Obowiązek alimentacyjny polegający na dostarczaniu środków utrzymania, a więc w miarę potrzeby środków wychowania, obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo, przy czym rodzice zobowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Przepis art. 133 KRO określa ogólne przesłanki istnienia obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka. I tak obowiązek ten istnieje, jeżeli dziecko, nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie a dochody z jego majątku nie wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania, bądź też, jeżeli jest ono wprawdzie w stanie utrzymać się samodzielnie a dochody z jego majątku nie wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Poza powyższymi przypadkami uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Dziecko pozostaje w takiej samej sytuacji wobec zobowiązanych do alimentacji rodziców, jak każdy krewny uprawniony do alimentacji.
Zakres potrzeb dziecka , które powinny być przez rodziców zaspokojone wyznacza treść art. 96 KRO, zgodnie z którym rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie –odpowiednio do uzdolnień –do pracy dla dobra społeczeństwa. Dlatego też rodzice w zależności od swych możliwości są obowiązani zapewnić dziecku środki do zaspokojenia zarówno jego potrzeb fizycznych (opieki, mieszkania, wyżywienia, odzieży, higieny osobistej, leczenia, jak i duchowych (kulturalnych), także środki wychowania . Zawsze jednak każde dziecko musi mieć zapewnione podstawowe warunki egzystencji w postaci wyżywienia, stosownej do wieku i pory roku odzieży, środków ochrony zdrowia , kształcenia oraz pieczy nad jego osobą i majątkiem. Wyjście poza wymienione potrzeby zależy już tylko od osobistych cech dziecka oraz od możliwości finansowych zobowiązanego.
Granice obowiązku alimentacyjnego wyznacza przepis art. 135 § 1 i 2 KRO stanowiący o tym, że warunkowane są one z jednej strony zakresem usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, a z drugiej strony możliwościami majątkowymi i zarobkowymi zobowiązanego do alimentacji.
Obowiązek rodziców dostarczania środków utrzymania i wychowania trwa dopóty, dopóki dziecko nie zdobędzie kwalifikacji zawodowych, niezależnie od osiągnięcia wieku. Uzyskanie pełnoletniości nie zmienia sytuacji prawnej dziecka w zakresie alimentów, jeżeli dziecko studiuje i czas przeznaczony na naukę wykorzystuje rzeczywiście na zdobywanie kwalifikacji zawodowych. Jeżeli natomiast czas nauki osoby uprawnionej do alimentacji wydłuża się nadmiernie poza przyjęte ramy, gdy uczący się nie czyni należytych postępów w nauce, nie zdaje egzaminów i ze swej winy powtarza lata nauki i nie kończy jej w okresie przewidzianym w programie, a wiek i ogólne przygotowanie do pracy pozwala na jej podjęcie, rodzice nie są obowiązani do alimentowania pełnoletniego dziecka. Istotne znaczenie powinna tu mieć okoliczność, czy dotychczasowe przygotowanie zawodowe i nabyte wcześniej kwalifikacje pozwalają w pełni na samodzielne, regularne zarobkowanie, a więc na pokrycie własnych środków utrzymania. Ponadto zgodnie z art. 138 KRO, w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.
Zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego można żądać w razie zmiany stosunków (art. 138 KRO), przy zachowaniu reguł wynikających z art. 135 KRO. Poprzez pojęcie „stosunków” należy rozumieć okoliczności istotne z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i jego zakresu. Zatem zmiana stosunków to zmiana okoliczności, od których zależy istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego – rozumie się przez to zwiększenie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego lub istotne zmniejszenie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, które uzasadniają potrzebę skorygowania -zmniejszenia lub zwiększenia- wysokości świadczeń alimentacyjnych. Należy wziąć pod uwagę okoliczności mogące świadczyć o zmianie stosunków majątkowych stron takie jak: zmiana stosunków własnościowych powodująca utratę bądź zwiększenie majątku, okoliczności świadczące o zmianie możliwości zarobkowych stron, a także stan faktyczny. Zaznaczyć trzeba, że zmiana stosunków będąca podstawą do zmiany orzeczenia musi zaistnieć po uprawomocnieniu się wyroku, w którym zasądzono alimenty (wyrok SN z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie o sygn. akt I CKN 274/99).
Podkreślenia wymaga, że zmiana orzeczenia alimentacyjnego na podstawie art. 138 KRO jest dopuszczalna tylko w razie zmiany stosunków powstałych po wydaniu tego orzeczenia i porównania stanu istniejącego w dacie uprzedniego orzeczenia ze stanem obecnym. Przy czym dowodzenie w przedmiocie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz możliwości majątkowych zobowiązanego ma na celu wykazanie zmian w tym zakresie i nie może zmierzać do polemiki z ustaleniami poczynionymi w poprzedniej sprawie, które jak już wskazano objęte są powagą rzeczy osądzonej.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Ostatnie orzeczenie ustalające wysokość alimentów od powoda na rzecz pozwanego zostało wydane w dniu 29 października. W ocenie Sądu w okresie tym nie doszło do zmiany stosunków uzasadniającej uchylenie obowiązku alimentacyjnego powoda na rzecz pozwanego, doszło jednak do istotnej zmiany dającej podstawy do obniżenia alimentów płatnych przez ojca na rzecz syna. W dacie poprzedniego orzeczenia pozwany był piętnastolatkiem, obecnie jest niespełna dziewiętnastolatkiem, który już rok temu zakończył etap edukacji w szkole powszechnej. Pozwany w chwili obecnej nie studiuje – studia rozpocznie od nowego roku akademickiego na nowej uczelni – Uniwersytecie (…), bowiem zarzucił początkowo obrany kierunek dziennych studiów na uczelni w B.. Sąd nie znalazł podstaw do uznania, że pozwany przez to niepowodzenie utracił prawo do bycia alimentowanym przez oboje rodziców, zauważyć należy bowiem, że pozwany dopiero w roku obecnym osiągnął wiek w którym typowy polski nastolatek udaje się na studia. Oczywiście, powtórzenie się takiej sytuacji może stanowić już podstawę do uznania, że pozwany nie wywiązuje się rzetelnie z nauki i przedłuża studiowanie nie zbliżając się do osiągnięcia zawodu a w konsekwencji możliwości ku samodzielnemu utrzymaniu się. Obecnie pozwany nie posiada ku temu możliwości, zaś oczekiwanie że podobnie jak rodzice ukończy studia wyższe daje podstawy do uznania, że uzasadnione jest aby naukę tego typu kontynuował w dalszych latach. Zauważyć należy jednak, że pozwany obrał międzynarodowy tryb studiowania – początkowo w Niemczech, niedługo w Austrii – mając jednak możliwość podjęcia studiów w Polsce. Chęć podjęcia studiów zagranicznych wobec dotychczasowej nauki w szkole niemieckiej, możliwości szukania pomocy finansowej u rodziców jest zrozumiała, jednak decyzje te odbyły się bez wiedzy powoda. W ocenie Sądu okoliczność ta, zwłaszcza wobec nietrafności pierwszego wyboru kierunku studiów, nakazuje przyjęcie dla celów ustalenia kosztów utrzymania pozwanego sytuacji jak gdyby pozwany uczył się w Polsce.
Wobec powyższego koszty przedstawione przez pozwanego (łącznie około 5.800 zł miesięcznie) należało dostosować do warunków polskich. Sąd ocenia łączne koszty utrzymania pozwanego na kwotę około 2.000 zł miesięcznie, w tym: jedzenie 700 zł, ubrania 400 zł, higiena 100 zł, rozrywka 100 zł, leczenie 100 zł, karnet sportowy 60 zł, mieszkanie 240 zł, jeden telefon 50 zł, 100 zł wydatki związane ze studiami, 150 zł inne wydatki.
Ponadto, zauważyć należy, że osoba w wieku pozwanego, dysponując czasem jaki obecnie posiada (co najmniej do czasu podjęcia studiów) może wykorzystać dotychczasową wiedzę i np. udzielać korepetycji i na tej drodze zarobkować tak aby móc pokryć swoje potrzeby wyższego rzędu we własnym zakresie.
W ocenie Sądu powód posiada możliwości zarobkowe na ponadprzeciętnym poziomie. Możliwości te wykraczają poza obecnie deklarowane zarobki, czemu sam powód nie przeczy wskazując m.in. że ograniczył swoją aktywność aby mieć więcej czasu na życie prywatne. Ponadto na obecne dochody wykazywane w zeznaniach podatkowych w pewnym stopniu wpływ ma stosowana przez powoda optymalizacja podatkowa polegająca na częściowym zaliczaniu ponoszonych kosztów życia (m.in. kosztów kredytu) jako związanych z działalnością gospodarczą. W ocenie Sądu powód zasadniczo nie utracił w możliwości zarobkowych posiadanych w dacie poprzedniego orzeczenia, jednak niewątpliwie zarobki tego rzędu co uprzednio nie są łatwe do osiągnięcia przy np. próbie ponownego wejścia w struktury korporacyjne. Nie zmienia to jednak stanu rzeczy, że kwota 1.000 zł miesięcznie nie stanowi dla powoda wyzwania ekonomicznego. W tym miejscu wskazać należy, że Sąd dostrzegł, iż powód w dużej mierze argumentował powództwo przeciwko pozwanemu faktem, iż pozwany jest jego przysposobionym synem, co wskazuje na występowanie także motywacji poza finansowej dla złożenia rozpatrywanego powództwa.
Mając na uwadze powyższe Sąd obniżył alimenty od powoda na rzecz pozwanego do kwoty po 1.000 zł miesięcznie, poczynając od dnia wniesienia powództwa. Wyrok Sądu Rejonowego – V Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 27 lipca 2017 r. V RC 677/16
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.