Zgodnie z art. 92 kro dziecko pozostaje aż do pełnoletniości pod władzą rodzicielską. Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw, przy czym władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny (art. 95 kro). Natomiast w myśl art. 96§1 kro rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim, obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień. Osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę nad małoletnim zakazuje się stosowania kar cielesnych.
Zgodnie natomiast z art. 1123 kro umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej może nastąpić jedynie wówczas, gdy uprzednio stosowane inne środki przewidziane w art. 109§2 pkt 1-4 kro oraz formy pomocy rodzicom dziecka, o których mowa przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, nie doprowadziły do usunięcia stanu zagrożenia dobra dziecka, chyba że konieczność niezwłocznego zapewnienia dziecku pieczy zastępczej wynika z poważnego zagrożenia dobra dziecka, w szczególności zagrożenia jego życia lub zdrowia. W myśl art. 1125§1 kro Sąd może powierzyć sprawowanie pieczy zastępczej małżonkom albo osobie niepozostającej w związku małżeńskim, którzy są wstępnymi albo rodzeństwem dziecka. Sprawowanie pieczy zastępczej sąd może także powierzyć małżonkom albo osobie niepozostającej w związku małżeńskim, którzy nie są wstępnymi albo rodzeństwem dziecka, jeżeli osoby te zostały wpisane do rejestru osób zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka albo pełnią już funkcję rodziny zastępczej zawodowej lub rodziny zastępczej niezawodowej oraz prowadzących rodzinny dom dziecka. Jeżeli jest to uzasadnione dobrem dziecka sąd może tymczasowo, nie dłużej jednak niż na 6 miesięcy, powierzyć pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom albo osobie niepozostającej w związku małżeńskim, którzy nie są wstępnymi albo rodzeństwem dziecka, niespełniającym warunku niezbędnych szkoleń, określonego w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, dotyczących rodzin zastępczych (art. 1125§1 kro). Rodzeństwo powinno być umieszczone w tej samej rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej, chyba, że byłoby to sprzeczne z dobrem dziecka.
Z tymi uregulowaniami korespondują zapisy ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 332), które stanowią, że rodzinę zastępczą lub rodzinny dom dziecka tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, u których umieszczono dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy zastępczej, przy czym rodzinę zastępczą spokrewnioną tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka (art. 41 ustawy). Zgodnie z art. 42 ust. 1 ustawy pełnienie funkcji rodziny zastępczej oraz prowadzenie rodzinnego domu dziecka może być powierzone osobom, które: dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej, nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona, wypełniają obowiązek alimentacyjny – w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego, nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych, są zdolne do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone zaświadczeniem lekarskim o stanie zdrowia wystawionym przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej oraz opinią o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka wystawioną przez psychologa, który posiada co najmniej wykształcenie wyższe magisterskie na kierunku psychologia oraz 2-letnie doświadczenie w poradnictwie rodzinnym, przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zapewnią odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego, właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań, wypoczynku i organizacji czasu wolnego. Ponadto pełnienie funkcji rodziny zastępczej niezawodowej lub zawodowej oraz prowadzenie rodzinnego domu dziecka może być powierzone osobom, które nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo (art. 42 ust. 2 ustawy) a w przypadku rodziny zastępczej niezawodowej co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodów (art. 42 ust 3 ustawy).
Przykład z sprawy sądowej
Sąd Rejonowy w Poznaniu na rozprawie sprawy z udziałem B. B. (1), P. K. i A. K. o ograniczenie B. B. (1) władzy rodzicielskiej nad małoletnim G. B. postanawia
1. ograniczyć B. B. (1) ur. (…) w S. córce R. i M. władzę rodzicielską nad małoletnim G. B. ur. (…) w B. w ten sposób, że umieścić małoletniego G. B. w rodzinnej pieczy zastępczej – zawodowej rodzinie zastępczej A. K. ur. (…) w W. córki R. i J. oraz P. K. ur. (…) w Ż. syna I. i U. małżonków zamieszkałych (…) gm. S. i tam ustalić miejsce zamieszkania małoletniego G. B. przyznając jednocześnie rodzinie zastępczej wyłączne prawo do decydowania o wszystkich istotnych sprawach małoletniego G. B. dotyczących jego osoby i majątku;
2. zobowiązać rodzinę zastępczą do składania sprawozdań z powierzonej pieczy nad dzieckiem co 6 miesięcy, a termin pierwszego sprawozdania wyznaczyć na dzień 10 maja 2020 roku;
3. zobowiązać właściwą jednostkę organizacyjną wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej dla miejsca zamieszkania uczestniczki B. B. (1) do udzielania uczestniczce odpowiedniej pomocy i składania co 6 miesięcy sprawozdań dotyczących sytuacji uczestniczki i udzielanej jej pomocy, a termin pierwszego sprawozdania wyznaczyć na dzień 10 maja 2020 roku;
W świetle przeprowadzonych dowodów i ustalonego na ich podstawie stanu faktycznego, zdaniem Sądu nie ulega żadnych wątpliwości, że uczestniczka B. B. (1) jest uzależniona od alkoholu, poważnie zaniedbuje obowiązku rodzicielskie, nie dostrzega błędów i nieprawidłowości w zakresie opieki nad synem, jego rozwoju, wychowania, nie dostrzega potrzeby rehabilitacji i konsultacji lekarskich dziecka, co powoduje, że dobro chłopca jest nie tylko zagrożone ale i naruszone przez uczestniczkę w takim stopniu, że małoletni G. nie może w dalszym ciągu pozostawać pod opieką matki i konieczne jest jego umieszczenie w pieczy zastępczej. Z analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że uczestniczka B. B. (1) odmówiła współpracy z asystentem rodziny, nie podjęła leczenia odwykowego, mimo sądowego nakazu, nie zaprzestała nadużywania alkoholi i nie zrobiła nic, żeby zmienić swoją sytuację i zapewnić G. odpowiednie warunki rozwoju. Mimo umieszczenia małoletniego w rodzinie zastępczej już w trakcie sprawy uczestniczka praktycznie nie zmieniła swojej postawy, nie poczyniła żadnych starań, żeby nawiązać więź z synem, bardzo rzadko go odwiedza, zawsze na krótko, przy czym podczas tych spotkań nie karmi ani przytula syna. Nie robi nic co mogłoby pomóc jej odzyskać dziecko. Nadto uczestniczka nie jest w stanie zapewnić małoletniemu należytej opieki, zaspokoić podstawowych potrzeb dziecka w zakresie wyżywienia, higieny, a także w zakresie opieki zdrowotnej i niezbędnej rehabilitacji. Uczestniczka jest osobą stale niezdolną do pracy, pieniądze otrzymywane w ramach pomocy w znacznej części przeznacza na alkohol. Należy podkreślić, że małoletni wymaga specjalistycznego leczenia (rehabilitacji) a także odpowiedniej pracy w zakresie edukacji, stymulacji i rozwoju, B. B. (1) nie jest w stanie wywiązać się z tych obowiązków w odpowiednim stopniu. Zaniedbania ze strony uczestniczki wobec dziecka widoczne są praktycznie w każdej sferze jego rozwoju, dziecko wykazuje istotne niedostatki w rozwoju psychoruchowym, wymaga specjalistycznej opieki, uczestnictwa w rehabilitacji, kontynuacji ćwiczeń pod okiem uczestniczki, stymulacji, czego matka nie jest w stanie mu zapewnić, gdyż B. B. (1) jest osobą upośledzoną umysłowo i nie jest w stanie odpowiednio stymulować rozwoju małoletniego, nie panuje nad nim, nie potrafi zorganizować mu czasu, nie kontroluje dziecka, nie uczęszcza z nim regularnie do specjalistów, przez co rozwój dziecka w coraz większym stopniu jest zakłócony. Uczestniczka pomimo udzielanej jej w okresie ostatnich 10 miesięcy życia dziecka a także wcześniej w ciąży wszechstronnej pomocy przez kuratora rodzinnego, pracowników socjalnych, asystenta rodziny nie zmieniła nawet w najmniejszym stopniu swojego postępowania, nie współpracowała z asystentem rodziny, nie stosowała się do zaleceń kuratora, opieki społecznej, wszelkie formy pomocy która była jej udzielana okazały się nieskuteczne głównie z uwagi na postawę B. B. (1), która jest wrogo nastawiona do działań asystenta rodziny i opieki społecznej, uważa, że jest to nadmierna ingerencja w jej sprawy, gdyż nie dostrzega w swoim postępowaniu niczego złego i uważa, że jest w stanie zaspokoić niezbędne potrzeby syna, z czym oczywiście nie można się zgodzić. Sytuacja materialna uczestniczki jest trudna i bez odpowiedniego wsparcia finansowego nie byłaby ona w stanie sami zaspokoić podstawowych potrzeb bytowych G., które z czasem będą coraz większe, poza tym uczestniczka nie potrafi odpowiednio gospodarować przyznanymi jej środkami, często przeznaczając otrzymane pieniądze na alkohol, nie dostrzegając w tym nic złego. Nie otacza syna odpowiednią opieką, nie poświęca mu należytej ilości czasu, przez co więzi emocjonalne pomiędzy uczestniczką a jej synem są powierzchowne, uczestniczka nie potrafi przygotować dziecku jedzenia, przytulić syna czy dłuższą chwilę potrzymać go na rękach, w swoim postępowaniu nie kieruje się dobrem dziecka, nie wykazuje żadnej chęci współpracy i rozwiązania występujących problemów, nie rozumie tego, że to właśnie jej zachowanie (w tym nadużywanie alkoholu) doprowadziło do takiego stanu rzeczy i spowodowało konieczność ingerencji w sprawowanie władzy rodzicielskiej, przy czym pomimo przyznanej pomocy, oddziaływań ze strony kuratora, pracowników socjalnych sytuacja w rodzinie nie uległa nawet najmniejszej poprawie. Uczestniczka nie dostrzega potrzeb emocjonalnych dziecka, nie pracuje nad swoimi kompetencjami wychowawczymi, nie angażuje się w problemy dziecka, nie stymuluje jego rozwoju, nie dba o stan jego zdrowia, nie stosuje się do rad i zaleceń osób, które starają się pomóc uczestniczce w zdobyciu umiejętności radzenia sobie w opiece nad dzieckiem. Podkreślenia wymaga, że postępowanie uczestniczki jest trwałe i w znacznym stopniu wynika zapewne ze schorzenia uczestniczki i nie zrozumienia istniejącego problemu. Sytuacja jest o tyle trudna, że uczestniczka nie dostrzega nic złego w swoim postępowaniu a także nie przyjmuje oferowanej pomocy i nie stosuje się do zaleceń osób i instytucji oferujących jej pomoc. Wszystko to powoduje zdaniem Sądu, że dobro małoletniego G. nie tylko jest zagrożone ale także poważnie naruszone i nie może on dalej pozostawać pod opieką uczestniczki, gdyż w istotnym stopniu zagraża to prawidłowemu rozwojowi dziecka tym bardziej, że dotychczas podejmowane działania wobec uczestniczki i udzielana pomoc okazały się bezskuteczne głównie z uwagi na negatywną postawę uczestniczki wobec instytucji pomocowych i całkowity brak zrozumienia przez nią niewłaściwości swojego postępowania (w tym nadużywania alkoholu), szkodliwego dla rozwoju dziecka.
G.B. już od dnia 27 maja 2019 r. przebywa w zawodowej rodzinie zastępczej A. K. i P. K. w T., ma tam bardzo dobre warunki, szybko się zaaklimatyzował, został otoczony należytym wsparciem i miłością, otrzymał niezbędną pomoc lekarską a także zapewnioną ma rehabilitację, która z uwagi na zwiększone napięcie mięśniowe jest mu niezbędna. Uczestnicy posiadają wszelkie niezbędne kwalifikacje i kompetencje aby odpowiedzialnie zajmować się małoletnim, umożliwiają matce kontakt z synem (z którego matka jednak korzysta bardzo sporadycznie), dlatego też Sąd im powierzył pełnienie bieżącej pieczy nad małoletnim G. B., ustalając miejsce zamieszkania chłopca u rodziny zastępczej i przyznając małżonkom K. wyłączne prawo do decydowania o wszystkich istotnych sprawach małoletniego dotyczących jego osoby i majątku, gdyż matka małoletniego nie jest w stanie podejmować żadnych decyzji w tym zakresie. W chwili obecnej uczestniczka nie jest w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb dziecka ale również wystarczająco dobrze wykonywać swoich obowiązków rodzicielskich, tak aby nie stwarzać zagrożenia dla swojego syna a jednocześnie zapewnić mu właściwe warunki rozwoju.
Sąd będzie miał ponadto możliwość sprawowania kontroli zarówno nad sytuacją małoletniego jak i uczestniczki, otrzymując regularnie sprawozdania z powierzonej pieczy nad dzieckiem a także sytuacji uczestniczki, co w razie potrzeby umożliwi podjęcie stosownych działań w tym zakresie.
Na podstawie art. 109§4 kro w punkcie 3 postanowienia Sąd zobowiązał właściwą jednostkę organizacyjną wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej dla miejsca zamieszkania uczestniczki B. B. (1) do udzielania uczestniczce odpowiedniej pomocy i składania co 6 m-cy sprawozdań dotyczących sytuacji uczestniczki i udzielania jej pomocy, aby zmobilizować uczestniczkę do zmiany postępowania i poprawy warunków.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.