasie, nakładów na budynek garażu murowanego z letnią kuchnią w kwocie 19.820,00 złotych. nakładów w postaci garażu drewnianego w kwocie 4.312,00 złotych, nakładów w postaci remontu stodoły drewnianej w kwocie 1.028,00 złotych, nakładów w postaci szopy przy stodole drewnianej w kwocie 1.082,00 złote, nakładów w postaci altany drewnianej w kwocie 4.588,00 złotych, nakładów w postaci ogrodzenia działki w kwocie 22.084,00 złote, nakładów w postaci utwardzenia terenu z kostki brukowej w kwocie 15.042,00 złotych o łącznej wartości 122.221,00 złotych. Wartość nakładów została wskazana w wariancie II opinii biegłego rzeczoznawcy K. J. .
Postanowieniem z dnia 21 marca 2012 roku Prokuratura Rejonowa w B. (…) umorzyła dochodzenie przeciwko M. K. (1)podejrzanemu o to, że z posesji przy ulicy (…)w L. w województwie (…), zabrał w celu przywłaszczenia sprzęt rolniczy w postaci kosiarki rotacyjnej o wartości 1600 zł, dwurzędowej sadzarki do ziemniaków o wartości 1500 zł, silnika elektrycznego o mocy 4,5 KW oraz silnika elektrycznego o mocy 5,5 KW o wartości 700 zł każdy na szkodę Z. K.-tj. o czyn z art. 278 § 1 KK -wobec stwierdzenia, że nie popełnił on zarzucanego czynu – art. 322 § 1 KPK, zaś w sprawie kradzieży kosiarki rotacyjnej o wartości 1600,00 złotych i dwurzędowej sadzarki do ziemniaków o wartości 1500,00 zł -wobec niewykrycia sprawcy czynu – art. 322 § 1 KPK . Jak ustalono w trakcie tego dochodzenia silniki stanowiły własność M. K. (1),który schował je w swoim budynku gospodarczym aby zapobiec ich wywiezieniu przez ojca, kosiarkę rotacyjną Z. K. odnalazł w dniu 24 grudnia 2011 na innej swojej posesji, zaś sprawcy kradzieży sadzarki nie ujawniono.
Nie stanowiły składników majątku wspólnego E. K. i Z. K.: ciągnik U. C-330 posiadający nr rej (…) , który był zarejestrowany w dniu 08 stycznia 1982 r. na W. K. i który następnie przez niego został wyrejestrowany czasowo w dniu 17 marca 1990 r., 4 sztuki cieląt o numerach paszportów: (…), (…), (…) , (…) gdyż zostały one zbyte przed ustaniem wspólności ustawowej (vide pismo Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, beczki metalowe o wartości 0,00 złotych wykazane pod. poz. 27 opinii biegłego na k. 273 akt sprawy i meble znajdujące się w pokoju zajmowanym przez uczestnika pod. poz. 7 opinii biegłego na k. 272 akt sprawy (strony zgodnie zrezygnowały z ich wyceny), glebogryzarka wskazana w poz. 18 opinii biegłego na k. 272 akt sprawy (wobec braku dowodów wskazujących, że strony ją nabyły a nadto wobec uznanych za wiarygodne zeznań syna stron J. K. , który zeznał, że strony nie miały glebogryzarki), sadzarka do ziemniaków wskazana w poz. 20 opinii biegłego na k. 273 akt sprawy (sadzarka ta jak wynika z postanowienia wydanego w sprawie 1 Ds. (…) – k. 48-49 tej sprawy została skradziona przed ustaniem wspólności ustawowej i nie wykryto sprawcy jej kradzieży), rozrzutnik jednoosiowy wskazany w poz. 21 opinii biegłego na k. 273 akt sprawy (wobec nieudowodnienia, że taki składnik wchodził w skład majątku wspólnego stron), kopaczka do ziemniaków i śrutownik wskazane w poz. 33 i 35 opinii biegłego na k. 274 akt sprawy (wnioskodawczyni nie udowodniła, że w trakcie małżeństwa strony nabyły takie składniki , zaś odnośnie kopaczki wskazać należy, że ta sfotografowana przez biegłego jest z 1976 r. i wchodziła w skład gospodarstwa rolnego rodziców uczestnika a odnośnie śrutownika także ten sfotografowany przez biegłego wchodził w skład gospodarstwa rolnego rodziców uczestnika, co potwierdzają zeznania S. R. , H. K. i Z. K., zaś wnioskodawczyni w czasie czynności biegłego wskazała, że to nie ten śrutownik) .
Nie wchodziła także w skład majątku wspólnego na datę ustana wspólności ustawowej kabina do ciągnika Z. wskazana w pozycji 34 opinii biegłego na k. 274 akt sprawy (wnioskodawczyni nie udowodniła by strony w trakcie małżeństwa nabyły inną kabinę niż ta która została sfotografowana zna zdjęciu nr 54-55 i wyceniona wraz z ciągnikiem Z. przez biegłego K. J.). Nie wchodził także w skład majątku wspólnego stron dom drewniany przywieziony z K. , który został nabyty przez uczestnika jego rodziców latem 1993 r. , a wiec przed zawarciem związku małżeńskiego przez strony , co miało miejsce w dnu 22 września 1984 r.. Nie wchodziły w skład majątku wspólnego na datę ustania wspólności majątkowej małżeńskiej stron także zgłoszone przez pełnomocnika uczestnika ruchomości takie jak : heblarka z silnikiem, 3500 pustaków suporeks, oraz 1500 sztuk pustaków połówek gdyż w świetle wskazanych wyżej ustaleń w sprawie stanowiły one własność osób trzecich, oraz tucznik który nie należał do majątku wspólnego na datę ustania wspólności, gdyż został przerobiony na wyroby wędliniarskie jeszcze przed wydaniem orzeczenia o rozdzielności majątkowej .
Nie wchodzi w skład majątku wspólnego stron nabyty przez E. K. na mocy umowy zawartej w formie aktu notarialnego Rep. A nr. (…) udział ½ we własności nieruchomości oznaczonej numerem ewidencyjnym (…) położonej w miejscowości T. obręb B. za kwotę 50.000,00 zł. Na nabycie tego udziału wnioskodawczyni otrzymała darowizny pieniężne od syna J. K. i brata M. W..
W tym miejscu wskazać należy, że uczestnik postępowania po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej a w trakcie trwającego postępowania zbył bohmana na konie i konia T. (…)- co sam przyznał , nadto sprzedał samochód R. S.o nr rej. (…)1870 CC r .
Mając powyższe na uwadze sąd ustalił że w skład majątku wspólnego na dzień 16 stycznia 2012 r. – przy przyjęciu, że niektóre składniki zostały zbyte przez uczestnika po ustaniu wspólności i dlatego sąd przyjął ich wartość wycenioną przez biegłego rzeczoznawcę K. J.wchodziły : ciągnik rolniczy Z.o nr rej. (…)o wartości 15.275,00 złotych , samochód osobowy V.Passat o nr rej. (…)o wartości 3.108,00 złotych , samochód V.bus o nr rej. (…)o wartości 4.900,00 złotych , meble kuchenne o wartości 1.741,00 złotych, meble pokojowe o wartości 667,00 złotych , telewizor T.kineskopowy 19” o wartości 43,00 złote, telewizor (…)-ZA o wartości 906,00 złotych, telewizor (…)o wartości 125,00 złotych, stół kuchenny o wartości 165,00 złotych, lodówka B.o wartości 510,00 złotych, pralka automatyczna W.model (…)815/WH o wartości 617,00 złotych, szafki łazienkowe 3 szt. o łącznej wartości 470,00 złotych, lustro łazienkowe o wartości 145,00 złotych, kuchnia gazowa (…)o wartości 253,00 złote, zamrażarka o wartości 418,00 złotych , kiosk blaszany przenośny o wartości 1.260,00 złotych, pług 3-skibowy o wartości 1240,00 złotych, kultywator 3-rzędowy o wartości 928,00 złotych , rozrzutnik dwuosiowy o wartości 3.350,00 złotych, kwota 2,888,00 złotych stanowiąca równowartość bohmana na konie (bowiem uczestnik w trakcie trwania postępowania zbył bohmana), buda dla psa o wartości 300,00złotych, kwota 2.640,00 złotych stanowiąca równowartość konia (…)(uczestnik w trakcie trwania postępowania zbył konia), cielę numer PL (…)o wartości 1.512,00 złotych, butla gazowa z reduktorem o wartości 94,00 złote, dwa żyrandole o łącznej wartości 82,00 złote , udział w 1/2 we własności samochodu osobowego marki M. (…) rok produkcji 1988 o nr. rej. (…)o wartości 1.415,00 złotych (uczestnik przyznał w toku postępowania, że mimo, że z dokumentów wynika, że udział został mu darowany to faktycznie nabył ten udział za środki pochodzące z majątku wspólnego, co potwierdziła wnioskodawczyni) , baterie do ujęć wody w domu 3 szt. o łącznej wartości 291,00 złotych, filtr do wody zamontowany w kuchni o wartości 1807,00 złotych, taśmociąg do obornika o wartości 504,00 złote, kosiarka rotacyjna A. (…)o wartości 1.558,00 złotych, spawarka 3- fazowa o wartości 550,00 złotych , sprężarka 801o wartości 400,00 złotych , piła tarczowa do metalu(krajzega) o wartości 185,00 złotych , kwota 6.267,00 złotych stanowiąca równowartość Samochodu osobowego R. (…)o nr.rej. (…)1870 CC (uczestnik po ustaniu wspólności majątkowej zbył ten samochód) , opryskiwacz do zboża o wartości 384,00 złote i dywan o wartości 24,00 złote wszystkie składniki o łącznej wartości 57.322,00 złote.
W niniejszej sprawie wnioskodawczyni domagała się rozliczenia nakładów dokonanych z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika na działce oznaczonej numerem ewidencyjnym (…) , dla której prowadzona była KW (…) w postaci : nakładów na budynek mieszkalny drewniany w łącznej kwocie 54.265,00 złotych a mianowicie w postaci wymiany dachu i okien oraz drzwi z ościeżnicami , ułożenie płyt gipsowych, remontu kuchni , wymiany podłóg i założenia ogrzewania podłogowego, remontu kuchni i łazienki i instalacji urządzeń w kuchni i łazience, wymiany instalacji elektrycznej, malowania wnętrz, doprowadzenia i zainstalowania instalacji wodno –kanalizacyjnej , wymiany przyłączy elektrycznych na zewnątrz i wewnątrz, ułożenia płytek ceramicznych na tarasie, nakładów na budynek garażu murowanego z letnią kuchnią w kwocie 19.820,00 złotych. nakładów w postaci garażu drewnianego w kwocie 4.312,00 złotych, nakładów w postaci remontu stodoły drewnianej w kwocie 1.028,00 złotych, nakładów w postaci szopy przy stodole drewnianej w kwocie 1.082,00 złote, nakładów w postaci altany drewnianej w kwocie 4.588,00 złotych, nakładów w postaci ogrodzenia działki w kwocie 22.084,00 złote, nakładów w postaci utwardzenia terenu z kostki brukowej w kwocie 15.042,00 złotych o łącznej wartości 122.221,00 złotych. Wartość nakładów została wskazana w wariancie II opinii biegłego rzeczoznawcy K. J.
Decyzja Sądu przy podziale gospodarstwa rolnego po rozwodzie
Sąd Rejonowy dokonał podziału majątku wspólnego w ten sposób, że :
przyznał na własność wnioskodawczyni E. K. składnik wskazany w pkt I. 36. postanowienia – dywan o wartości 24,00 zł, natomiast uczestnikowi Z. K. sąd przyznał składniki wskazane w pkt I.1- 35. postanowienia z dnia 11 marca 2016 r.
Sąd przyznał wnioskodawczyni i uczestnikowi składniki majątkowe mając po pierwsze na względzie stanowiska stron w tym zakresie a także okoliczność , że wszystkie składniki majątku wspólnego wskazane w pkt I. 1-35 znajdują się w posiadaniu uczestnika , lub posiada on środki ze zbycia tych składników , o czym była mowa wyżej.
Jak wyżej wskazano łączna wartość majątku wspólnego wynosi 57.322,00 zł. Dzieląc tę kwotę na 2 daje to wówczas kwotę 28.661,00 zł (wartość udziału w majątku wspólnym). Z racji, że wnioskodawczyni został przyznany składnik –dywan o wartości 24,00 złote to sąd zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni spłatę w kwocie 28.637,00 złotych. Sąd orzekł jednocześnie , iż kwota spłaty winna być zapłacona przez uczestnika wnioskodawczyni w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności . Wydając takie rozstrzygnięcie sąd miał na względzie dyspozycję art. 212 § 3 KC i ugruntowane w tym zakresie orzecznictwo Sądu Najwyższego i dlatego Sąd z urzędu na podstawie ww. przepisu orzekł o o terminie w którym kwota spłaty ma być uiszczona i obowiązku uiszczenia odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 28.637,00 złotych w przypadku uchybienia terminowi płatności (vide uchwała Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1969 r. w sprawie III CZP 12/69 , OSNCP 1970, nr 3 , poz. 39). Sąd uznał przy tym, że wskazany w postanowieniu trzymiesięczny termin pozwoli mu na dokonanie spłaty tym bardziej, że odchodząc z pracy otrzymał jak sam wskazał odprawę w wysokości około 50.000,00 zł., którą to odprawę zdeponował w Banku Spółdzielczym w Ł..
Z racji złożonego przez wnioskodawczynię wniosku o rozliczenie nakładów z majątku wspólnego stron na majątek odrębny uczestnika sąd uwzględnił nakłady opisane wyżej, których łączna wartość wyliczona przez biegłego wyniosła 122.221,00 złotych , a dzieląc tę kwotę na 2 to daje kwotę 61.110,50 złotych i taką kwotę sąd zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni.
W pozostałej części sąd oddalił wniosek mając na względzie, że strony jak wskazano we wcześniejszej części uzasadnienia nie udowodniły, że pozostałe wskazywane przez nich składniki wchodziły w skład majątku wspólnego i nie stanowiły nakładów .
Sąd postanowił:
1. ustalić, że w skład majątku wspólnego E. K. i Z. K. wchodzą następujące składniki :
ciągnik rolniczy Z. o nr rej. (…) o wartości 15.275,00 (piętnaście tysięcy dwieście siedemdziesiąt pięć) złotych
samochód osobowy V. Passat o nr rej. (…) o wartości 3.108,00 (trzy tysiące sto osiem) złotych
samochód V. bus o nr rej. (…) o wartości 4.900,00(cztery tysiące dziewięćset) złotych
meble kuchenne o wartości 1.741,00 (jeden tysiąc siedemset czterdzieści jeden) złotych
meble pokojowe o wartości 667,00 (sześćset sześćdziesiąt siedem)złotych
telewizor T. kineskopowy 19” o wartości 43,00 (czterdzieści trzy) złote
telewizor (…)-ZA o wartości 906,00 (dziewięćset sześć) złotych
telewizor (…) o wartości 125,00 (sto dwadzieścia pięć) złotych
stół kuchenny o wartości 165,00 (sto sześćdziesiąt pięć) złotych
lodówka B. o wartości 510,00 (pięćset dziesięć) zł
pralka automatyczna W. model (…) 815/WH o wartości 617,00(sześćset siedemnaście) złotych
szafki łazienkowe 3 szt. o łącznej wartości 470,00 (czterysta siedemdziesiąt) złotych
lustro łazienkowe o wartości 145,00(sto czterdzieści pięć) złotych
kuchnia gazowa (…) o wartości 253,00 (dwieście pięćdziesiąt trzy) złote
zamrażarka o wartości 418,00 (czterysta osiemnaście) złotych
kiosk blaszany przenośny o wartości 1.260,00 (jeden tysiąc dwieście sześćdziesiąt) złotych
pług 3-skibowy o wartości 1240,00 (jeden tysiąc dwieście czterdzieści) złotych
kultywator 3-rzędowy o wartości 928,00 (dziewięćset dwadzieścia osiem) złotych
rozrzutnik dwuosiowy o wartości 3.350,00 (trzy tysiące pięćset) złotych
kwota 2,888,00 (dwa tysiące osiemset osiemdziesiąt osiem) złotych stanowiąca równowartość bohmana na konie
buda dla psa o wartości 300,00(trzysta) złotych
kwota 2.640,00 (dwa tysiące sześćset czterdzieści) złotych stanowiąca równowartość konia T. (…)
cielę numer PL (…) o wartości 1.512,00 (jeden tysiąc pięćset dwanaście) złotych
butla gazowa z reduktorem o wartości 94,00(dziewięćdziesiąt cztery) złote
dwa żyrandole o łącznej wartości 82,00 (osiemdziesiąt dwa) złote
udział w 1/2 we własności samochodu osobowego marki M. (…) rok produkcji 1988 o nr. rej. (…) o wartości 1.415,00 (jeden tysiac czterysta piętnaście) złotych
baterie do ujęć wody w domu 3 szt. o łącznej wartości 291,00 (dwieście dziewięćdziesiąt jeden) złotych.
filtr do wody zamontowany w kuchni o wartości (…),00(jeden tysiąc osiemset siedem) złotych
taśmociąg do obornika o wartości 504,00(pięćset cztery) złote
kosiarka rotacyjna A. (…) o wartości 1.558,00(jeden tysiąc pięćset pięćdziesiąt osiem) złotych
spawarka 3- fazowa o wartości 550,00 (pięćset pięćdziesiąt) złotych
sprężarka 801o wartości 400,00 (czterysta) złotych
piła tarczowa do metalu(krajzega) o wartości 185,00 (sto osiemdziesiąt pięć) złotych
kwota 6.267,00 (sześć tysięcy dwieście sześćdziesiąt siedem) złotych stanowiąca równowartość Samochodu osobowego R. (…) o nr.rej. (…) 1870 CC ;
opryskiwacz do zboża o wartości 384,00 (trzysta osiemdziesiąt cztery) złote
dywan o wartości 24,00 (dwadzieścia cztery) złote o łącznej wartości 57.322,00 (pięćdziesiąt tysięcy trzysta dwadzieścia dwa) złote;
ustala nakłady z majątku wspólnego E. K. i Z. K. na majątek odrębny uczestnika Z. K. poczynione na działce o numerze ewidencyjnym (…) dla której prowadzona jest KW (…) w postaci :
2. nakładów na budynek mieszkalny drewniany w kwocie 54.265,00 (pięćdziesiąt cztery tysiące dwieście sześćdziesiąt pięć) złotych
3. nakładów na budynek garażu murowanego z letnią kuchnią w kwocie 19.820,00 (dziewiętnaście tysięcy osiemset dwadzieścia) złotych
4. .nakładów w postaci garażu drewnianego w kwocie 4.312,00 (cztery tysiące trzysta dwanaście) złotych
6.nakładów w postaci remontu stodoły drewnianej w kwocie 1.028,00 (jeden tysiąc dwadzieścia osiem) złotych
5. nakładów w postaci szopy przy stodole drewnianej w kwocie 1.082,00 (jeden tysiąc osiemdziesiąt dwa) złote
7. nakładów w postaci altany drewnianej w kwocie 4.588,00 (cztery tysiące pięćset osiemdziesiąt osiem) złotych
8.nakładów w postaci ogrodzenia działki w kwocie 22.084,00 (dwadzieścia dwa tysiące osiemdziesiąt cztery) złote.
9. nakładów w postaci utwardzenia terenu z kostki brukowej w kwocie 15.042,00 (piętnaście tysięcy czterdzieści dwa) złote o łącznej wartości 122.221,00 (sto dwadzieścia dwa tysiące dwieście dwadzieścia jeden) złotych ;
10 . dokonać podziału majątku wspólnego E. K. i Z. K. w ten sposób , że składniki opisane w pkt I.1.-35. przyznać uczestnikowi Z. K. a składniki opisane w pkt I.36. przyznać wnioskodawczyni E. K.;
11. zasądzić od uczestnika Z. K. na rzecz wnioskodawczyni E. K. kwotę 28.637,00 (dwadzieścia osiem tysięcy sześćset trzydzieści siedem) złotych tytułem spłaty płatną w terminie 3(trzech miesięcy) od uprawomocnienia się orzeczenia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności ;
12. zasądza od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 61.110,50 (sześćdziesiąt jeden tysięcy sto dziesięć złotych pięćdziesiąt groszy) złotych tytułem zwrotu poniesionych nakładów z majątku wspólnego E. K. i Z. K. na majątek odrębny uczestnika Z. K. ;
13. w pozostałej części wniosek oddala Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 11 marca 2016 r. I Ns 10843/12
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 3
Strony postępowania co do zasady pozostawały zgodne co do składu majątku, poszczególnych jego składników i wartości dorobku. Nie różniły się również w kwestii sposobu jego podziału i jego spłat. Różnica pomiędzy uczestnikami pojawiła się wyłącznie w przedmiocie wartości wspólnej nieruchomości i przynależności ciągnika do wspólnego majątku. Wnioskodawczyni wnosiła o ustalenie równych udziałów stron i żądała przyznania jej na własność wyłącznie jednego składnika majątku wspólnego oraz dopłaty na jej rzecz tytułem wyrównania udziałów od uczestnika w terminie trzech miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia merytorycznie kończącego postępowanie w sprawie. Uczestnik również uznał równe udziały stron w przyczynieniu się do powstania majątku, wnosił o przyznanie na jego wyłączną własność wszystkich składników majątku poza składnikiem, o który wniosła wnioskodawczyni, i żądał zasądzenia spłaty na rzecz wnioskodawczyni w terminie dwóch lat.
Po przeprowadzeniu postępowania sąd ustalił (co pozostawało co do zasady bezsporne miedzy stronami), że w skład majątku wspólnego stron wchodzą: prawo własności odrębnego lokalu mieszkalnego nr (…) położonego w (…) (księga wieczysta nr (…)- prowadzona przez Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze) wraz z udziałem 47/100 w prawie własności gruntu i wspólnych części budynku – o wartości 137.100,00 zł, samochód osobowy marki H. (…), nr rej. (…), rok prod. 1998, o wartości 8.000 zł, samochód osobowy marki V. (…), nr rej. (…), rok prod. 1994 – o wartości 2.000 zł, ekspektatywa z umowy leasingu ciągnika rolniczego Belarus 4WD – o wartości 104.375,82 zł, traktor (…) zrywkowy – o wartości 25.000 zł, dwa konie (…) – o wartości 10.000 zł, narzędzia: dwie piły spalinowe i kosiarka spalinowa – o wartości 2.600 zł, dwie sztuki broni myśliwskiej: sztucer i dubeltówka bock – o wartości 3.000 zł, ruchomości o łącznej wartości 11.700 zł, szczegółowo wymienione w sentencji orzeczenia, oraz samochód osobowy marki V. (…), nr rej. (…), rok prod. 2000 o wartości 5.000 zł. Łącznie wartość majątku została ustalona na kwotę 308.775,82 zł, przy czym Sąd przyjął wartość nieruchomości określoną przez powołaną w sprawie biegłą sądową zgodnie z jej opinią. Wskazać należy przy tym, że opinia ta nie budziła wątpliwości sądu, podobnie jak określona przez biegłą sądową wartość przedmiotowej nieruchomości. Stąd sąd przyjął tę wartość w orzeczeniu.
Istnienie ekspektatywy z umowy leasingu ciągnika rolniczego zostało ustalone między innymi na podstawie informacji, które na żądanie sądu zostały – w związku ze spłatą przez uczestnika postępowania rat leasingowych przed i po rozwiązaniu małżeństwa stron – udostępnione do sprawy przez bank. Wskazać przy tym należy, że umowa leasingowa została zawarta w trakcie trwania małżeństwa. Zgodnie ze specyfiką umowy leasingu – powstaje z chwilą zawarcia takiej umowy roszczenie/oczekiwanie przyszłego nabycia własności przedmiotu leasingu, związane ze spłatą rat leasingowych (art. 7091 i nast. KC). Wobec zawarcia więc tej umowy w trakcie trwania małżeństwa stron i jednocześnie spłaty znakomitej większości rat w trakcie trwania związku małżeńskiego ze wspólnych środków finansowych stron, (a nabycia własności przedmiotu leasingu przez uczestnika postępowania już po rozwiązaniu małżeństwa), zasada, że rzecz nabyta (a właściwie część jej wartości) po rozwiązaniu małżeństwa nie wchodzi w skład majątku wspólnego, nie mogła mieć zastosowania w niniejszym przypadku. Oczywistym jest przy tym, że właścicielem przedmiotowego ciągnika jest uczestnik postępowania. Spłata rat jednak przez obydwoje uczestników, mimo że w ocenie sądu nie były one nakładem, skutkuje uznaniem, że oboje uczestnicy nabyli ekspektatywę nabycia własności rzeczy, którą w konsekwencji skonsumował uczestnik. W związku z powyższym należało uznać, ze ekspektatywa dla obu stron istniała do chwili rozwodu. Było to wspólne dla stron prawo oczekiwania nabycia własności rzeczy i wspólny im obowiązek ponoszenia kosztów spłaty rat leasingowych. Spłata ta do daty rozwodu wyniosła 104 375,82 zł i do tej daty pochodziła ze wspólnych pieniędzy stron (zob. postanowienie SN z dnia 28 stycznia 2015 r., II CSK 322/14 – i postanowienie SN z dnia 29 października 2008 r., IV CSK 246/08 -). Przedmiot ekspektatywy – ciągnik został spłacony a stąd wartość jego spłaty do momentu rozwodu wchodziła w skład majątku wspólnego (punkt I postanowienia).
Zgodnie ze zgodnymi wnioskami stron sąd w punkcie II ustalił, że obie strony mają równe udziały w majątku wspólnym. W konsekwencji powyższego zaś w punkcie III dokonał – zgodnie z wolą stron – podziału w ten sposób, że wszystkie (poza samochodem marki V. (…)) składniki majątku wspólnego (o łącznej wartości 303.775,82 zł) zostały przyznane na wyłączną własność uczestnika postępowania, zaś samochód marki V. (…) został przyznany na wyłączną własność wnioskodawczyni. Po podzieleniu wartości całego majątku (308.775,82 zł) na oboje uczestników, połowa wartości majątku wyniosła kwotę 154.387,91 zł. Przy uwzględnieniu przyznania wnioskodawczyni własności składnika o wartości 5.000 zł, należało więc zasądzić na jej rzecz od uczestnika postępowania dopłatę w wysokości 149.387,91 zł. Przy tym sąd na podstawie art. 320 KPC w zw. z art. 361 KPC i art. 212 § 3 KC podzielił tę dopłatę na pięć rocznych rat (punkt IV postanowienia).
Decyzja Sądu przy podziale gospodarstwa rolnego po rozwodzie
Dlatego Sąd postanowił:
I. ustalić, że w skład majątku wspólnego D. M. i K. M. wchodzą:
1) prawo własności odrębnego lokalu mieszkalnego nr (…) położonego w (…), dla którego Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze prowadzi księgę wieczystą nr (…), wraz z udziałem 47/100 w prawie własności gruntu i wspólnych części budynku – o wartości 137.100,00 zł,
2) samochód osobowy marki H. (…), nr rej. (…), rok prod. 1998 – o wartości 8.000,00 zł,
3) samochód osobowy marki V. (…), nr rej. (…), rok prod. 1994 – o wartości 2.000,00 zł,
4) ekspektatywa z umowy leasingu ciągnika rolniczego Belarus 4WD – o wartości 104.375,82 zł,
5) traktor (…) zrywkowy – o wartości 25.000,00 zł,
6) dwa konie (…) – o wartości 10.000,00 zł,
7) narzędzia: dwie piły spalinowe i kosiarka spalinowa – o wartości 2.600,00 zł,
8) dwie sztuki broni myśliwskiej: sztucer i dubeltówka bock – o wartości 3.000,00 zł,
9) ruchomości o łącznej wartości 11.700,00 zł, w tym:
a) sprzęt AGD: lodówka, kuchenka gazowa, pralka automatyczna, zmywarka do naczyń, zamrażarka, mikrofalówka, maszynka do mięsa – o wartości 2.800,00 zł,
b) telewizory 50” i 32” – o wartości 2.500,00 zł,
c) komputer PC – o wartości 500,00 zł,
d) aparat fotograficzny S. – o wartości 1.000,00 zł,
e) meble kuchenne – o wartości 1.000,00 zł,
f) meble do przedpokoju – o wartości 200,00 zł,
g) komoda – o wartości 300,00 zł,
h) stół i 12 krzeseł – o wartości 1.000,00 zł,
i) trzy wersalki – o wartości 900,00 zł,
j) fotel dwuosobowy – o wartości 250,00 zł,
k) komplet wypoczynkowy – o wartości 250,00 zł,
l) wyposażenie sypialni (łóżko, komoda, 2 szafki) – wartości 1.000,00 zł,
10) samochód osobowy marki V. (…), nr rej. (…), rok prod. 2000 – o wartości 5.000,00 zł,
– to jest majątek o wartości łącznej 308.775,82 zł,
II. ustalić, że D. M. i K. M. mają równe udziały w opisanym wyżej majątku wspólnym,
III. dokonać podziału majątku wspólnego D. M. i K. M. w ten sposób, że:
1) składniki majątku wspólnego opisane w punkcie I podpunkt 1 – 9 niniejszego postanowienia o łącznej wartości 303,775,82 zł, przyznać na wyłączną własność K. M., s. M. i J.,
2) składnik majątku wspólnego opisany w punkcie I podpunkt 10 niniejszego postanowienia o wartości 5.000,00 zł, przyznać na wyłączną własność D. M., c. J. i Z.,
IV. zasądzić od uczestnika postępowania K. M. na rzecz wnioskodawczyni D. M. dopłatę w kwocie 149.387,91 zł, płatną w pięciu ratach rocznych w terminie do dnia 31 stycznia każdego kolejnego roku począwszy od 2017 roku, przy czym pierwsza rata wynosi 29.387,91 zł, a następne cztery raty po 30.000,00 zł, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w płatności z którejkolwiek rat, Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 9 grudnia 2016 r. I Ns 963/15
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 4 – podział gospodarstwa rolnego po rozwodzie
Zgodnie z art. 31 § 2pkt 2 krio do majątku wspólnego należą w szczególności dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków. Wnioskodawczyni stała na stanowisku, że dochodem są wszelkie środki uzyskane przez uczestnika ze sprzedaży płodów rolnych pochodzących z gospodarstwa (dochód brutto). Takie stanowisko prezentowane jest przez część doktryny (por. np. A. Dyoniak, Ustawowy ustrój majątkowy, s. 64; J.S. Piątowski, w: System PrRodz, s. 359; T. Sokołowski, w: Dolecki, Sokołowski, Komentarz KRO, 2013, s. 156; M. Nazar, w: System PrPryw, t. 11, 2014, s. 287).
Według wnioskodawczyni dochody bez pomniejszania o wydatki wchodzą do majątku wspólnego, a dopiero potem w wyniku decyzji małżonków są refinansowane z powrotem do majątku osobistego jako nakład na ten majątek z majątku wspólnego. Tego typu nakłady sąd miałby obowiązek rozliczać z urzędu. Według wnioskodawczyni potwierdzeniem powyższego jest treść art. 103 krio, gdzie mowa o czystym dochodzie. Stąd też żądanie wnioskodawczyni zasądzenia na jej rzecz połowy wszystkich dochodów uzyskanych z gospodarstwa i jednocześnie rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty sfinansowanych przychodami z gospodarstwa.
Zdaniem sądu taka interpretacja ww. przepisu jest nieuprawniona i prowadziłaby do wniosków, które byłyby sprzeczne z istotą wspólności majątkowej. Zarówno w orzecznictwie SN, jak i w piśmiennictwie wydaje się przeważać pogląd, zgodnie z którym do majątku wspólnego należy zaliczyć jedynie tzw. czysty dochód, tj. dochód netto, po odliczeniu kosztów jego uzyskania (por. post. SN z 25.1.1977 r., III CRN 324/76, OSPiKA 1978, Nr 3, poz. 51; uchw. SN z 21.9.1979 r., III CZP 59/79, ; również np. M. Sychowicz, w: Piasecki, Komentarz KRO, 2011, s. 198; E. Skowrońska-Bocian, w: Wierciński, Komentarz KRO, s. 326). Art.45 § 1krio stanowi wprawdzie, że nie podlegają zwrotowi wydatki i nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty, które były konieczne i zostały dokonane na przedmioty przynoszące dochód. W ocenie sądu taka interpretacja stwarzałby znaczne problemy dowodowe dla małżonka który posiada majątek osobisty np. przedsiębiorstwo mające duże obroty, gdyż musiałby udowadniać, że poszczególny wydatek był konieczny w celu osiągnięcia przychodu. Zastosowanie wykładni przyjętej przez wnioskodawczynię prowadziłoby do tego, że w razie braku odpowiednich dokumentów małżonek taki musiałby rozliczyć się ze wszystkich przychodów dwukrotnie, raz jako z dochodu z majątku osobistego, zaś za drugim razem kupując np. środki potrzebne do produkcji, musiałby zwracać małżonkowi „zainwestowane” kwoty, jako nakład z majątku wspólnego na osobisty. W ciągu kilku lat małżeństwa mogłoby się okazać, że małżonek taki musi zwrócić kilkakrotność wartości majątku osobistego. W przypadku posiadania przez małżonka majątku osobistego logicznym jest, że do majątku wspólnego realnie, fizycznie wejdzie tylko czysty, tylko te pieniądze mogą być finalnie spożytkowane przez rodzinę.
Uwzględniając powyższe sąd uznał, że nie ma podstaw, aby rozliczać w ramach niniejszego postępowania kwoty przeznaczone na spłatę kredytu zaciągniętego przez uczestnika na budowę obory. Gospodarstwo mogło przynosić dochody między innymi dzięki temu składnikowi, a z jego wybudowaniem wiązał się określony koszt, który uczestnik sfinansował kredytem i który musiał systematycznie spłacać. Nawet przy uwzględnieniu treści art. 45 § 1krio środki przeznaczone na spłatę kredytu nie mogły być rozliczone w ramach sprawy o podział majątku, gdyż zostały przeznaczone na przedmioty przynoszące dochód (składniki gospodarstwa).
W celu ustalenia jaki dochód netto uczestnik osiągnął z prowadzonego gospodarstwa został dopuszczony dowód z opinii biegłego, albowiem sąd nie dysponował w tym zakresie wiadomościami specjalnymi. Art. 53 § 1 KC stanowi, że pożytkami naturalnymi rzeczy są odłączone od niej części składowe, w tym płody rzeczy, o ile stanowią one normalny dochód z rzeczy. Płodami rzeczy stanowiącymi według zasad prawidłowej gospodarki normalny dochód z rzeczy są np. płody rolne (zboże, owoce); są one pożytkami gruntu. Pożytkiem jest także przychówek zwierząt hodowlanych. Uwzględniając powyższe oraz treść art. 31 § 2pkt 2 krio wymienione pożytki uzyskane z majątku osobistego, stanowiłyby składnik majątku wspólnego.
Bez wątpienia w czasie trwania wspólności zwierzęta, które były w gospodarstwie uczestnika urodziły młode, które pozostały do chwili obecnej. Sąd początkowo uznał, iż ww. zwierzęta weszły w skład majątku wspólnego i powinny być objęte podziałem, stąd zlecenie biegłemu ich wyceny. Ostatecznie jednak sąd doszedł do wniosku, że w przedmiotowej sprawie nie byłoby to uzasadnione.
Sąd zważył bowiem, że przedmiotem majątku osobistego uczestnika nie były poszczególne zwierzęta, które urodziły młode oraz inne składniki majątku, lecz gospodarstwo rolne jako całość. Zgodnie z art. 553kc za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Uczestnik był właścicielem takiego gospodarstwa, był wpisany do ewidencji osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, a przedmiot działalności oznaczony był jako uprawy rolne połączone z chowem i hodowlą zwierząt. Takie składniki majątku uczestnika jak grunty, zabudowania, maszyny, urządzenia i inwentarz żywy stanowiły zorganizowaną całość. Dochodem z takiego gospodarstwa w świetle art. 53 § 1 KC są płody i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy. Jednocześnie rzeczy pozyskane do gospodarstwa w normalnym toku produkcyjnym przy zastosowaniu zasad prawidłowej gospodarki stanowią składnik tego gospodarstwa, nie zostały bowiem odłączone o części składowej (gospodarstwa).
Uwzględniając powyższe, sąd uznał, że dochód uzyskiwany ze sprzedaży krów rzeźnych, które nie były już wykorzystywane w produkcji mlecznej powinien zostać zaliczony do dochodu uzyskiwanego z gospodarstwa. Nie był to bowiem dochód ze sprzedaży poszczególnych zwierząt stanowiących własność uczestnika, lecz ze sprzedaży składników gospodarstwa zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki. Uczestnik działając racjonalnie sprzedawał zwierzęta, które już były nieprzydatne lub mało przydatne w produkcji i zastępował je zwierzętami młodymi, które miał lub, które urodziły się w gospodarstwie w czasie trwania wspólności. Następował więc normalny, uzasadniony zasadami prawidłowej gospodarki, cykl produkcyjny. Nie pojawiły się okoliczności uzasadniające przyjęcie, że sprzedaż krów rzeźnych, czy też pozostawianie młodych cielaków w gospodarstwie, stanowiły przekroczenie zasad normalnej gospodarki (szerzej na temat zasad prawidłowej gospodarki wypowiedział się SN w wyroku z 29.1.1971 r., III CRN 441/70, L. oraz uchw. SN z 23.10.1973 r., III CZP 71/75, OSNCP 1976, Nr 5, poz. 100; wyr. SN z 10.10.2014 r., III CSK 238/13, L.).
Mając na względzie przedstawione argumenty sąd uznał, że zwierzęta, które urodziły się w gospodarstwie w czasie trwania wspólności i w nim pozostały stanowiły składniki tego gospodarstwa, które z kolei należało do majątku osobistego uczestnika. Podobna sytuacja dotyczyła zakupu zbiornika na mleko, który był środkiem trwałym w gospodarstwie, zatem nie powinno budzić wątpliwości, że stanowił jego element. Nie sposób było przyjąć, że zakup tego urządzenia był nieracjonalny z punktu widzenia prawidłowej gospodarki. Sąd doszedł zatem do wniosku, że ww. zbiornika nie można zaliczyć do składników majątku wspólnego.
Finalnie zatem sąd ustalił, że poza środkami zgromadzonymi w OFE i subkoncie ZUS podziałowi podlegać powinna jeszcze kwota 70000 zł stanowiąca dochód pobrany przez uczestnika z prowadzonego przez niego gospodarstwa rolnego, z której nie rozliczył się on z wnioskodawczynią, a która pozostała po uwzględnieniu wydatków i nakładów dokonanych przez uczestnika na zaspokojenie potrzeb rodziny.
Dokonując podziału środki zgromadzone w OFE i subkoncie ZUS o wartości łącznej 605,80 zł przydzielono wnioskodawczyni, zaś kwotę nierozliczonego dochodu uczestnikowi, zasądzając od niego na rzecz wnioskodawczyni spłatę w wysokości 34697,10 zł. Zdaniem sądu dochody uzyskiwane przez uczestnika i posiadana zdolność kredytowa pozwalają na jednorazową zapłatę ww. kwoty po uprawomocnieniu się orzeczenia. Nie było uzasadnione rozkładanie ww. kwoty na raty w sytuacji gdy została ona pobrana przez uczestnika i mógł on nią swobodnie dysponować. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 30 stycznia 2018 r. I Ns 1270/16
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.