Według utrwalonego poglądu, zarówno w piśmiennictwie, jak i w orzecznictwie (por. wyrok SN z dnia 6 listopada 1972 r. III CRN 250/72, OSNCP 1973, z. 6, poz. 113; uchwała SN z dnia 28 maja 1973 r. III CZP 26/73, OSNCP 1974, z. 4, poz. 65; wyrok SN z dnia 20 maja 1976 r. III CRN 373/75, OSNCP 1977, z. 2, poz. 31; wyrok SN z dnia 22 listopada 1994 r. II CRN 131/94, OSNCP 1995, z. 4, poz. 69), ważnym powodem do rozdzielności majątkowej małżonków jest w szczególności separacja małżonków, uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym i najczęściej zarazem stwarzająca zagrożenie interesów majątkowych jednego lub nawet obojga małżonków. Rozbieżność poglądów istnieje tylko co do tego, czy musi ona przybierać postać trwałego i zupełnego rozkładu pożycia w znaczeniu przepisów o rozwodzie (art. 56 KRO), czy, podobnie jak przy rozwodzie, małżonek, który ponosi winę rozkładu pożycia, nie może żądać rozdzielności majątkowej – czy też brak podstaw ku wspomnianym analogiom do rozwodu. Sądy nie podzielają zapatrywania opowiadającego się za pierwszą z wymienionych ewentualności, znajdującą silniejszy lub słabszy wyraz także w niektórych orzeczeniach Sądu Najwyższego (por.: wyrok SN z dnia 6 listopada 1972 r. III CRN 250/72, OSNCP 1973, z. 6, poz. 113; uchwała SN z dnia 8 maja 1973 r. III CZP 26/73, OSNCP 1974, z. 4, poz. 65; wyrok SN z dnia 20 maja 1976 r. III CRN 373/75, OSNCP 1977, z. 2, poz. 31).
Jak trafnie podnoszą oponenci tendencji do utożsamiania ważnych powodów rozdzielności majątkowej małżeńskiej z przyczynami rozwodu, dochodzi tu do identyfikacji pojęć niewspółmiernych: rozkład pożycia, choć może mieć reperkusje w sferze stosunków majątkowych, dotyczy relacji osobistych między małżonkami, natomiast sprawy o rozdzielność majątkową są sprawami majątkowymi. Włączenie w zakres badania ważnych powodów rozdzielności majątkowej małżeńskiej kwestii rozkładu pożycia grozi skupieniem uwagi sądu na drobiazgowych badaniach faktów z zakresu osobistych relacji małżonków, zamiast skoncentrowania się na problemach natury majątkowej, istotnych w sprawach, o których mowa w art. 52 KRO. Należy zatem przyjąć, że ważnym powodem rozdzielności majątkowej przez sąd wspólności majątkowej małżeńskiej jest separacja faktyczna małżonków, uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym i najczęściej zarazem stwarzająca zagrożenie interesów majątkowych jednego lub nawet obojga małżonków, przy czym dla jej ustalenia jest obojętne, czy zachodzi zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Skoro, zgodnie z art. 52 § 1 KRO, rozdzielność majątkową może żądać każdy z małżonków, z żądaniem takim może wystąpić również ten małżonek, który w sposób wyłącznie przez siebie zawiniony doprowadził do separacji (por. uchwałę SN z dnia 28 maja 1973 r. III CZP 26/73, OSNCP 1974, z. 4, poz. 65). Wina małżonka żądającego rozdzielności majątkowej, jak też wzgląd na dobro rodziny lub pozwanego małżonka, powinny być brane pod uwagę jedynie przy ocenie żądania rozdzielności majątkowej z punktu widzenia zasad współżycia społecznego (art. 5 KC).
Jest rzeczą zrozumiałą, że stan tej separacji nie może być krótkotrwały. Inaczej przecież nie mógłby być uznany za „ważny powód” rozdzielności majątkowej, wymagany przez art. 52 KRO. Chodzi tylko o to, że stanu tego nie należy utożsamiać z zupełnym i trwałym rozkładem pożycia małżeńskiego, który jest zasadniczą przesłanką orzeczenia rozwodu małżeństwa. Przy rozpoznawaniu bowiem powództwa opartego na przepisie art. 52 KRO zasadnicze znaczenie mają kwestie natury majątkowej, a nie osobistej pomiędzy małżonkami.
Artykuł 52 § 2 KRO, postanawiając, że sądowa rozdzielność majątkowa ustaje z dniem oznaczonym w wyroku, dopuszcza rozdzielność majątkową przed dniem uprawomocnienia się wyroku. W związku z tą regulacją należy mieć na względzie, że rozdzielność majątkowa z określoną wcześniejszą datą jest możliwe tylko o tyle, o ile w tej dacie istniały już ważne powody rozdzielności majątkowej. Rozdzielność majątkowa z wcześniejszą datą może wywoływać komplikacje w stosunkach między małżonkami, a przede wszystkim – co stało się aktualne zwłaszcza ostatnio w związku z częstszym podejmowaniem działalności gospodarczej przez małżonków – stwarzać duże zagrożenie dla interesów wierzycieli małżonków. Dlatego w nowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się konieczność zachowania przez sąd dużej ostrożności oraz staranne rozważenie interesów, z jednej strony rodziny, a z drugiej strony, osób trzecich przy orzekaniu rozdzielności majątkowej z mocą wsteczną (por. wyrok SN z dnia 24 maja 1994 r. I CRN 50/94, OSNCP 1994, z. 12, poz. 246; wyrok SN z dnia 22 listopada 1994 r. II CRN 131/94, OSNC 1995, z. 4, poz. 69; wyrok SN z dnia 11 stycznia 1995 r. II CRN 148/94, OSNC 1995, z. 4, poz. 70), a nawet stwierdza się, że skutek wsteczny orzeczeniu o rozdzielności majątkowej powinien być nadawany tylko w sytuacjach wyjątkowych (wyrok SN z dnia 3 lutego 1995 r. II CRN 162/94, OSNCP 1995, z. 6, poz. 100). Rozdzielność majątkowa małżeńska z wcześniejszą datą, nawet poprzedzającą dzień wytoczenia powództwa, nie budzi zastrzeżeń właściwie tylko wtedy, gdy powodem rozdzielności majątkowej jest separacja faktyczna małżonków.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
