Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Darowizna, sprzedaż samochodu, auta czy motocykla bez zgody i wiedzy małżonka – męża czy żony przed podziałem majątku

Zgodnie zatem z przepisem art. 31 § 1 KRO z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;

4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, ze zm.)

5) pieniądze zgromadzone na lokatach w banku czy rachunku bankowym tzw. koncie

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;

5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;

6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;

8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;

10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Na podstawie przepisu art. 567 § 3 KPC do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku, tj. art. 680– 689 KPC

Darowizna, sprzedaż samochodu, auta czy motocykla bez zgody i wiedzy małżonka – męża czy żony przed podziałem majątku Poznań Warszawa

W postępowaniu o podział majątku sąd ustala skład i wartość majątku podlegającego podziałowi ( art. 684 KPC). Sąd nie jest jednak zobowiązany do prowadzenia dochodzeń w celu ustalenia składników majątku wspólnego.

Skład majątku wspólnego ustala się według stanu na dzień ustania wspólności, przy czym podziałowi podlegają tylko te składniki, które istnieją w czasie orzekania o podziale. Podziałowi podlegają tylko aktywa majątkowe. Wartość składników podlegających podziałowi ustala się według stanu na dzień ustania wspólności i według cen obowiązujących w chwili zamknięcia rozprawy (post. SN z 18.10.2002 r., V CZ 129/02).

W tym miejscu poczynić należy kilka uwag na temat możliwości zaliczenia do majątku wspólnego stron tych składników majątkowych, które nie istnieją na datę orzekania przez Sąd. Podziałowi – co do zasady – powinny podlegać tylko te składniki które istnieją w chwili orzekania. Mimo tak sformułowanej zasady – w doktrynie i orzecznictwie dopuszcza się od niej wyjątek. Jeżeli bowiem przed podziałem jedno z małżonków doprowadzi do rozmyślnego zniszczenia lub wyzbycia się określonych składników majątku wspólnego ze szkodą dla rodziny, to przy ustalaniu masy podziału, wartość uszczuplonego majątku powinna mieć wpływ na rozliczenie pieniężne między podmiotami tego majątku albo na ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym (tak: uzasadnienie uchwały SN z 19 maja 1989 roku, III CZP 52/89 OSNCP 1990, nr 4-5 poz. 60). lił, że w skład majątku wspólnego stron wchodzi też kwota 43.889,84 stanowiąca równowartość 11.369,54 dolarów amerykańskich.

W postępowaniu o podział majątku podlegają również rozliczeniu nakłady z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty jednego z nich. Z mocy art. 45 § 1 KRO każdy z małżonków powinien zwrócić nakłady i wydatki poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty przynoszące dochód. Wierzytelność z tytułu tych nakładów i wydatków sąd uwzględnia nawet w razie braku wniosków w tym zakresie. W uchwale SN z 21.2.2008 r. (III CZP 148/07) stwierdzono, że w sprawie o podział majątku wspólnego sąd ustala wartość nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków bez względu na inicjatywę dowodową uczestników postępowania.

Odmiennie kształtuje się sytuacja uczestnika, który domaga się zwrotu nakładów i wydatków poniesionych z majątku osobistego małżonka na majątek wspólny. Artykuł 45 § 1 zd. 2 KRO wskazuje, że każdy z małżonków „może żądać” zwrotu tychże należności. Żądanie to powinno być zgłoszone w formie pisemnego wniosku zawierającego zarówno określenie wysokości żądanej kwoty, jak i przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie. W odniesieniu do żądania rozliczenia nakładów dokonanych z majątku odrębnego (osobistego) na majątek wspólny małżonków konieczne jest nie tylko zgłoszenie takiego wniosku przed sądem pierwszej instancji, ale także dokładne określenie jego zakresu, zgodnie z wymaganiami określonym w art. 187 § 1 pkt 1 w zw. z art. 13 § 2 KPC (postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 2013-01-24, V CSK 132/12 O.: www.sn.pl). Zgłaszający takie żądanie (a nie sąd) obowiązany jest je udowodnić zgodnie z ogólnymi regułami obowiązującymi w postępowaniu cywilnym ( art. 6 KC, art. 232 KPC).

Podział majątku wspólnego przeprowadza się na podstawie odpowiednio stosowanych przepisów art. 211 i 212 KC Sąd związany jest w pierwszej kolejności żądaniem dokonania podziału majątku wspólnego przez jego fizyczny podział polegający na przyznaniu uczestnikom postępowania określonych przedmiotów wchodzących w jego skład. W razie braku zgodnego wniosku, o sposobie podziału decyduje z urzędu sąd. W celu ustalenia niezbędnych okoliczności faktycznych co do optymalnego sposobu podziału majątku wspólnego sąd powinien przeprowadzić odpowiednie postępowanie dowodowe z urzędu niezależnie od twierdzeń i wniosków dowodowych stron (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2011 r., I CSK 674/10).

Stosownie do przepisu art. 212 § 3 KC, jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych. Postanowienie sądu przyznające wspólną rzecz jednemu z uczestników postępowania, a drugiemu spłaty, zarówno wydane w postępowaniu o zniesienie współwłasności, jak i wydane w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, ma charakter konstytutywny ( art. 624 oraz art. 567 § 3 w związku z art. 688). Terminy spłaty ustalone przez sąd, o których mowa w przepisie art. 212 § 3 KC, powinny zatem przypadać na okres po uprawomocnieniu się postanowienia zasądzającego spłaty (postanowienie SN z dnia 19 września 2002 r., II CK 21/02). Oznaczenie sposobu i terminu uiszczenia spłat powinno być dokonane przez sąd z urzędu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1974 r., III CRN 2/74).

Darowizna, sprzedaż samochodu, auta czy motocykla bez zgody i wiedzy małżonka – męża czy żony przed podziałem majątku

Zgodnie z treścią art. 37 § 1 pkt 4, § 2 i § 3 KRO zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych. Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

Zgodnie ze wskazanym przepisem umowa dotycząca przedmiotu objętego małżeńską wspólnością ustawową, zawarta pomiędzy jednym z małżonków a inną osobą bez wymaganej zgody drugiego małżonka, jest czynnością prawną niezupełną (kulejącą), w konsekwencji czego z chwilą jej zawarcia powstaje stan tzw. bezskuteczności zawieszonej. Zgoda drugiego małżonka na przeniesienie własności już po zawarciu umowy następuje w postaci potwierdzenia. Jeżeli potwierdzenie umowy nastąpi, umowa stanie się w pełni skuteczna tak, jakby jej uczestnikami byli oboje małżonkowie już w chwili jej zawarcia. Z chwilą potwierdzenia ustaje stan bezskuteczności zawieszonej umowy, a tym samym ustaje możliwość uznania jej za nieważną z tego tylko powodu, że w chwili zawarcia umowy brak było zgody drugiego małżonka. Stan bezskuteczności zawieszonej ustaje także wtedy, gdy definitywnie nie dojdzie do potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. W obu przytoczonych wyżej sytuacjach, tj. zarówno w razie bezskutecznego upływu terminu wyznaczonego do potwierdzenia umowy, jak i w razie złożenia przez drugiego małżonka uczestnikom umowy oświadczenia o odmowie jej potwierdzenia, stan bezskuteczności zawieszonej przekształca się w bezwzględną nieważność umowy (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 5.03.1981 r., III CZP 1/81, OSNC 1981/8/145).

Czyli, jeżeli nastąpi odmowa potwierdzenia czynności, albo termin do jej potwierdzenia upłynie bezskutecznie, wówczas taką umowę uważa się za bezwzględnie nieważną od chwili jej zawarcia. Na nieważność umowy, którą zawarto bez wymaganej zgody drugiego z małżonków i która nie została przez niego potwierdzona, nie ma wpływu okoliczność, że druga strona umowy działała w dobrej wierze. Artykuł 37 KRO nie określa jakiegokolwiek terminu do potwierdzenia umowy, wobec czego możliwe jest jej potwierdzenie nawet po znacznym czasie od chwili zawarcia. Jest niewątpliwe, że możliwość potwierdzenia istnieje przez cały czas trwania wspólności ustawowej.

Potwierdzenie lub odmowa potwierdzenia zależy więc wyłącznie od uprawnionego małżonka i może nastąpić nawet wiele lat po zawarciu umowy. Do czasu potwierdzenia lub odmowy potwierdzenia, umowa ma charakter czynności prawnej niezupełnej, która z chwilą odmowy potwierdzenia staje się czynnością prawną nieważną ex tunc, a więc od chwili jej dokonania.

W literaturze wskazano, że miarodajna dla ustalenia przynależności danego prawa do majątku wspólnego jest chwila ustania wspólności. Podziałem mogą być bowiem objęte te przedmioty, które w chwili ustania wspólności wchodziły w skład majątku wspólnego małżonków, a które nadal znajdują się w tej masie podlegającej podziałowi. Stąd też miarodajna jest chwila dokonywania podziału majątku tak J. S. P., (w:) (…) prawa rodzinnego i opiekuńczego, O. 1985, s. 495, który wskazuje też na orzeczenie SN z dnia 18 sierpnia 1958 r., OSPiKA 1960, nr 1, poz. 2. Wskazać jednakże należy, że pogląd ten musi uwzględniać rachunkowo wartość tych przedmiotów, które zostały zbyte przez jedno z małżonków ze szkodą dla drugiego w czasie już po ustaniu wspólności ustawowej tak też J. S. P., (w:) (…) prawa rodzinnego i opiekuńczego, O. 1985, s. 495.

Zasadą jest, że wartość objętych podziałem praw majątkowych określa się według cen rynkowych, tzn. uzyskiwanych w uczciwym obrocie, a więc z wyłączeniem cen spekulacyjnych albo uzyskiwanych przy drastycznym wykorzystaniu przymusowego położenia nabywcy (vide: teza VIII wytycznych w uchwale SN z dnia 30 listopada 1974 r. III CZP 1/74, nadal aktualna). Wartość majątku ustala się według stanu z chwili ustania wspólności majątkowej, a według cen z chwili dokonywania podziału.

W ramach podziału majątku wspólnego w żaden sposób nie można uwzględnić tych składników majątku, które wskutek działania jednego z małżonków zostały utracone bądź zniszczone jeszcze w trakcie trwania wspólności ustawowej, albo już po jej ustaniu. Jeśli bowiem jedno z małżonków doprowadzi do rozmyślnego zniszczenia lub wyzbycia się określonych składników majątku wspólnego ze szkodą dla rodziny, to przy ustaleniu masy podziału wartość uszczuplonego majątku powinna mieć wpływ na rozliczenie pieniężne między podmiotami tego majątku albo na ustalenie nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym (zob. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1989 r., III CZP 52/89, OSNCP 1990/4-5/60).

Nieuzasadnione zbycie lub roztrwonienie składników majątku wspólnego uprawnia drugiego z małżonków do dochodzenia roszczenia odszkodowawczego na podstawie art. 415 KC, które obejmować może nie tylko powstałą stratę, ale również utracone korzyści. Rozliczenie tego roszczenia w ramach postępowania o podział majątku wspólnego przeprowadzić można przez doliczenie do wartości majątku wspólnego kwoty, którą jeden z małżonków zobowiązany jest zwrócić, a następnie zaliczenie jej na udział małżonka zobowiązanego do zwrotu (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 17 kwietnia 2000 r., V CKN 25/00).

Szczególną sytuacją uzasadniające dokonanie takiego rozliczenie jest samowolne rozporządzenie środkami zgromadzonymi na rachunku bankowym bez zgody drugiego z małżonka. W takiej sytuacji małżonek może zwolnić się od odpowiedzialności odszkodowawczej, jeżeli wykaże, że środki te przeznaczył na własne, usprawiedliwione potrzeby związane z utrzymaniem (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 2 października 2008 r., II CSK 203/08), bądź na bieżące koszty utrzymania rodziny (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 1977 r., III CRN 31/77, OSNC 1977/12/243; uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 1999 r., II CKN 523/98).

W przepisie art. 43 § 1 KRO ustawodawca wprowadził zasadę równych udziałów małżonków w majątku wspólnym. Dotyczy ona nie tylko sytuacji w chwili zniesienia wspólności, ale ponadto wskazuje, że małżonkowie w czasie trwania wspólności tworzą majątek wspólny, do którego mają równe uprawnienia, mające w czasie trwania wspólności nierozdzielny charakter.

W judykaturze wskazuje się na zasadę równych udziałów w odniesieniu do czasu po ustaniu wspólności; jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 kwietnia 1972 r., III CRN 626/71, : „Przepis art. 43 KRO ustanawia zasadę, że po ustaniu wspólności ustawowej oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku, który był nią objęty. Taka zasada odpowiada normalnemu układowi stosunków wzajemnych w małżeństwie”, a majątek wspólny „jest z reguły owocem wspólnym starań obojga małżonków, niezależnie od tego, w jakiej postaci starania te przejawiają się”. Sąd Najwyższy wskazał także, że małżonkowie mają z chwilą ustania wspólności „równe udziały w majątku wspólnym, stanowiącym ich dorobek, niezależnie od tego, w jakim stopniu każdy z nich przyczynił się do jego powstania” (postanowienie SN z dnia 24 października 1996 r., II CKU 10/96, Prok. i Pr. – dodatek 1997, nr 2, poz. 33).

Darowizna, sprzedaż samochodu, auta czy motocykla bez zgody i wiedzy małżonka – męża czy żony przed podziałem majątku

Zasada równości udziałów w majątku wspólnym może zostać z ważnych powodów zmodyfikowana przez wskazanie, iż udział jednego z małżonków jest większy niż drugiego. Jak jednak podkreśla SN, odejście od zasady równości udziałów możliwe jest jedynie wtedy, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie, w sposób rażący i uporczywy nie przyczynia się do powiększania majątku wspólnego stosownie do swych sił i możliwości zarobkowych. Nie w każdym zatem przypadku istnienia różnicy w przyczynianiu się do powiększenia majątku wspólnego art. 43 § 2 KRO powinien być zastosowany (por. postanowienie SN z dnia 26 listopada 1973 r., III CRN 227/73, OSNCP 1974, nr 11, poz. 189; postanowienie SN z dnia 30 listopada 1972 r., III CRN 235/72, OSNCP 1973, nr 10, poz. 174).

Przepis art. 43 § 2 KRO wskazuje dwie przesłanki ustalenia nierównych udziałów, które muszą wystąpić łącznie, a mianowicie ważne powody oraz różny stopień przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego (postanowienie SN z dnia 21 listopada 2002 r., III CKN 1018/00).

Ważne powody dotyczą oceny, kwalifikacji zachowania drugiego małżonka oraz spowodowanych przez niego takich stanów rzeczy, które stanowią przyczynę niższej wartości majątku wspólnego niż ta, która wystąpiłaby, gdyby postępował właściwie. Chodzi tutaj przede wszystkim o nieprawidłowe, rażące lub uporczywe nieprzyczynianie się do zwiększania majątku wspólnego, pomimo posiadanych możliwości zdrowotnych i zarobkowych. Z drugiej jednak strony nieprawidłowe postępowanie polegać może na rażącym i odbiegającym od obiektywnych wzorców braku staranności o zachowanie istniejącej już substancji majątku wspólnego. Nie stanowią jednak ważnych powodów okoliczności niezależne od małżonka i przez niego niezawinione, w szczególności związane z nauką, chorobą czy bezrobociem (M. Sychowicz (w:) K. Piasecki (red.), Kodeks, 2006, s. 232).

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 czerwca 2003 r., IV CKN 278/01, OSNC 2004, nr 9, poz. 146, wskazał, że „u podstaw art. 43 § 2 KRO leży założenie, że tylko w małżeństwie prawidłowo funkcjonującym usprawiedliwione są równe udziały w majątku wspólnym, pomimo że małżonkowie przyczyniali się do jego powstania w różnym stopniu. Opiera się ono na więzach osobistych i gospodarczych między małżonkami oraz na obowiązku wzajemnej pomocy. To założenie odpada jednak, gdy małżonek rażąco lub uporczywie naruszał swe obowiązki wobec rodziny bądź doprowadził do zawinionego rozkładu pożycia, choćby znalazł on wyraz tylko w separacji faktycznej, a do rozwodu nie doszło”. Trafnie wskazuje także SN, że „kwestia winy nie jest więc bez znaczenia przy ocenie «ważnych powodów», dlatego przyjmuje się, że art. 43 § 2 KRO nie powinien działać na niekorzyść małżonka, któremu nie można przypisać winy”. W doktrynie zauważono jednak, że wina nie przesądza o istnieniu ważnych powodów (M. Sychowicz (w:) K. Piasecki (red.), Kodeks, 2006, s. 231).

Przepis art. 43 KRO stanowi także podstawę do przyjęcia domniemania równego przyczynienia się obojga małżonków do powstania majątku wspólnego. W związku z tym na małżonku wnoszącym o ustalenie nierównych udziałów spoczywa ciężar dowodu, że stopień jego przyczynienia się był większy. Dowód dotyczący różnego stopnia przyczynienia się dotyczy przede wszystkim skutku postępowania małżonków i nie może ograniczać się do wykazania tylko zbyt niskiej staranności o powiększanie majątku.

Omawiana tutaj, druga ze wskazanych przesłanek dotyczy bowiem stanu rzeczy, a nie kwalifikacji zachowania małżonka (które objęte są pierwszą przesłanką), aczkolwiek ten stan rzeczy stanowić musi skutek tego zachowania. Naganne zachowanie małżonka może bowiem niekiedy nie doprowadzić jednak do niekorzystnych następstw majątkowych.

W tym świetle należy ustosunkować się do poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w postanowieniu z dnia 30 listopada 1972 r., III CRN 235/72, OSNCP 1973, nr 10, poz. 174, że: „Jeżeli małżonek w sposób rażący lub uporczywie, pomimo posiadanych sił oraz możliwości zarobkowych, nie przyczynia się odpowiednio do tych możliwości do powstania majątku wspólnego, drugi małżonek może żądać, aby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z małżonków przyczynił się do powstania tego majątku”. Podzielając pogląd Sądu, należy jednak zauważyć, że okoliczność nieprzyczyniania się do powiększania majątku wspólnego nie jest nigdy sama w sobie wystarczająca, ponieważ konieczne jest ponadto wystąpienie skutku w postaci braku równego przyczynienia się do powstania majątku wspólnego. Rażące lub uporczywie nieprzyczynianie się stanowi w istocie „ważny powód”, czyli pierwszą przesłankę ustalenia nierównych udziałów.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1

W sprawie poza sporem było, że na chwilę ustania wspólności majątkowej do majątku wspólnego wchodziły ruchomości, które znajdowały się w posiadaniu stron w postaci: F. (…) nr rej. (…) (wartości 4.200 zł), dwóch odkurzaczy, w tym jednego marki Y. (wartości po 100 zł), piły motorowej S. (wartości 750 zł), narzędzi stanowiących wyposażenie garażu (wartości 750 zł), samochodu osobowego V. (…) nr rej. (…) (wartości 4.500 zł), telewizora LG 48 cali (wartości 1.300 zł), telewizora Samsung 21 cali (wartości 400 zł), pralki BEKO (wartości 913,31 zł), lodówko- zamrażarki (wartości 1.000 zł), siłowni fitness (wartości 3.344,04 zł), kompletu wypoczynkowego (wartości 385 zł).

Przedstawiony skład majątku został przyjęty przez Sąd, jak wskazano już wyżej, na podstawie zgodnego stanowiska stron. Wartość poszczególnych składników majątku wspólnego stanowiących ruchomości została w sprawie ustalona na podstawie zgodnych twierdzeń stron. W sytuacji natomiast gdy stanowisko stron nie było zgodne Sąd przyjął na podstawie opinii biegłego z zakresu szacowania ruchomości, której strony nie kwestionowały.

Darowizna, sprzedaż samochodu, auta czy motocykla bez zgody i wiedzy małżonka – męża czy żony przed podziałem majątku Poznań Warszawa

Spór pomiędzy stronami dotyczył jedynie samochodu osobowego marki A. (…). Wnioskodawczyni utrzymywała, że samochód został nabyty przez D. J. jeszcze w czasie trwania wspólności majątkowej, czemu oponował uczestnik postępowania. Należy stwierdzić, że nie ma dowodu na to, że pojazd wchodził w skład majątku wspólnego. Niewątpliwe do czasu ustania wspólności majątkowej nie został on zarejestrowany na uczestnika postepowania, o czym świadczy informacja ze Starostwa Powiatowego w G. (k. 103). Wprawdzie J. N. (zeznania, k. 160) wskazała, że jej mąż Z. N. sprzedał samochód D. J., czym się oboje w jej obecności mieli chwalić, lecz nie potrafiła wskazać daty ani ceny sprzedaży. Sam Z. N. zeznał, że samochód sprzedał D. J. dopiero latem Wcześniej uczestnik jedynie używał samochodu za jego zgodą (zeznania, k. 161). Świadek tym samym potwierdził zeznania uczestnika postępowania w tym zakresie (k. 523). Ciężar dowodu, że składnik ten wchodził do majątku wspólnego spoczywał na wnioskodawczyni. (…) dowodowa nie została przez nią wykazana. Z tego powodu składnik ten nie były przedmiotem podziału.

Sposób podziału majątku wspólnego regulowany jest zgodnie z art. 46 KRO przez przepisy o dziale spadku, które na podstawie art. 1035 KC odsyłają do przepisów o współwłasności. W sprawie ani wnioskodawczyni ani uczestnik nie wnosili aby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej (art. 211 KC). W tej sytuacji zgodnie z art. 212 § 2 KC nastąpić powinien on przez przyznanie całej rzeczy jednemu współwłaścicielowi. W tym zakresie Sąd miał na uwadze ostateczne stanowisko samych stron wyrażone w ich zeznaniach (k. 521v-524), jak również dokonany faktyczny podział składników przez same strony po wyprowadzce uczestnika z domu w K..

Mając to na uwadze wnioskodawczyni otrzymała składniki stanowiące wyposażenie domu wymienione w pkt od 9-15 postanowienia oraz będący w jej posiadaniu samochód osobowy marki V. (…) o łącznej wartości 11.942,35 zł.

Uczestnik natomiast otrzymał składniki znajdujące się w jego posiadaniu w postaci samochodu osobowego marki F. (…), odkurzacza, piły motorowej S. i narzędzi stanowiących wyposażenie garażu. Wprawdzie uczestnik postępowania twierdził, że piła motorowa i narzędzia zostały w garażu, nie można temu dać wiary. Zaprzeczyła temu stanowczo wnioskodawczyni i jej stanowisko zasługuje na uwzględnienie. D. J., z wykształcenia murarz, samodzielnie wykonujący wszelkie prace budowlane i ogrodnicze był jedyną osobą, która używała tych przedmiotów. To on miał kontrolę nad stanem wyposażenia garażu, narzędzi używał i do piłowania drewna i do prac wykonywanych choćby na rzecz sąsiada (jak sam zeznał piłę spalinową zostawił u sąsiada kiedy się zatarł silnik). Inne rzeczy, jak klucze, oleje służyły mu do serwisowania skutera wodnego. Reasumując, to uczestnik postępowania był jedynym dysponentem wymienionych przedmiotów znając nie tylko ich skład, jak i wartość. Stąd decyzja, by jemu przyznać przedmioty, których wartości strony nie kwestionowały, jest jak najbardziej uzasadniona.

Należy stwierdzić, że D. J. bezprawnie rozporządził składnikami majątku wspólnego w postaci skutera wodnego i samochodu osobowego V. (…). Sprzedał wymienione rzeczy bez zgody żony w sytuacji kiedy toczyła się już sprawa rozwodowa i mógł się spodziewać, że w przyszłości dojdzie do sprawy o podziału majątku wspólnego, przy czym środki ze sprzedaży przeznaczył na własne potrzeby.

D. J. nabył skuter wodny przed sezonem letnim za kwotę 20.100 zł (k. 61). Doszło do separacji pomiędzy małżonkami. Od tego czasu zapanowała między nimi niezgoda. Skuter został sprzedany przez uczestnika postępowania K. K. (2) jesienią za kwotę 15.000 zł. W tych okolicznościach nie można dać wiary zeznaniom D. J., że będąc w separacji z żoną dalej inwestował w dom wykonując prace wykończeniowe przy elewacji i płacąc za nie pieniędzmi pochodzącymi ze sprzedaży skutera. Zeznania świadka K. Ł. wprawdzie potwierdziły fakt, że uczestnik postępowania samodzielnie wykonywał prace związane z położeniem elewacji na ścianie frontowej budynku, lecz niewiele wniosły, jeśli chodzi o ustalenie czasu tej czynności. Świadek zeznając we wrześniu pamiętał, że pomagał przy tych pracach 3-4 lata wcześniej. Jednak tak luźne skojarzenie daty przez świadka nie może stanowić podstawy ustaleń. Podstawę takich ustaleń może stanowić jednak zdjęcie przedłożone przez wnioskodawczynię, wykonane w dniu 15 czerwca z którego wynika, że już w tym dniu elewacja frontowa budynku była wykonana (zdjęcie na płycie CD, k.176).

Mając na uwadze zeznania K. K. (2), który twierdził, że D. J. z ceny sprzedaży skutera spłacił dług w wysokości 3.000 zł, który zaciągnął u niego wcześniej na budowę domu, można przyjąć, że uczestnik jesienią dysponował kwotą 12.000 zł pochodzącą ze sprzedaży przedmiotu należącego do majątku wspólnego. D. J. przy budowie domu wielokrotnie posiłkował się pożyczkami zaciąganymi u członków rodziny i znajomych (zeznania G. K., k. 162), zatem okoliczność, że uczestnik pożyczkę zaciągnął także u K. K. (2) nie budzi zastrzeżeń. Stąd zasadnym było zaliczenie kwoty 12.000 zł, która doprowadziła do wzbogacenia uczestnika kosztem wnioskodawczyni, na poczet udziału przypadającego w majątku wspólnym D. J.. Podobnie rzecz przedstawia się z równowartością samochodu osobowego V. (…) oraz ulgi prorodzinnej.

Uczestnik sprzedał samochód w tajemnicy przed żoną nie rozliczając się z nią z ceny sprzedaży w wysokości 950 zł. Wprawdzie D. J. zeznał, że pieniądze przekazał synowi M., jednak nie można temu dać wiary choćby z tego względu, że uczestnik pozostaje z synem z konflikcie, nadto nie wykazał żadnej inicjatywy dowodowej, by tę okoliczność wykazać. Jednocześnie nie ma podstaw, by podważać cenę sprzedaży pojazdu. Na tą okoliczność została sporządzona umowa, której autentyczności żadna ze stron nie kwestionowała. Jeśli chodzi o ulgę prorodzinną, to wbrew pisemnemu zobowiązaniu uczestnik nie przekazał połowy kwoty na rzecz wnioskodawczyni. Choć twierdził, że pieniądze przeznaczył na spłatę kredytu zaciągniętego w wysokości 10.000 zł na potrzeby rodziny i zakupy na rzecz dzieci, to również tutaj nie wykazał żadnej inicjatywy dowodowej, by tę okoliczność wykazać. Przede wszystkim nie przedstawił żadnego dowodu na istnienie jakiegokolwiek kredytu i jego spłaty. Akta sprawy rozwodowej przeczą również temu, by D. J. dokładał się do utrzymania dzieci robiąc im zakupy. W tych okolicznościach Sąd dał wiarę zeznaniom B. J., że pieniądze ze sprzedaży w/w przedmiotów oraz ulgi prorodzinnej zostały przeznaczone przez uczestnika na własne potrzeby, co doprowadziło do wzbogacenia uczestnika kosztem wnioskodawczyni.

Darowizna, sprzedaż samochodu, auta czy motocykla bez zgody i wiedzy małżonka – męża czy żony przed podziałem majątku

Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że wartość całego majątku wynosiła 34.915,47 zł (11.942,35 zł + 22.973,12 zł). Wskazany już wyżej sposób podziału majątku wspólnego powoduje konieczność nałożenia na uczestnika obowiązku dopłaty (art. 212 § 1 KC). Otrzymał on jak wskazano własność składników o wartości 22.973,12 zł. Wnioskodawczyni otrzymała majątek wspólny o wartości 11.942,35 zł. Mając na uwadze wynikający z art. 43 § 1 KRO równy udział każdego z małżonków w majątku wspólnym wartość udziału każdej ze stron wynosiła 17.457,73 zł (34.915,47 zł : 2). Wnioskodawczyni zatem przysługuje dopłata od uczestnika w wysokości 5.515,38 zł albowiem przy wartości udziału 17.457,73 zł otrzymała składniki wartości 11.942,35 zł.

W sprawie należy przypomnieć, że przedmiotem postępowania jest podział majątku wspólnego na stan z chwili ustania wspólności majątkowej (w niniejszym postępowaniu wspólność ustała. Postępowanie o podział majątku nie służy rozliczeniu wszystkich działań majątkowych stron. Stąd Sąd nie uwzględnił żądania wnioskodawczyni o rozliczenie nakładu w wysokości 5.000 zł dokonanego na spłatę kredytu zaciągniętego na zakup samochodu, który nie wszedł w skład majątku wspólnego na dzień ustania wspólności majątkowej.

Niewątpliwie należało dokonać rozliczeń z tytułu nakładów dokonanych z majątku wspólnego na budowę domu, podjazdu do garażu i ogrodzenia wzniesionych wspólnie przez oboje małżonków na nieruchomości stanowiącej składnik majątku osobistego wnioskodawczyni.

Zgodnie z niekwestionowaną opinią biegłego wartość poniesionych nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawczyni w formie budowy domu mieszkalnego wyniosła na dzień ustania wspólności majątkowej kwotę 432.604,70 zł. Dodatkowo nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawczyni obejmowały budowę kamiennych murków i wyłożenia kamiennego na wyjeździe w garażu oraz budowę ogrodzenia z kamienia polnego, siatki, paneli ogrodzeniowych i drewnianych z wyłączeniem fragmentu ogrodzenia z prawej strony patrząc od frontu budynku. Ich wartość wyniosła 18.511,41 zł. Nie było sporu co do tego, że część ogrodzenia, na granicy z działką należącą do małżeństwa K., sfinansowali sąsiedzi stron.

Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że wartość nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawczyni wyniosła łącznie 451.116,11 zł. Kwota ta jednak powinna zostać pomniejszona o kwotę 45.000 zł, która stanowiła nakład wnioskodawczyni z majątku osobistego na majątek wspólny – zakup i remont mieszkania w G.. Zatem do rozliczenia pozostała kwota 406.116,11 zł.

W przedmiotowej sprawie ułamkowy udział nakładów małżonków w wartości domu, podjazdu i ogrodzenia wynosił ½ i nie zmienił się ze względu na różnicę cen z czasu jego budowy i z chwili podziału majątku wspólnego. Uczestnikowi zatem przysługuje spłata od wnioskodawczyni w wysokości 203.058,06 zł.

Mając na uwadze okoliczność, że wnioskodawczyni od chwili ustania wspólności majątkowej do chwili podziału majątku wspólnego spłaciła wspólny dług stron regulując zadłużenie powstałe na koncie w (…) SA na kwotę 1.039,28 zł oraz kwotę kredytu mieszkaniowego w wysokości 24.188 zł (łącznie 25.227,28 zł), Sąd pomniejszył kwotę należnej uczestnikowi spłaty z tytułu nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawczyni o kwotę 12.613,64 zł (25.227,28 zł: 2) i zasądził od wnioskodawczyni na rzecz D. J. kwotę 190.444,42 zł. B. J. nie wykazała, że debet jaki powstał na wspólnym koncie bankowym był długiem uczestnika postępowania. Z historii rachunku bankowego (k. 187) wynika jedynie, że widniało ujemne saldo w wysokości 982,07 zł.

Darowizna, sprzedaż samochodu, auta czy motocykla bez zgody i wiedzy małżonka – męża czy żony przed podziałem majątku

Sąd Rejonowy postanowił:

1. dokonać podziału majątku wspólnego B. J. i D. J., w skład którego wchodzi:

a. samochód osobowy F. (…) nr rej. (…) wartości 4.200 zł,

b. równowartość samochodu osobowego V. (…) nr rej. (…) wartości 950 zł,

c. równowartość skutera wodnego S. (…) 215 wartości 12.000 zł,

d. równowartość ulgi prorodzinnej za 2018 r. wartości 4.223,12 zł,

e. odkurzacz bez nazwy wartości 100 zł,

f. piła motorowa S. wartości 750 zł,

g. narzędzia stanowiące wyposażenie garażu wartości 750 zł,

h. samochód osobowy V. (…) nr rej. (…) wartości 4.500 zł

i. telewizor LG 48 cali wartości 1.300 zł,

j. telewizor Samsung 21 cali wartości 400 zł,

k. pralka BEKO wartości 913,31 zł,

l. odkurzacz (…) wartości 100 zł,

m. lodówko- zamrażarka wartości 1.000 zł,

n. siłownia fitness wartości 3.344,04 zł,

o. komplet wypoczynkowy wartości 385 zł w ogólnej wartości 34.915,47 zł w ten sposób, że wnioskodawczyni B. J. przyznać przedmioty wymienione w pkt od 8 do 15 ogólnej wartości 11.942,35 zł, zaś uczestnikowi postępowania D. J. przyznać przedmioty wymienione w pkt od 1 do 7 ogólnej wartości 22.973,12 zł;

2. zasądzić od B. J. na rzecz D. J. kwotę 190.444,42 (sto dziewięćdziesiąt tysięcy czterysta czterdzieści cztery 42/100) zł z tytułu zwrotu nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawczyni z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w terminie płatności ustalając termin zapłaty na 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia;

3. zasądzić od D. J. na rzecz B. J. kwotę 5.515,38 (pięć tysięcy pięćset piętnaście 38/100) zł z tytułu wyrównania udziałów z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w terminie płatności. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 28 grudnia 2021 r. I Ns 525/19

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2

Skarżący usiłuje z wynikającego z zeznań jednego ze świadków faktu nabywania kolejnych samochodów należących do stron przy wsparciu finansowym rodziców wyprowadzić wniosek, że E. J. z pewnością wiedziała o zbyciu udziału we współwłasności ostatniego z tych pojazdów na rzecz swojego teścia. Taka konkluzja nie jest uprawniona ani w świetle zasad logicznego rozumowania, ani też doświadczenia życiowego. Dla Sądu odwoławczego nie jest w pełni zrozumiałe, dlaczego z faktu, że pierwszy z samochodów stron był współwłasnością ich i ich rodziców (jeśli rzeczywiście taki wniosek można wywieść ze zgromadzonego materiału dowodowego), miałoby nieodparcie albo choćby ze znacznym prawdopodobieństwem wynikać, że rozporządzenie udziałem w ostatnim z tych pojazdów odbyło się za wiedzą i zgodą wnioskodawczyni. Jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy zgromadzony w toku sprawy materiał procesowy nie dawał podstawy do ustalenia, że wnioskodawczyni wyraziła choćby następczą zgodę na dokonanie samodzielnie przez skarżącego darowizny wynoszącego ¾ części udziału we współwłasności tego pojazdu. Zawarte w uzasadnieniu apelacji twierdzenia skarżącego mające uzasadnić istnienie po stronie wnioskodawczyni świadomości i akceptacji powyższej darowizny, zdaniem Sądu Odwoławczego, nie odpowiadają rzeczywistości i przywołane są jedynie na potrzeby apelacji. Darowizna, jak prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy, została wszak dokonana w grudniu, podczas gdy strony już od kilku miesięcy pozostawały ze sobą w stanie faktycznej separacji. W tym kontekście trudno uznać za wiarygodne twierdzenia skarżącego zawarte w apelacji, że wnioskodawczyni miała niczym nieograniczoną możliwość zapoznania się z treścią dowodu rejestracyjnego powołanego wyżej pojazdu (który to fakt miałby świadczyć o jej milczącej zgodzie na darowiznę), skoro samochód pozostawał w tym czasie w wyłącznym użytku skarżącego. Nawet jednak, gdyby przyjąć, że taką możliwość miała, to nie dowodzi to, że sprawdzała poczynione w nim zapisy, a tym samym była świadoma dokonanej przez skarżącego darowizny udziału we współwłasności pojazdu i ją akceptowała. Słusznie wskazał również Sąd Rejonowy, że z braku po stronie wnioskodawczyni procesowej reakcji na wiadomość o dokonaniu przez skarżącego powyższej darowizny można wnioskować, iż w sposób konkludentny wyraziła na nią następczą zgodę.

Darowizna czy sprzedaż wspólnego samochodu bez zgody przez byłego męża albo żonę przed podziałem majątku Poznań

Sąd Okręgowy nie podziela również zasadności zarzutu naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 37 § 1 pkt 4 KRO w związku z art. 31 § 1 KRO Zgodnie z treścią art. 37 § 1 pkt 4 KRO w przypadku istnienia małżeńskiej wspólności ustawowej zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych. Przepis ten dotyczy sytuacji, w której czynność prawna dokonywana jest wyłącznie we własnym imieniu przez jednego z małżonków, co miało miejsce w przedmiotowej sprawie. Skarżący, będąc jedynym właścicielem ujawnionym w dowodzie rejestracyjnym samochodu marki F. (…) o nr rej. (…), bez wiedzy i zgody swojej ówczesnej małżonki, w dniu 31 grudnia dokonał na rzecz swojego ojca darowizny wynoszącego ¾ części udziału w prawie własności tego pojazdu. Strony przez cały okres trwania małżeństwa pozostawały natomiast w ustroju majątkowej wspólności ustawowej, a z przedłożonej przez skarżącego w toku postępowania kopii umowy sprzedaży z dnia 17 września bezspornie wynika, że przedmiotowy samochód został zakupiony przez skarżącego w trakcie małżeństwa. W konsekwencji, zgodnie z treścią art. 31 § 1 k.r. i o., rzecz ta stanowiła składnik majątku wspólnego wnioskodawczyni i skarżącego, a do rozporządzenia pojazdem w drodze darowizny zastosowanie znajduje dyspozycja art. 37 § 1 pkt 4 KRO przewidująca konieczność uzyskania na nie obligatoryjnej zgody drugiego małżonka. Zgoda ta nie jest konieczna tylko wówczas, jeżeli darowizna jest „drobna” i zarazem „zwyczajowo przyjęta”. O tym zaś, czy darowizna jest drobna, świadczy przede wszystkim jej wartość, co należy oceniać stosownie do okoliczności danego przypadku, w szczególności odnosząc ją do wartości całego majątku małżonków oraz ich statusu majątkowego. Zwyczajowo przyjęte darowizny to darowizny dokonywane z okazji świąt, imienin lub innych zdarzeń o charakterze osobistym, np. ślubu, czy również datki świadczone w ramach zbiórek publicznych oraz darowizny przedmiotów, które przestały być małżonkom potrzebne.

Darowizna, sprzedaż samochodu, auta czy motocykla bez zgody i wiedzy małżonka – męża czy żony przed podziałem majątku Poznań Warszawa

Sąd Odwoławczy podziela w tym zakresie zapatrywanie Sądu I instancji, wedle którego darowizny powyższej, nawet rozpatrując ją jedynie pod kątem samej wartości przedmiotu darowizny, wynoszącej na datę dokonania tej czynności nie mniej niż 2.250 zł (3/4 z kwoty 3.000,00 zł, przy czym należy pamiętać, że kwota 3.000,00 zł odpowiadała wartości pojazdu w dacie jego całkowitej szkody, a darowizna dokonywana była w grudniu, gdy wartość pojazdu była z pewnością wyższa), nie sposób uznać za „drobną” i zarazem „zwyczajowo przyjętą”. Zważyć należy, że był to ważny składnik ich majątku wspólnego, biorąc pod uwagę wartość tego majątku ustaloną przez Sąd w toku postępowania, a możliwości zarobkowe i majątkowe stron były na poziomie niższym od przeciętnego. W konsekwencji skuteczność dokonanej przez skarżącego bez zgody wnioskodawczyni czynności prawnej należy oceniać przez pryzmat przepisu art. 37 § 1 pkt 4 k. r. i o. Brak wykazania udzielenia przez wnioskodawczynię zgody na dokonanie tej darowizny prowadzi zatem do prawidłowo przyjętego przez Sąd Rejonowy wniosku, że w przy podziale majątku wspólnego rozliczeniu podlega wartość całego samochodu, a nie tylko udziału w jego współwłasności. Postanowienie Sądu Okręgowego – III Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 3 marca 2014 r. III Ca 1193/13

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu