Obowiązek alimentacyjny polegający na dostarczaniu środków utrzymania, a więc w miarę potrzeby środków wychowania, obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo, przy czym rodzice zobowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Przepis art. 133 KRO określa ogólne przesłanki istnienia obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka. I tak obowiązek ten istnieje, jeżeli dziecko, nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie a dochody z jego majątku nie wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania, bądź też, jeżeli jest ono wprawdzie w stanie utrzymać się samodzielnie a dochody z jego majątku nie wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Poza powyższymi przypadkami uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Dziecko pozostaje w takiej samej sytuacji wobec zobowiązanych do alimentacji rodziców, jak każdy krewny uprawniony do alimentacji.
Jednocześnie należy zaznaczyć, że czas trwania obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka nie jest ograniczony jakimkolwiek terminem i nie pozostaje też w zależności od osiągnięcia przez uprawnionego określonego stopnia wykształcenia. Jedyną okolicznością, od której zależy trwanie, bądź ustanie obowiązku jest to, czy dziecko może się utrzymać samodzielnie. Oczywistym jest przy tym, że nie można tego oczekiwać od dziecka, które kontynuuje naukę. Dziecko, które osiągnęło nie tylko pełnoletność, ale zdobyło także wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, pozwalającej na samodzielne utrzymanie, również nie traci uprawnień do alimentacji, w sytuacji gdy dziecko chce kontynuować naukę i zamiar ten znajduje w usprawiedliwionych w dotychczas osiąganych przez nie wynikach w nauce. W przypadku powoda niewątpliwym jest, iż ze względu na kontynuowanie nauki w systemie studiów stacjonarnych, nie jest on jeszcze w stanie samodzielnie się utrzymać i alimentowanie należy uznać za usprawiedliwione.
Jak bowiem wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 listopada 1997 r. , III CKN 257/97 (OSNC 1998, nr 4, poz. 70) : „ Przy orzekaniu obowiązku alimentacyjnym rodziców wobec dzieci, które osiągnęły pełnoletność, brać należy także pod uwagę, czy wykazują one chęć dalszej nauki oraz czy ich osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie przez nie nauki”. W ocenie Sądu powód może i powinien kształcić się na wybranym kierunku studiów. W ocenie Sądu powód obecnie przede wszystkim powinien skupić się na nauce a pozwany powinien dołożyć wszelkich starań, by wspierać powoda finansowo.
Zakres potrzeb dziecka, które powinny być przez rodziców zaspokojone wyznacza treść art. 96 KRO, zgodnie z którym rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie –odpowiednio do uzdolnień –do pracy dla dobra społeczeństwa. Dlatego też rodzice w zależności od swych możliwości są obowiązani zapewnić dziecku środki do zaspokojenia zarówno jego potrzeb fizycznych (opieki, mieszkania, wyżywienia, odzieży, higieny osobistej, leczenia), jak i duchowych (kulturalnych), także środki wychowania . Zawsze jednak każde dziecko musi mieć zapewnione podstawowe warunki egzystencji w postaci wyżywienia, stosownej do wieku i pory roku odzieży, środków ochrony zdrowia , kształcenia oraz pieczy nad jego osobą i majątkiem. Wyjście poza wymienione potrzeby zależy już tylko od osobistych cech dziecka oraz od zamożności zobowiązanego
Granice obowiązku alimentacyjnego wyznacza przepis art. 135 § 1 i 2 KRO stanowiący o tym, że warunkowane są one z jednej strony zakresem usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, a z drugiej strony możliwościami majątkowymi i zarobkowymi zobowiązanego do alimentacji.
Zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego można żądać w razie zmiany stosunków (art. 138 KRO), przy zachowaniu reguł wynikających z art. 135 KRO. Poprzez pojęcie „stosunków” należy rozumieć okoliczności istotne z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i jego zakresu. Zatem zmiana stosunków to zmiana okoliczności, od których zależy istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego – rozumie się przez to zwiększenie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego lub istotne zmniejszenie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, które uzasadniają potrzebę skorygowania -zmniejszenia lub zwiększenia- wysokości świadczeń alimentacyjnych. Należy wziąć pod uwagę okoliczności mogące świadczyć o zmianie stosunków majątkowych stron takie jak: zmiana stosunków własnościowych powodująca utratę bądź zwiększenie majątku, okoliczności świadczące o zmianie możliwości zarobkowych stron, a także stan faktyczny. Zaznaczyć trzeba, że zmiana stosunków będąca podstawą do zmiany orzeczenia musi zaistnieć po uprawomocnieniu się wyroku, w którym zasądzono alimenty (wyrok SN z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie o sygn. akt I CKN 274/99).
Podkreślenia wymaga, że zmiana orzeczenia alimentacyjnego na podstawie art. 138 KRO jest dopuszczalna tylko w razie zmiany stosunków powstałych po wydaniu tego orzeczenia i porównania stanu istniejącego w dacie uprzedniego orzeczenia ze stanem obecnym. Przy czym dowodzenie w przedmiocie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz możliwości majątkowych zobowiązanego ma na celu wykazanie zmian w tym zakresie i nie może zmierzać do polemiki z ustaleniami poczynionymi w poprzedniej sprawie, które jak już wskazano objęte są powagą rzeczy osądzonej.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Pozwem z dnia 03 listopada powód A. N. (1) wniósł o obniżenie alimentów, zasądzonych na rzecz małoletniego J. N. wyrokiem Sądu Okręgowego z kwoty po 5 000 zł do kwoty po 2 000 zł miesięcznie. W ocenie Sądu, od dnia wyroku rozwodowego nastąpiła zmiana, w rozumieniu art. 138 KRO, uzasadniająca obniżenie obowiązku alimentacyjnego powoda głównego do kwoty 3 000 zł miesięcznie, poczynając od dnia złożenia pozwu, oraz oddalenie powództwa o podwyższenie alimentów. Uzasadnione potrzeby dziecka matka małoletniego określiła na kwotę przekraczającą 10 000 zł miesięcznie. Powyższej kwoty jednak nie wykazała. Alimenty mają służyć zaspokajaniu uzasadnionych potrzeb dzieci. Oczywiście Sąd ma świadomość, iż poziom życia małoletniego J. jest wyższy od poziomu życia przeciętnego rówieśnika dziecka. Możliwości zarobkowe rodziców małoletniego pozwalają na zachowanie takiego poziomu. Zakres potrzeb dziecka, które powinny być przez rodziców zaspokojone, wyznacza treść art. 96 KRO, według którego rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień. Zatem rodzice, w zależności od swych możliwości zarobkowych i majątkowych, obowiązani są zapewnić dziecku środki do zaspokojenia zarówno jego potrzeb fizycznych (wyżywienia, mieszkania, odzieży, higieny osobistej, leczenia w razie choroby), jak i duchowych (kulturalnych), także środki wychowania (kształcenia ogólnego, zawodowego) według zdolności, dostarczania rozrywek i wypoczynku.
W ocenie Sądu uzasadnione potrzeby dziecka, stosownie do wieku i potrzeb dziecka oraz możliwości zarobkowych jego rodziców, kształtują się na poziomie kwoty maksymalnie 4 500 zł miesięcznie w tym: czesne za szkołę 2 200 zł miesięcznie, tenis średnio 230 zł (faktycznie małoletni uczęszcza na te zajęcia 6 miesięcy w roku), udział w kosztach utrzymania mieszkania (…) – 350 zł, wyżywienie 600 zł, kosmetyki 100 zł, obuwie, ubranie 200 – 300 zł, zabawki, rozrywka około 200 zł, okulista i zakup okularów około 110 zł, opiekunka kilkaset złotych. Wyższe, od ww., koszty utrzymania dziecka Sąd kwestionuje. Zasadnie, w ocenie Sądu, powód główny kwestionuje wynagrodzenie opiekunki dziecka i zakres jej obowiązków. W ocenie Sądu, opiekunka zajmuje się w dużej mierze młodszym dzieckiem przedstawicielki ustawowej. W toku postępowania matka dziecka uzasadniała potrzebę zatrudnia opiekunki wyjazdami służbowymi. Ostatecznie przyznała, iż nawet w czasie wykonywania obowiązków zawodowych w W. zakres obowiązków opiekunki nie ulega zmianie. Przypomnieć należy, iż małoletni J. realizuje obowiązek szkolny. Trudno zatem znaleźć racjonalne uzasadnienie dla zatrudniania opiekunki dla małoletniego, na pełen etat. Ewentualna opieka nad małoletnim J., w ocenie Sądu, może mieć ograniczony charakter, sprowadzać się do odbioru czy odprowadzania małoletniego do/ze szkoły. Zatem jest to bardziej uzasadniona potrzeba matki dziecka, niż dziecka. Podnieść należy, iż pakiet medyczny małoletniego gwarantuje dziecku opiekę pediatry, chirurga, ortopedy, neurologa, okulisty. W ocenie Sądu matka nie wykazała kosztów wypoczynku dziecka na deklarowanym przez siebie poziomie. Wykazała jedynie koszty tegorocznych wakacji, w których udział małoletniego wyniósł około 3 500 zł. Złożone do akt sprawy, wraz z zażaleniem, dowody transakcji kartą płatniczą przedstawicielki ustawowej czy przelewów bankowych potwierdzają jedynie, iż z rachunku bankowego matki dziecka, w datach operacji, wypłynęły środki w kwocie w nich wskazanej. Trudno jednak na tej podstawie uznać, iż były to wydatki poczynione na rzecz małoletniego J.. Nadto, podnieść należy, iż część odpłatnych zajęć dodatkowych matka małoletniego zainicjowała w toku przedmiotowego postępowania (szermierka, breakdance), w ocenie Sądu w celu zwiększenia kosztów utrzymania dziecka.
W ocenie Sądu zmianie, od poprzedniego orzeczenia alimentacyjnego, nie uległy możliwości zarobkowe i majątkowe powoda głównego. Możliwości te pozwalałyby ojcu dziecka na dalszą partycypację w kosztach utrzymania dziecka w kwocie 5 000 zł miesięcznie. Stanowiska Sądu nie zmieniają ciążące na powodzie głównym zobowiązania finansowe czy finansowe wsparcie od partnerki. Bezspornie powód jest osobą majętną z dużymi możliwościami zarobkowymi. Jeżeli korzysta z finansowej pomocy osób trzecich to tylko z uwagi na własne decyzje majątkowe, a nie z uwagi na spadek możliwości zarobkowych po dniu wyroku rozwodowego. Powód główny jest adwokatem, ma zatem świadomość wagi ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego. Powinien tak kształtować swoja sytuację majątkową aby móc wywiązywać się z obowiązku alimentacyjnego na rzecz syna. Mając jednak na uwadze aktualne uzasadnione potrzeby dziecka, ustalone przez Sąd na kwotę maksymalnie 4 500 zł miesięcznie, dotychczasowa wysokość obowiązku alimentacyjnego powoda głównego przekracza wszystkie uzasadnione potrzeby dziecka. M. N. (1) pozostaje pierwszoplanowym opiekunem dziecka. Ojciec małoletniego chce uczestniczyć w życiu dziecka i realizować regularne kontakty. Konfliktowe relacje rodziców uniemożliwiają porozumienie w tej kwestii. Przypomnieć należy tylko, iż plan wychowawczy gwarantuje powodowi głównemu prawo do 2 tygodni wakacji, tygodnia ferii, kontaktu z synem w co drugi weekend. Realizacja tego uprawnienia spowoduje, iż będzie w tym okresie ponosił koszty utrzymania dziecka, w tym wypoczynku. Jeżeli rodzice dziecka uznają dotychczasowe ramy czasowe kontaktów ojca z synem za zbyt ograniczone, oczekują większego zaangażowania ojca w opiekę nad dzieckiem, powinni wystąpić do Sądu o ustalenie kontaktów ojca z synem, a następnie ewentualnie egzekwować wykonywanie obowiązków w toku postępowania o wykonywanie kontaktów.
Obowiązek utrzymywania małoletniego powoda spoczywa także na matce małoletniego, której dochód systematycznie wzrastał. Dziś wyniósł średnio około 16 000 zł miesięcznie. Koszty utrzymania młodszego dziecka przedstawicielka ustawowa powinna dzielić z mężem. Nawet przyjmując za matką dziecka, iż utrzymanie młodszego syna obciąża jej budżet o kwotę 1 500 zł miesięcznie, to i tak możliwości zarobkowe przedstawicielki ustawowej pozwalają na zaspokajanie pozostałych, ponad obowiązek alimentacyjny powoda głównego, uzasadnionych potrzeb małoletniego J., także w kwocie 1 500 zł miesięcznie. Z uwagi na mniejszy wkład osobisty w opiekę i wychowanie dziecka, udział finansowy powoda głównego, w kosztach utrzymania syna, nie może być równy udziałowi matki dziecka. Wyrok Sądu Rejonowego – V Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 15 września 2016 r. V RC 763/15
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.