Zgodnie z art. 37 § 1 KRO, ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. W orzecznictwie Sądu Najwyższego doszło do rozbieżności stanowisk dotyczącej tego, czy w odniesieniu do czynności prawnej będącej poręczeniem dokonanym przez jednego z małżonków pozostającego w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, wymagana jest zgoda drugiego małżonka. W uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1994 r., III CZP 182/93 (OSNC 1994, nr 7 – 8, poz. 146), w uchwałach z dnia 20 września 1994 r., III CZP 113/94, (niepublikowana), z dnia 10 lutego 1995 r., III CZP2/85, (niepublikowana), w wyrokach z dnia 12 października 2001 r., III CZP 55/012,(OSNC 2002, nr 7 – 8, poz. 87), z dnia 29 kwietnia 2003 r., V CKN 120/01, z dnia 12 lutego 2004 r. II CKN 1355/00, z dnia 20 czerwca 2012 r., I CSK 573/11, (niepublikowane), wyrażone zostało zapatrywanie, że jeżeli w umowie poręczenia brak zastrzeżenia dotyczącego zakresu odpowiedzialności małżonka i umowa dotyczy czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym, a zgoda drugiego małżonka nie została wyrażona, jak też nie doszło do potwierdzenia tej umowy przez drugiego małżonka, ma zastosowanie sankcja nieważności przewidziana w art. 37 § 1 KRO. Podkreślone zostało w uchwale z dnia 12 października 2001 r., III CZP 55/01, że w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1994 r., III CZP 182/93 wyrażony został trafny pogląd, że zarząd majątkiem wspólnym obejmuje zarówno dysponowanie poszczególnymi składnikami tego majątku, jak też podejmowanie czynności prawnych, które nie wykazują bezpośrednio związku z tym majątkiem, ale mogą niekorzystnie oddziaływać na ten majątek. Ponadto zaznaczono, że samo zawarcie umowy poręczenia przez jednego z małżonków prowadzi do bezskuteczności tej czynności, stanowi czynność prawną kulejącą i dopiero odmowa potwierdzenia tej czynności przez drugiego małżonka albo upływ czasu wyznaczony drugiemu małżonkowi do dokonania tego potwierdzenia, czynność ta staje się definitywnie bezskuteczna, czyli nieważna.
Drugi nurt orzecznictwa przyjmował, że sankcją braku zgody drugiego małżonka na zawarcie umowy poręczenia przez osobę pozostającą we wspólności majątkowej małżeńskiej powinno być wyłączenie odpowiedzialności z majątku wspólnego na podstawie art. 41 § 3 KRO, a nie nieważność umowy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 1998 r., I CKN 771/97, z dnia 19 grudnia 2000 r., V CKN 1567/00, z dnia 16 kwietnia 1461/00, niepublikowane). W motywach wskazano, że nieuzasadnione jest, jako godzące w interes wierzyciela, zwalnianie z odpowiedzialności małżonka, który zawarł z wierzycielem umowę poręczenia i zaciągnął zobowiązanie dotyczące jego majątku odrębnego. Wysuwano także koncepcje, że właściwszym rozwiązaniem byłoby przyjmowanie odpowiedzialności wynikającej z umowy poręczenia z majątku wspólnego, z której drugi małżonek mógłby uwolnić się w drodze ograniczenia lub wyłączenia zaspokojenia wierzyciela z majątku wspólnego, przewidzianego w art. 41 § 3 KRO.
Jednak Sąd Najwyższy przychyla się do poglądu przyjętego w ramach pierwszej koncepcji, która jest spójna systemowo, uwzględnia zarząd majątkiem wspólnym w rozumieniu art. 36 KRO, odnosi się do zarządu majątkiem wspólnym przy uwzględnieniu szerokiej aktywności w obrocie gospodarczym i prawnym, która powinna być prowadzona z należytą starannością, w tym uzyskiwaniem zgody na podjęcie czynności przez oboje małżonków. Wymaganie uzyskania zgody wynika wprost z przepisu, zostało obwarowane sankcją nieważności czynności prawnej, określa jasne reguły współpracy z jednym z małżonków, a zatem nie ma racji dla obchodzenia go. Postulat ponoszenia konsekwencji podjęcia czynności prawnej z majątku odrębnego małżonka, który jej dokonał, należy uznać za słuszny jedynie w razie określenia takiej odpowiedzialności w treści tej czynności. Brak takiego ograniczenia prowadzi do stosowania art. 37 § 1 KRO. Ograniczenie odpowiedzialności dłużnika powinno wynikać z treści tytułu wykonawczego, czego wymaga także bezpieczeństwo obrotu. Łączy się to z podejmowaniem czynności prawnych z właściwą wiedzą wierzycieli co do majątkowych powiązań małżeńskich kontrahenta. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 maja 2018 r. V CSK 508/17
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.