Przepisy art. 840–843 KPC pozostają w bezpośrednim i ścisłym związku z zasadą wyrażoną w art. 804 KPC, w myśl której organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Regulacje te otwierają zatem drogę procesu dla dłużnika i osoby trzeciej w celu obrony przed postępowaniem egzekucyjnym w przypadku, gdy postępowanie to narusza ich prawa podmiotowe (wynikające z prawa materialnego). Jednym z powództw przeciwegzekucyjnych jest powództwo opozycyjne z art. 840 KPC (o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego).
Przepis art. 840 § 1 pkt 2 KPC stanowi, że dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne. Gdy upływ terminu przedawnienia nastąpił po powstaniu tytułu egzekucyjnego, właściwym postępowaniem dla podniesienia zarzutu przedawnienia jest powództwo opozycyjne z art. 840 § 1 pkt 2 KPC. W pozwie dłużnik winien wskazać, że uchyla się od spełnienia świadczenia z powodu upływu terminu przedawnienia. Takie oświadczenie dłużnika, spełniające warunki z art. 61 KC, powoduje, że zobowiązanie, jako naturalne, nie może być egzekwowane. Jest to pogląd ugruntowany już w orzecznictwie Sądu Najwyższego i aprobowany przez piśmiennictwo. W postępowaniach poprzedzających postępowanie egzekucyjne (a więc m.in. w postępowaniu klauzulowym), a także w postępowaniu egzekucyjnym toczącym się przed organem egzekucyjnym (sądem, komornikiem), zarzut przedawnienia jest bezskuteczny i wymyka się spod kognicji sądu i komornika. Organy, przed którymi toczą się te postępowania, nie mają kompetencji do badania skuteczności materialnej roszczenia.
Niedopuszczalność powództwa przeciwegzekucyjnego po wykonaniu tytułu wykonawczego nie zamyka powodowi możliwości dochodzenia jego uprawnień w innym postępowaniu. Takiego zdania był Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 stycznia 1978 r. z tezą: „Powództwo przeciwegzekucyjne przewidziane w art. 840 KPC nie jest dopuszczalne po wykonaniu tytułu wykonawczego. Nie zamyka to jednak powodowi możliwości dochodzenia swych uprawnień w innym postępowaniu”. Również w wyroku z dnia 12 lutego 2015 r. Sąd Najwyższy wskazał, że przedawnienie roszczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym może nastąpić po jego uzyskaniu, a więc po wydaniu prawomocnego orzeczenia. Nie może zatem być mowy o podważaniu w sprawie takiego prawomocnego wyroku posiadającego przymiot powagi rzeczy osądzonej, skoro roszczenia nieskonkretyzowane również ulegają przedawnieniu (art. 125 § 1 KC). Następstwem upływu tego przedawnienia jest uprawnienie dłużnika do uchylenia się od obowiązku zaspokojenia przedawnionego roszczenia.
Jeżeli wierzyciel dysponuje tytułem wykonawczym, a dłużnik nie wniósł skutecznego powództwa opozycyjnego, to – co do zasady – wierzyciel jest uprawniony do wszczęcia i prowadzenia egzekucji świadczenia wynikającego z tego tytułu również wówczas, gdy stwierdzone tym tytułem świadczenie jest przedawnione czy spełnione.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Pozwem powód A. G. wniósł o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Okręgowego za okres od dnia uprawomocnienia się powyższego wyroku do maja. włącznie. Ponadto powód złożył wniosek o zabezpieczenie powództwa poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym S. A. G. wniósł nadto o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego, P. K. W uzasadnieniu pozwu wskazano między innymi, że wyrokiem zasadzone zostały alimenty od powoda na rzecz pozwanej w kwocie po 200 zł miesięcznie. Powyższy wyrok zaopatrzony został w klauzulę wykonalności. Pozwana w maju na podstawie powyższego tytułu wykonawczego wszczęła przeciwko powodowi egzekucję alimentów zaległych w kwocie 12 000 zł oraz odsetek w kwocie 3779,66 zł do dnia 25 maja, kierując egzekucję do udziału powoda do ½ części we własności lokalu mieszkalnego położonego w budynku, przy czym powyższa egzekucja została wszczęta przeciwko powodowi po przekazaniu jej przez niego w grudniu w drodze darowizny połowy wskazanego lokalu. Ponadto powód podał, iż działanie pozwanej jest nieuzasadnione, albowiem świadczenie, które pozwana egzekwuje zostało przez powoda spełnione, bowiem po powstaniu wskazanego tytułu egzekucyjnego powód zgadzał się na wspólne, dalsze zamieszkiwanie z nim we wspólnym mieszkaniu, pozwanej i jej matki, mimo, iż matka pozwanej nie miała żadnego tytułu do tegoż mieszkania, a zgodnie z treścią przywołanego wyroku, miejsce pobytu małoletniej wówczas pozwanej ustalone zostało przy matce.
Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy Sąd uznał, iż zaistniała okoliczność spełnienia zasądzonego świadczenia przez powoda na rzecz pozwanej. Pomimo ustalenia w wyroku rozwodowym miejsca zamieszkania pozwanej (wówczas małoletniej) przy matce, K. G. zamieszkiwała wspólnie z powodem, w jego mieszkaniu. Zdaniem Sądu powód realizował swój obowiązek alimentacyjny względem pozwanej poprzez zaspakajanie co najmniej jej potrzeb mieszkaniowych, a pozwana i jej matka godząc się na wspólne zamieszkiwanie z powodem tym samym godził się na taki sposób realizowania obowiązku alimentacyjnego powoda wobec jej osoby. K. G. nigdy nie wnosiła o podwyższenie zasądzonych w wyroku rozwodowym alimentów. Aż do września nie wnosiła także o egzekucję należnych jej świadczeń alimentacyjnych. Pozwana pozostawała w dobrych relacjach z ojcem. Mogła liczyć na jego wsparcie i pomoc nawet w tak traumatycznych sytuacjach jak pobicie jej przez konkubenta matki. O powyższym w ocenie Sądu świadczy między innymi okoliczność nie krótkotrwałego, a wieloletniego, po orzeczeniu rozwodu rodziców pozwanej, wspólnego jej zamieszkiwania wraz z nimi w mieszkaniu ojca. Należy podkreślić, iż K. G. mogła mieszkać z powodem i zamieszkiwała z nim nawet wówczas, gdy matka jej mieszkała z innym mężczyzną.
W ocenie Sądu, powód realizował w spornym okresie swój obowiązek alimentacyjny poprzez sprawowanie osobistych starań o utrzymanie i wychowanie pozwanej, ponosząc wspólnie z jej matką koszty utrzymania mieszkania, zakupu żywności i innych potrzebnych rzeczy do domu, edukacji pozwanej, jej potrzeb zdrowotnych itp. Opierając się na zasadach doświadczenia życiowego Sąd przyjął, że gdyby powód nie realizował swego zobowiązania w stosunku do pozwanej, po pierwsze znacznie wcześniej, aniżeli to zostało uczynione, zostałby złożony wniosek o egzekucję alimentów, a także zostałby złożony pozew o podwyższenie alimentów. Niezależnie od powyższego Sąd zważył, iż matka pozwanej po rozwodzie nie wyprowadziła się z mieszkania powoda. Gdyby istotnie było tak, jak zeznawała A. G., odnośnie otrzymywania znacznych środków pieniężnych od domniemanego sponsora, zapewne wyprowadziłaby się z córką od powoda.
Powyższa konstatacja opiera się na zasadach doświadczenia życiowego. Małżonkowie rozwiedli się, a wobec powyższego normalną koleją rzeczy powinni byli zamieszkać osobno. Miejsce pobytu pozwanej w wyroku rozwodowym zostało ustalone przy jej matce. A. G., jak stwierdziła, posiadała niemałe środki finansowe, które regularnie miałaby otrzymywać od sponsora. Poza tym kobieta miała regularne dochody z tytułu wykonywanej pracy zawodowej. Nie było zatem przeszkód, ażeby zamieszkała wraz z córką w innym mieszkaniu, aniżeli w tym należącym do powoda. Wobec powyższego Sąd uznał, że pomimo orzeczenia rozwodu, powoda i matkę pozwanej łączyły dobre relacje, wyrażające się między innymi we wspólnym pokrywaniu kosztów wychowania i utrzymania pozwanej. Gdyby bowiem sytuacja kształtowała się odmiennie, nie byłoby przeszkód, ażeby A. G. z córką zamieszkała osobno i egzekwowała sumę 200 zł zasądzoną od powoda tytułem alimentów na rzecz pozwanej oraz domagała się podwyższenia alimentów. Powód wspierał pozwaną nawet wówczas, gdy została pobita przez konkubenta matki, zapewniał jej mieszkanie i zaspakajał inne potrzeby. Wyrok Sądu Rejonowego – VIII Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 12 września 2016 r. VIII RC 229/14
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.